Ауыл шаруашылығын көркейту үшін ауылға көңіл бөлінсе...

Ауылымды дамытамын деген адамға қазiр мүмкiндiк көп. Тек берекесi кеткен шаруалар мен шаруа қожалықтарының басын қосып, ұжым құру қажет. Оны орысша кооператив дейдi. Кейбiр кiсiлер менен «баяғы колхозды қайта құрмақшысың ба?» деп сұрайды. Иә, бұл құрылымның бұрынғы колхозға ұқсайтын жерлерi бар, бiрақ, өзгешелiгi де жетедi. Өзгешелiгi қазiргi заман талабына сай нарықтық экономикаға негiзделген ұжымдар құрамыз. Кiмнiң ауылы диқаншылықтың қай түрiне бейiмделген болса, сол егiс түрiнiң сапасын әлемдiк деңгейге көтеруге жағдай жасалады. Нарықтық экономиканың принципi – Сұраныс пен Ұсыныс! Сондықтан елiмiзде қандай өнiм түрлерiне сұраныс жоғары, алдымен сол өнiмдi өндiредi. Өнiм сұраныстан асса, әлемдiк нарықтағы сұранысқа ие тауар түрлерiн өндiру көзделедi.

Кооперативтердiң қызметi 2015 жылғы 29 қазанда қабылданған ҚР «Ауыл шаруашылығы кооперативтерi туралы» Заңымен реттеледi. Яғни заңдық құқықтық негiздерi жасалған. Бұдан былай Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң саясаты кооперативтердi дамытуға бағытталады. Субсидия алатын кезде алдымен кооперативтерге басымдық берiледi. Ауылда машина трактор стансаларын жасақтау үшiн кооперация құрғандарға лизингке трактор, комбайн, басқа да қажеттi техникалар ұсынылады.

Кооператив құру бүгiнгi таңда бiр-ақ күндiк шаруа. Кооператив құрам деп қажеттi құжаттарыңызбен үш адам кәсiпкерлердi қолдау орталығына барсаңыз бiр-ақ күнде тiркеп бередi. Ал, ендi сол ұжымды дөңгелетiп алып кету нағыз бiлiктiлiктi, әдiлдiк пен көшбасшылық қасиеттердi талап етедi.

Қарапайым бiр мысал келтiрейiн. Сайрам ауданы Жiбек Жолы ауылының диқаншылықты дамытуды мақсат еткен үш жiгiтi жиналды да кооператив құрамыз деп шештi. Жеке куәлiк құжаттарын алып «Кәсiпкерлердi қолдау орталығына» барып тiркелдi. Ендi олар ауылдарындағы елу отбасымен келiсiп бес немесе он сотық үйiргелiк жерге сарымсақ егудi жоспарлады. Алдымен сарымсақ сатып алатын компанияны табуына әкiмдiк жәрдемдесетiн болды. Содан соң ауылдағы елу үйге тұқымды кооперативтiң атынан сатып әпередi, елу үй сарымсақты өздерi есiктiң алдына егедi, сарымсақ пiскен соң өнiмдi кооператив үй иелерiнен сатып алады. Тұқымды кооператив мүшелерi базардан 700 теңгеден алса, үй иелерiнен 600 теңгеден алып, пайдасын көредi. Кооператив кәдiмгi жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк секiлдi коммерциялық ұжым болғандықтан бiр бағытты немесе көп бағытты қызмет атқара бередi. Үйiргелiк жерлерге сарымсақ егiп, пайдасын бiр көрсе, ауылдың сыртындағы пайдасы аз бидай алқабына немесе жоңышқалық жерлерге тиiмдiлiгi жоғары сарымсақ, таңқурай немесе құлпынай егiп, тағы пайда көрулерiне болады.

Бұрынғы тұтынушы кооперативтердiң күшi жойылып, жаңа заңға сай өндiрiстiк кооперативтер қайта тiркеуден өтуi керек. Кооператив құрудағы ұжымдық мақсат қане дейсiз ғой. Айтайық. Мәселен, Машатбайда трактор болса, Серiкбайда соқа бар, Еркiн агроном болғанымен жерi жоқ, ал, Ерсiннiң жерi бар, осылардың бәрi жиналып, қолда бар мүлiктерiн ортаға салып, өздерi басшы мен ревизорын сайлап алады. Солайша шаруа қожалықтарын дөңгелетiп, нәпәқасын таба бередi.

Иә, қазiр адам адамға сенбейтiн заман, бастық болғандар тек ақша жымқырумен айналысып, жемқорға айналуы қалыпты жағдай ретiнде қабылданатын тәрiздi. Жемқорлық дертiнiң емi тек қана сауаттылық пен азаматтық белсендiлiк. Баласы мен немересiнiң болашағына жаны ашитын әрбiр азамат белсендi болуы шарт. Белсендi болмасаңыз, алып империяларға жем болғаныңыз жем болған...

Дархан ЖИЕНБАЙ, Оңтүстік Қазақстан облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының маманы

«Оңтүстік Қазақстан» газеті