Жемшөп базасы – Қазақстанда табысты мал шаруашылығының негізгі факторы

Қазақстандағы мал шаруашылығы-ұлттық экономиканың стратегиялық маңызды салаларының бірі болып табылатын ауыл шаруашылығының бір бөлігі. Дегенмен, сүт және ет шаруашылығының жетістігі жем-шөп базасының сапасына тікелей байланысты. Табиғи-климаттық жағдайлар өңірден өңірге қарай өзгеретін Қазақстан жағдайында мал азығын өндіру және ірі қара малдың (ІҚМ) белгілі бір тұқымдарын өсіру үшін қолайлы дақылдарды таңдау агробизнестің басты аспектілерінің бірі болып табылады.

Қазақстанда жемшөп өндірісін ұйымдастыру тәсілдері әртүрлі табиғи-климаттық жағдайларды белгілейді. Мысалы, Ақмола, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстары сияқты елдің солтүстік және орталық облыстарында дәнді дақылдар мен көпжылдық шөптерді өсіру үшін қолайлы жағдайлар бар. Мұнда жоңышқа, Тимоти, бетеге сияқты дақылдардың дақылдары жиі кездеседі, олар шырынды және қоректік жемнің негізгі көзі болып табылады.

Бұл ретте Оңтүстік және батыс өңірлерде (Алматы, Жамбыл және Маңғыстау облыстары) өсімдік шаруашылығы үшін жағдай құрғақ. Нәтижесінде кәсіпорындар жайылымдар мен егістіктерді суару үшін арнайы суару қондырғыларын пайдалануы керек. Сондықтан мұндай аймақтарда құрғақшылыққа төзімді дақылдар қолайлы – судан шөбі, арпа, сүрлемге арналған жүгері.

Шаруашылықтардың жетістіктері: тәжірибе және жетістіктер

Қазақстанның жетекші шаруашылықтарының тәжірибесі өндірісте жоғары көрсеткіштерге қол жеткізудің негізгі факторы — дұрыс ұйымдастырылған жем-шөп базасы екенін көрсетеді.

Рейтингке сәйкес ElDala.kz, 2023 жылы Қазақстанда жалпы сүт өндірісі бойынша ТОП-3 көшбасшы болды:

• "Зенченко және К" КТ (өндіріс көлемі 48 мың тоннаға жуық);
• "Родина" Агрофирмасы (өндіріс көлемі 31,7 мың тонна);
• "Карл Маркс атындағы" ЖШС (өндіріс көлемі 18,5 мың тонна).

Егер өткен жылмен салыстырсақ, онда барлық үш шаруашылық айтарлықтай өсім көрсетті: "Зенченко және К" КТ өндіріс көлемін 14% — ға, "Родина" — 8% - ға, "к.Маркс атындағы" ЖШС-21% - ға ұлғайтты.

Рейтингке сәйкес 2023 жылы жемдік сиырдан орташа сауу бойынша көшбасшы ElDala.kz, "Отан" Агрофирмасы болды (сиыр сүті — 11 360 кг). Бұл компания суармалы алқаптарда салынған қуатты жем-шөп базасының, малдың тамаша генетикасының, жануарларды ұстаудың қолайлы жағдайларының және жоғары білікті мамандардың арқасында рейтингтің бірінші қатарында тұруды жалғастыруда. Екінші орында 11 118 кг көрсеткіші бар "Айс" кәсіпорны, ал үшінші орында — 19 736 кг-нан бастап Agro Trade PV.

Нәтижесінде, рейтингтердің серпіні Қазақстанның сүт секторының қаншалықты сапалы өсетінін көрсетеді: егер 2021 жылы ТОП-10-ға кіру үшін өнімділіктің төменгі шекарасы жемдік сиырдан жылына 7600 кг сүт болса, онда 2022 жылы –  7800 кг, ал 2023 жылы – 9 600 кг.

"Егер сіз соңғы үш жылдағы үздік 10 -. алып, олардың орташа өнімділігін есептесеңіз, онда 2021 жылы бұл бір жыл ішінде жемдік сиырдан 8770 кг, 2022 жылы-9323, ал 2023 жылы — 10359 кг болды. бұл қазірдің өзінде жақсы еуропалық деңгей. Біздің үздік шаруашылықтарымыз өнімділігі жағынан шетелдік әріптестерден еш кем түспейді", - деп түсіндірді Республикалық сүтті және аралас ірі қара тұқымдары палатасының атқарушы директоры Азамат Сағынбаев.

Ауыл шаруашылығы өндірушілері тұрақты өнім беретін және жемшөптің жоғары қоректенуін қамтамасыз ететін тұқымдарды үнемі іздейді, өйткені сүт фермалары шығындарының көп бөлігі жемшөптен келеді.

2020 жылдан бастап қазақстандық нарықта жемшөп дақылдарының тұқымын жеткізуге маманданған kazseeds компаниясы жұмыс істейді. Оның жұмысындағы басты назар ең көп сұранысқа ие жүгері будандарына аударылады. Компанияның ассортиментінде тары, құмай, судан шөптері және арпа мен бидай сияқты түрлі дәнді дақылдар бар.

"Біз жүгеріге назар аударамыз, өйткені біз сапалы жем-шөп базасын қалыптастыруға мүдделі сүт және ет компанияларымен жұмыс істеуді мақсат етеміз. Қазір Қазақстанның "Зенченко және К" КТ, "Родина" Агрофирмасы, "Айс", "БИК" ЖШС, "Черниговское, "Жана Береке" және т.б. сияқты ірі сүт-тауар фермаларымен жұмыс істеп жатырмыз. Онда жүгері богарда да, суаруда да өсіріледі. Яғни, біздің будандар әмбебап. Сіз сүрлем, корнаж және астық ала аласыз. Біздің тұқымдармен жұмыс нәтижелерін шаруашылықтардағы өнімділіктің өсуі бойынша көріп отырмыз", - деді Kazseeds компаниясының директоры Серік Рамазанов.

KAZSEEDS — тен ең танымал жүгері будандарының қатарына "Лола", "Ванесса", "Алия", "Ребель"жатады. Бұл тұқымдардың ФАО-ы 160-тан 510-ға дейін өзгереді, бұл Қазақстандағы кез-келген аймақ пен климаттық жағдайлар үшін қолайлы гибридті таңдауға мүмкіндік береді.

2023 жылдың қорытындысы бойынша сиырлардың сүт өнімділігі рейтингінде бірінші орынды "Родина"Агрофирмасы алды. Кәсіпорында атап өткендей, табыстың басты факторларының бірі компанияның бірнеше жыл бұрын жоғары сапалы жем өндіру үшін суармалы егістікті айналымға енгізуі болды.

Материалға сәйкес, "Отан" агрофирмасының 2500 сауын сиырының арасында бір жылда 20 тонна сүт берген рекордшы бар. Тағы 300 озық бұрғылар әрқайсысына 15 тоннадан асып түсті. 2023 жылы жемдік сиырдың орташа өнімділігі 11 360 кг құрады.

Kazseeds компаниясының директоры Серік Рамазановтың айтуынша, "Родина" агрофирмасымен ынтымақтастық екінші маусымда жүріп жатыр. Өткен жылы мұнда бірқатар будандар сыналды — "Рамона", "Лола", "Франческа", "Нова". Сынақтардың қорытындысы бойынша ФАО 220-мен "Рамона" гибридіне баса назар аударуды ұйғарды. Серік Рамазановтың айтуынша, "Рамона" гибриді жоғары жапырақтылығымен және жақсы нано салмағын беру қабілетімен ерекшеленеді, бұл далада арамшөптердің өнуін тежеуге көмектеседі.

2023 жылдың қорытындысы бойынша Ақтөбедегі "Айс" фермасы лактация кезінде бір сиырға 11 тоннадан астам сүтке жетіп, сиырлардың сүт өнімділігі рейтингінде екінші орынға ие болды. "Айс" фермасының менеджері Армен Хуршудян голштейн тұқымының генетикалық ерекшеліктері жылына 15-16 тоннаға дейін саууға мүмкіндік беретінін атап өтті. Дегенмен, өнімділіктің артуы жануарлардың денсаулығына теріс әсер етпеуі маңызды. Ферма ұжымы сиырлардың денсаулығына зиян келтірместен өнімділіктің өсуіне қол жеткізу үшін жемшөп сапасын жақсартуға және малды ұстау жағдайларын жақсартуға бағытталған.

"Егер жануарларды дұрыс тамақтандырсақ, онда біз сүтті көбейтіп қана қоймай, жануарлардың денсаулығын сақтаймыз. Өйткені, сиырлардың барлық жұқпалы емес денсаулық проблемаларының 95% - ы метаболизм проблемалары болып табылады. Сондықтан сиырларды емдеудің орнына оларды дұрыс тамақтандыру керек. Сиырларды дұрыс тамақтандыратын фермада ветеринардың жұмысы аз", - деп түсіндірді Армен Хуршудян.

"Айс" ЖШС тұрақты жем базасын құру оңай болған жоқ. Себебі, бұл өңірдегі (Ақтөбе облысының Мәртөк ауданы) жағдай өсімдік шаруашылығы үшін барынша қолайсыз. Жауын-шашынның өткір жетіспеушілігі, топырақтың төмен құнарлылығы және жазда қатты жылу бар. Жемшөп дақылдарын өсіруді бастау үшін суару басталды және топырақ сапасы жылдан жылға өсімдік қалдықтары мен көңді компосттау арқылы жақсарды. Қазір суарудың жалпы ауданы 2300 га құрайды, оның жартысына жуығы жүгеріге, қалғаны жоңышқа, итальяндық қара бидай және басқа да дақылдарға беріледі.

Сондай-ақ, топырақты өңдеудің нөлдік технологиясы және табиғи тепе-теңдікті сақтау үшін агрохимияны пайдалануды азайту жоғары өнім алудың маңызды шарты болды.

Сүт фермаларының тәжірибесі көрсеткендей, сүт өндірудегі жетістік сапалы жем-шөп базасымен және тұқымдарды сауатты таңдаумен тікелей байланысты. Соған қарамастан, жемшөп базасы етті мал шаруашылығы үшін де маңызды фактор болып табылады. Өйткені, малдың пайдасы мен жалпы денсаулығы генетикаға ғана емес, сонымен қатар жануарлар алатын жемнің сапасына да байланысты.

"Алғашқы тоғыз сиыр "Шалабайдың" бас тартуы болды. Біз қазақ ақбас тұқымының барлық артықшылықтарын бірден түсіндік. Ең алдымен, олар азыққа қарапайым. Сонымен қатар, олар өте жақсы өседі, бұл жайылымда ұзақ уақыт сақтауға мүмкіндік береді. Бұл тұрғыда олар жылқыларға ұқсайды", - деп түсіндірді Василий Воропай.

Жалпы, Қазақстандағы мал шаруашылығының табысы көбінесе сүт және етті мал шаруашылығын дамыту үшін іргетас болып табылатын жемшөп базасының сапасы мен қолжетімділігіне байланысты. Тәжірибе көрсеткендей, сапалы тұқымдарға, заманауи суару жүйелеріне және жаңа топырақ күтімі технологияларына инвестициялау фермалардың өнімділігі мен сыртқы факторларға төзімділігін айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді.