М.Құл-Мұхаммед: Алдағы уақытта қазақ тіліндегі газет-журналдар өз басылымдарының сайтына ерекше назар аударулары қажет

ҚР Мәдениет және ақпарат министрі М.А.Құл-Мұхаммедтің бүгін Орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте сөйлейген сөзі.

Стратегиялық міндет туралы

Елбасымыз өзінің өткен жылғы барша қазақстандықтарға арнаған тарихи Жолдауында Қазақстанның 2050 жылға дейінгі даму стратегиясын тайға таңба басқандай етіп айқындап берді. Президентіміздің әр Жолдауының қандай жағдайда дүниеге келгенінен хабардар адам ретінде әуелі осы Жолдаудың тарихи маңыздылығына тоқтала кеткім келеді.

Естеріңізде болар, Нұрсұлтан Әбішұлы ел дамуының ең қиын кезеңінде 1997 жылы қазақ қоғамын ғана емес, бүкіл Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын, біздің барша стратегиялық әріптестерімізді дүр сілкіндірген өзінің алғашқы әрі тарихи Жолдауы «Қазақстан - 2030» стратегиясын жариялады. Бұл өте батыл, өте оптимистік және ешбір әсірелеусіз алысты болжаған өте көреген құжат болды. Кейін біз сияқты даму жолына түскен көптеген мемлекеттер үшін бұл стратегия мына алмағайып заманда қандай бағытқа бет алып, кімге қарап бой түзейтін бағыт-бағдар болғанын да саяси сараптамашылар әлдеқашан мойындады.

Елбасының стратегиялық жоспары рет-ретімен, кезең-кезеңімен жүзеге асып, Қазақстан-2030-да белгіленген межелер мерзімінен көп бұрын орындала бастады.

Қазақстан ғасырлар тоғысындағы қиындықтарды еркін еңсеріп, дамудың жаңа кезеңіне – жаңғыру мен жаңару кезеңіне аяқ басты.

Міне, ел дамуының ерекше кезеңінде  - 2005 жылы Елбасымыз өзінің «Қазақстан – саяси, әлеуметтік және экономикалық жедел жаңару жолында» атты Жолдауын жариялады. Бұл құжат Қазақстанның  Елбасы таңдаған саяси жүйесі замана сынынан сүрінбей өтіп, әбден шыңдалып, нығайғанын, Мемлекет басшысы жасаған экономикалық моделіміздің бірден бір дұрыстығын нақтылап, миллиондаған қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыратын жаңа реформаларға даңғыл жол ашты.

Келесі 2006 жылғы Жолдауды Елбасымыз еліміздің әлемдегі 50 бәсекеге қабілетті елдері қатарына қосылуының стратегиясын айқындап, барша қазақстандықтар үшін ұлттық идея ретінде қабылданған бәсекеге қабілеттілік формуласын анықтап берді.

Шындығында, ұлттық идея деген не? Бұл – Елбасымыз «соқырға таяқ ұстатқандай» көрсетіп берген бәсекеге қабілеттілік емес пе?! Мәселен, егер Сіз оқушы болсаңыз – орта білім жүйесі, студент үшін – жоғары білім сапасы, әр саланың маманы үшін – өз мамандығының шеберлігіне жету, жалпы мемлекет үшін әлем мемлекеттерінің алдында болу –  бәсекеге қабілеттіліктің басты белгісі болып табылады деп білемін.

Елбасымыз өзінің бұдан кейінгі 2007 жылғы Жолдауында өткен екі жыл ішіндегі қол жеткен табыстар мен жетістіктерді қорытындылап, жаңа Қазақстанның жаңа әлемдегі орны мен алдағы мақсат-міндеттерін айқындап берді.

Міне, қарап отырсаңыз, Елбасының әр Жолдауының астарында аса үлкен мән-мағына, стратегиялық мақсат-міндеттер мен оларға жетудің әдіс-тәсілдері жатыр.

Елбасы Жолдаулары туралы аз жазылып жатқан жоқ, бірақ соның көпшілігінде терең талдаудың орнына құрғақ мақтау басым. Кең отырып кездесуге уақыт келгенде бұл тақырыпқа еркін пікір алысармыз. Енді өткен жылғы Жолдаудағы мақсат-міндеттерге тоқтала кетейін.

Егер мұқият назар аударатын болсаңыз, «Қазақстан-2050» стартегиясынан кейін «Қалыптасқан мемлекеттің жаңа стратегиялық бағыты» деп жазылған.

Иә, біз Елбасының тарихи еңбегінің арқасында біз біржолата мемлекет болып қалыптастық. Сондықтан жаңа стратегия – қалыптасқан мемлекеттің бағыты болып есептеледі.

Енді алда қандай мақсат-міндеттер тұр? Жолдауда бәрі анық, айқын көрсетілген:

-       қуатты да табысты мемлекет болуымыз керек;

-       демократияландыру үрдісін жалғастыру қажет;

-       қоғамда татулық пен келісімді берік ұстануымыз керек.

Бұл табыстарға жету оңай емес. Оны ұстап тұру одан да қиын. Алда сан түрлі қауіп-қатерлер күтіп тұр. Оны бүкіл ел, халық болып еңсеруіміз керек. Міне, осының бәрін ой елегінен, толғам тезінен өткізе келіп, Елбасымыз «Қазақстан - 2050» стратегиясын, басқаша айтқанда, күн сайын құбылып тұрған мына замандағы Қазақстан Республикасының жаңа бағытын ұсынды.

Неге жаңа бағыт? Өйткені, біз әуелгі меже - әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына ендік. Еніп қана қойған жоқпыз, әлемдік даму иерархиясының жаңа биігіне өрлей бастадық. Ендігі меже – дамыған отыздық.

Бұл – еліміздің мәдениет және ақпарат саласы үшін де түпкілікті мақсат. Елбасымыз «Қазақстан - 2050» стратегиясында: «Дәстүр мен мәдениет – ұлттың генетикалық коды» дей келіп, алдымызға нақты міндеттер жүктеді. Мәдениет және ақпарат министрлігі осы стратегиялық межелерге жету үшін бар күш-жігерін жұмсайтын болады.

«Мәдени мұра» бағдарламасы туралы

Ұлттық мәдениет туралы ой толғағанда, алдымен ауызға сол халық дүниеге әкелген мәдени мұра оралады. Елбасымыз осыдан тура 10 жыл бұрын өзінің 2003 жылғы Жолдауында Үкіметке «Мәдени мұра» бағдарламасын жасауды тапсырған болатын.

Он жыл ішінде ұлан-ғайыр жұмыстар атқарылды. Қазақ тарихына қатысты қытай, монғол, иран, араб, түрік мұрағаттарындағы, Еуропа мен Азияның өзге де елдерінің сан алуан қорлары мен кітапханаларындағы ондаған мың құжаттардың көшірмесі алынып, ғылыми айналымға түсті. Солардың негізінде көптеген монографиялар, оқулықтар және зерттеу еңбектер жарық көрді.

Қазақстан аумағындағы 37 көне қалалар зерттеліп, 113 тарихи-мәдени ескерткіштерге жаңғырту жұмыстары жүргізілді.

Қазақ халқының тарихында бірінші рет 93 томдық «Бабалар сөзі» деген атпен қазақ ауыз әдебиетінің жинағы жарық көрді.

Ғылыми, фольклорлық экспедициялар мен зерттеулер нәтижесінде «Қазақтың 1000 әні», «Қазақтың 1000 күйі», «Қазақтың 50 батырлар жыры» атты бірегей жобалар жүзеге асырылды.

Байқайсыз ба, ұлттық мәдениет Елбасының осыдан 10 жыл бұрынғы Жолдауының шапағатын әлі көру үстінде.

Театрлар туралы

Театрлар туралы қазақ әдебиетінің классигі Ғабит Мүсірепов «хас сұлудың көз жасындай әсем өнер» деп айтуындай-ақ  айтқан ғой.

Тәуелсіздік жылдары көрші елдердегі көптеген театрлар жабылып, енді бірінде тұтас өнер саласына тиым салынып жатқанда, біз еліміздегі барлық театрларды сақтап қалдық. Сақтап қана қалған жоқпыз, Қазақстанда кейінгі 20 жыл ішінде 17 жаңа театр ашылды. Қазір еліміздегі жалпы театрлар саны 54-ке жетті. Соның ішінде Қарағанды облыстық С.Сейфуллин атындағы қазақ драма театры, Батыс Қазақстан облыстық қазақ драма театры, Н.Жантөрин атындағы Маңғыстау облыстық қазақ драма театрлары су жаңа ғимараттарға көшті. Барлық тозығы жеткен республикалық, облыстық театрларға күрделі жөндеу, жаңғырту  жұмыстары  жүргізілді.

Театр репертуарлары жаңартылып, үлкен өнерге жас толқын өкілдері келіп қосылды. Нәтижесінде көрермен театрға  қайтып оралды. Қазір республикалық театрлар қойылымдарының басым көпшілігі аншлагпен өтуде.

Әрине, әр кездерде де өнерде шығармашылық бәсеке болған. Біреуге ұнаған дүние, екінші біреудің көңілінен шықпауы мүмкін. Аға буын мен жас буынның өнер мен ондағы сан алуан бағыт-бағдарларға деген пікір алшақтығы да жиі болып тұратын құбылыс.  Бұған түсіністікпен қарау қажет.

Мұражайлар туралы

Елімізде жалпы саны 89 музей жұмыс істейді. Соның ішінде Алматыдағы Орталық мемлекеттік музей, Ә.Қастеев атындағы өнер музейі және Астанадағы Алтын бұйымдар музейі сияқты ірі мұражайлар да бар.

Осы уақытқа дейін Астана қонақтарына қазақ халқының арғы, бергі тарихымен кеңінен мағлұмат беретін мемлекеттік деңгейдегі үлкен музей болған жоқ.  Елбасымыз бұл проблеманы да шешіп берді. Қазір Тәуелсіздік сарайының жанынан жалпы көлемі 73 мың шаршы метрлік Ұлттық музей салынуда. Оны Тәуелсіздік, Астана, Алтын, Тарих және Өнер мұражайларынан тұратын тұтас музейлер кешені  деуге әбден болады.  Қазір онда негізінен құрылыс жұмысы аяқталып, мұрағаттау ісі басталып кетті. Аманшылық болса, келер жазда ашылатын болады.

Кітапханалар туралы

Қазір Қазақстанда мектептердегі шағын кітапханаларды қосып есептегенде түрлі деңгейдегі 10 мыңға жуық кітапхана бар. Соның екеуі – ұлттық. Еліміздегі ең үлкен кітапхана   Алматыда   орналасқан.   Оның   қорында                6 миллионнан астам кітап бар.

Астананың  бір  кемшін  тұсы кітапхана болатын. Осыдан 9 жыл бұрын Елбасы тапсырмасымен ашылған Астанадағы ұлттық академиялық кітапханада 800 мыңға жуық кітап бар.

Қазір жастар кітапты аз оқиды деген пікір қалыптасқан. Өз басым онымен толық келіспеймін. Дұрысы, жастар кітаптың электронды  нұсқасын оқиды.  Мен де қашан кітаптың баспалық нұсқасы қолға түскенін күтпей-ақ, интернеттегі электронды нұсқасын оқуға көштім.

Міне, осындай креативті оқырмандар  үшін министрлік «Қазақстанның электронды кітапханасын» ашты. Қазір онда 4280 кітап, 16 мыңнан астам құжаттардың электронды көшірмесі орналастырылған. Алдағы уақытта жыл сайын ондағы кітаптар саны толығып тұратын болады. Сіздерді де осы ұлттық электронды кітапхананы пайдалануға шақырамын.

Тіл туралы

Тіл – біздің елімізде, әсіресе зиялы қауым мен қазақ тілді бұқаралық ақпарат құралдарында жиі қозғалатын тақырып.

Мен де, өздеріңіз сияқты, қазақ тілінің жанашырымын. Салыстырып көрейікші, қазір бүкіл Қазақстан бойынша қазақ мектептері мен аралас мектептерде қаза