Қазақстандағы экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимылдың ерекшеліктері

Қазақстанда дiни экстpемизмге қаpсы iс-қимыл және оның алдын-алу мемлекеттiк саясаттың басым бағыттаpының бiрi pетiнде жаpияланды. Ол үшін заңнамалық база жетiлдіpілуде, көптеген мемлекеттік бағдаpламалаp қабылдануда, осы мәселелеpді шешуге уәкілетті мемлекеттік және қоғамдық органдаpдың барлық түрлеpі жасалуда.

2005 жылғы 18 ақпанда Қазақстанда 31 нөміpлі "экстpемизмге қаpсы іс-қимыл туралы" Заң қабылданды. Заңға сәйкес, экстpемизм дегеніміз – жеке және (немесе) заңды тұлғаның немесе белгіленген тәртіппен экстремистік деп танылған біpлестіктің келесі әpекеттеp мен мақсаттаpды орындауы:

*конституциялық құрылысты күштеп өзгерту;

*Қазақстан Республикасының егемендігін, оның аумағының тұтастығын, қол сұғылмауын және бөлінбеуін бұзу;

*ұлттық қауiпсiздiкке және мемлекеттiң қорғаныс қабiлетiне нұқсан келтiру;

*билікті күшпен басып алу немесе билікті күшпен ұстап тұру;

*заңсыз әскерилендірілген құралымды құру, оған басшылық ету және оған қатысу;

*қарулы бүлік ұйымдастыру және оған қатысу;

*әлеуметтік, таптық алауыздықты өршіту (саяси экстремизм).

Лаңкестік, терроршылдық — саяси-әлеуметтік себептерге байланысты жеке адамға, көпшілікке немесе мемлекетке қысым жасау, үрей туғызу мақсатында қасақана жасалатын қылмыстық іс-әрекет. Терроризмнің барлық түрлері және көріністерімен, ауқымы және қарқын-дылығымен, зұлымдығы және қанішерлігімен бүгінгі заманда ең өткір мәселеге айналды.

2017 жылғы 30 қаңтарда ҚР тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаев жыл сайынғы халыққа Жолдауында "Цифрлық Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасын ұсынды, онда үшінші жаңғырудың бесінші басымдығында ол киберқылмыспен, діни экстремизммен және терроризммен күрес қажеттігін атап өтті.

"Қазіргі жағдайда адамзат теppоpизмнің өсуіне тап болды. Мұнда деструктивтi күштердi қаржыландырумен және шетелдiк террористiк ұйымдармен байланыстармен күрес мәселелері шешуші болып табылады. Діни экстремизмді насихаттаудың алдын алу бойынша, оның iшiнде интернет пен әлеуметтік желілерде жұмыс жүргізу қажет. Қоғамда радикалды көріністерге байланысты, әсіресе діни қатынастар саласындағы кез келген іс-әрекетке нөлдік төзімділікті қалыптастыру қажет", - деп мәлімдедi Назарбаев

Сайып келгенде, ҚР-да терроризм мен экстремизм қаупінің нақты дәрежесін түсіну үшін үш сәтке назар аудару қажет. Біріншісі-ҚР ҰҚК-нің ресми дискурсы, терроризм мен діни экстремизм Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігіне қауіп төндіреді, өйткені 2014 жылдан бастап дайындықтың ерте сатысында 30 Террористік акцияның алдын алынды және жойылды (2014 жылы – 3, 2015 жылы – 4, 2016 жылы – 12, 2017 жылы – 11)[18]. Басқа мәліметтер бойынша, осы кезеңдегі сарапшылар 78 санын атайды[19]. Діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі мемлекеттік бағдарламаға сәйкес, экстремистік сипаттағы зорлық-зомбылық акциялары мен терроризмге алып келетін азаматтарды радикализациялау проблемасы Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігіне нақты қауіп болып қала береді.

Екіншісі-терроризмнің жаһандық индексі және 2018-2019 жж.жаһандық бейбітшілік индексі, онда ҚР тиісінше 75 және 64-ші орында (бірінші орын бойынша Тәжікстанды алға жіберіп). Сонымен қатар, бір жыл қатарынан бүкіл әлем бойынша терактілер мен құрбан болғандардың жалпы санының төмендеу үрдісі жүріп жатқаны атап өтілді.

Үшіншіден, ҚР азаматтарының шетелдегі террористік ұйымдардың қызметіне қатысуы және олардың кейіннен оралуы. ҚР ҰҚК деректері бойынша[20], 2013-2016 жылдар аралығында ДАИШ белсенді рекрутинг және қызмет ету кезеңі – террористік белсенділік аймағына 546 қазақстандық рекруттың шығуына жол берілген жоқ (2013 жылы – 168, 2014 жылы-136, 2015 жылы – 151, 2016 жылы – 91). Сонымен қатар, 2019 жылы жусанның арнайы операциясы аясында 600-ге жуық ҚР азаматы қайтарылды, олардың ішінде 400-ден астам бала бар[21]. Бұл компоненттер жиынтықта және жеке алғанда ҚР-да діни экстремизм мен терроризмнің қандай қауіп деңгейі бар екенін көрсете алады.

Сонымен, жалпы күш-жігермен біз терроризм мен экстремизм проблемаларын міндетті түрде жеңе аламыз. Біздің мемлекетіміз оларға қарсы тұру және жою үшін бәрін жасайды. Біз-Қазақстан халқы, ортақ болашағымыз үшін бір елдің туының астында бірігеміз. Біздің еліміз, халқымыз бір! Бұл сәттіліктің үлкен кепілі деген сенім мол.