Байқасақ, қазір Қазақстанда шариғат талаптарына сай киімдер көбіне-көп араб және үнді-түрік стилінде сатылымға шығып, қазақтың салт-дәстүріне сай орамал тағу, кимешек кию артта қалып бара жатқандай, - деп жазады "Айқын" газеті. 

Әрине, соңғы жылдары әрі діни талаптарға сай, әрі ұлттық ұстаным­дарды ескеретін, тіпті заманға сәйкес тігілген киім үлгілерін насихаттау бағытында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы да, кейбір ателье, сән үйлері де бірқатар игі бастамалар көтерді. Қайбір жылдары ҚМДБ «Әсем киім – әйел көркі» сияқты байқаулар жариялап, шариғат пен салт-дәстүрден аттап өтпейтін киім үлгілерін шығарған дизайнерлерге қомақты сыйақы тағайындады. Білуімізше, Миланда білім алған AIMA брендінің негізін қалаушы, жас дизайнер Аида Маханбетова да мұсылман киімдерінің сән үлгісін қалыптас­тыруға атсалысып келеді. Мұнымен қоса, танымал отандық дизайнерлер өз киім үлгілерін мұсылманша киімдер ретінде қарастырмаса да, бүгінгі таңда жабық, етегі мен жеңі ұзын көйлектердің сәнге айналып отырғанын алға тартады. Содан болар, Аида Қауменова сияқты атақты дизайнерлердің қолынан шыққан төл бұйымдарды тек шоу-бизнес өкілдері ғана емес, айтыскер, ақын қыз-келіншектер де киіп, ұзын көйлекке деген сұранысты арттырып отырғаны анық. Бұл, әрине, қуантарлық жайт. 

Қоғамды алаңдатып отырған басқа мә­селе – ірі мегаполистерде бет-аузын тұм­шалап, ниқаб киіп, тіпті көзді көрсетпес үшін көзілдірік тағып, қолды көрсетпес үшін қолғап киіп жүретін қыз-келіншектер де кездесіп жатады. Бұл жайт әлеуметтік желілерде қызу талқыланып, үлкен дау-дамайға ұласқаны анық. Тіпті желі белсен­ділерінің айтуынша, «қара жамылмай, ақ кимешек тағыңдар!» дегендей үндеулерден кейін Ханафи мәзһабын ұстанбайтын кей­бір дәстүрлі емес ағымдардың өкілдері бел­сенділерге қоқан-лоққы көрсетіп, жеке­ге жазып, үркітіп-қорқытуға тырысқан. Бет-аузын тұмшалап, ниқаб киюді Қазақ­стан мұсылмандары діни басқармасының ға­лым­дары да қолдамайды. 

– Ниқаб тағу – кейбір халықтың әдеті. Шариғатта айқын бұйырылмаған. Ханафи мәзһабында бет әурет жер емес, – деп бастайды әңгімесін ҚМДБ-ның Шариғат және пәтуа бөлімінің маманы Медет Құрмашұлы. Әйел адамның әурет жері – түгел денесі, яғни беті, тобық пен табаны, екі қолынан басқасы әурет боп саналады. Сол жерлерін жабу керек. Бұл шариғаттың парызы. Ал бетті парыз дәрежесіне көтеріп, міндетті түрде жабу керек деу шариғатта дұрыс емес. Кимешек кие ме, орамал таға ма, ең бастысы, шаш жабылып, әурет жер­лері көрінбесе болды. 

Ал, ҚМДБ өкілі Айдан БОЛШЫБАЕВ: 

– Біз, біріншіден, өзіміздің қандай қо­ғамда өмір сүріп жатқанымызға көңіл аударуымыз керек. Әр елдің өзіне тән салт-дәстүрлері бар, ал шариғи үкім шығаруда дәстүр де дәлел ретінде қарастырылады. Араб мемлекеттерінде ниқаб кию қалыпты жағдай. Бұл ғасырлар бойы қалыптасып кеткен үрдіс. Ол жерде қара жамылу, ниқаб кию адамдар арасында дау туғызбайды. Ал елімізге басқа мәдениеттің үрдісін әкеліп, мұны діннің негізі ретінде көрсетуі халық­тың арасында белгілі бір деңгейде түсін­беушілік туғызатыны сөзсіз. Сондықтан ҚМДБ шариғи талаптарда маңызды емес болған мәселелерді асыра сілтеп, халықтың арасында жайсыздық тудыруды құпта­май­ды, – деген ойын білдіреді. Дін қызмет­керлерінің айтуынша, шариғатта қара жа­мылып киіну керек деген арнайы ұстаным да жоқ. Бұл орайда Айдан Болшыбаев: «Жалпы ниқаб – ғалымдардың арасында тартысты мәселе, себебі, Құран мен сүн­нетте бұған қатысты ашық дәлел жоқ. Сон­дықтан бұл мәселеде ғалымдардың жасаған ижтихад үкіміне сүйенеміз, ал ға­лымдардың көпшілігі ниқаб киюді міндетті (уәжіп) емес деген үкім берген. Сондай-ақ бұл сонша­лықты маңызды, бірінші кезек­тегі мәселе де емес. Әлсіз деректер кез­дескен болса да, оны міндетті түрде орындау керек деген ұғым шықпайды. Сәл болса да жан-жаққа қарауымыз керек» дейді. Ал «Айқын» га­зетінің «Ниқаб кию қай діни ағымдарда міндет саналады?» деген сұра­ғына Айдан Болшыбаев: «Ниқабтың киі­луіне көбінесе сәләфиттік ұстанымдағы ағым өкілдері мүдделі. Олар сондай бір сүннет амалдарда, оның ішінде маңызды емес болған тұстарда қаттылық танытып, дінімізде міндетті болып саналған уәжіп істерді тәркі етіп жатады. Бұл олардың хадис дәрежелерін дұрыс ажырата ал­мауының кесірі. Сондықтан біз үшін ғалым­дарымыз салып кеткен жолмен жүріп, мәз­һаб ұстануымыз керектігі тағы бір дә­лел», -  дейді.

Діни басқарма өкілдері шариғат та­лаптарына сай киінуде дұрыс үгіт-наси­хаттық жұмыстардың жүргізілмей отыр­ғанына өкініш білдіреді. Есесіне, соңғы жылдары сәләфиттік бағыттағы сайт пен блогтар да артып барады екен. Олар өз ұс­танымдарына сай үгіт-насихаттық жұмыс­тар атқарып, мұсылмандар арасында тү­сінбеушіліктің орнауына, өзара бөлінудің пайда болуына да кері әсер етуде екен. 

Діндарлардың айтуынша, отандық және шетелдік мұсылманша киімдердің баға ал­шақтығы да қыз-келіншектерді көбіне-көп сырттан әкелінген тауарларды тұтынуға мәжбүрлейтін көрінеді. Отандық өнім­дер­дің қымбат бағада сатылуы нарықта ұлттық стильдегі киім үлгілерінің қалыптасуына да кері әсер етіп жатқанға ұқсайды. Өз кезе­гінде Айдан Болшыбаев: 

– Елімізде шариғатқа, дәстүр талабына сай тігілген киімдердің құны арзан бол­мағандықтан, қыз-келіншектер көбінде шетелдің киімін сатып алып киеді. Бұл жер­де мәселенің бір шеті нарықтық саясатқа да байланысты шығар, ол жағын маман­да­ры­мыз жақсырақ білсе керек. Айтайын де­генім, егер қазақ мұсылман әйелі шариғат аясында киінгісі келсе, көбінде араб үлгі­сінде тігілген киімді сатып алып киюіне тура келеді. Ал онымен қоса киімнің дәс­түрімізге сай болуын қаласа, ондай тауар­ларды сатып алуға көбінде қаражаты жет­пейді. Сондықтан бұл қазақ мұсылман әйел­дерінің киім үлгілерінде араб мәде­ниетіне ұқсап бағуының бірден-бір себебі шығар, – дейді. 

Біз де отандық сауда үйлері мен базар­ларда сатылып жатқан ұзын көйлектердің бағасын білуге тырысқан едік. Әрине, ірі ойын-сауық және сауда орталықтарында орналасқан атақты отандық дизайнерлердің киімдері ел жоғары бағалайтын бренд болған соң, 100 000 теңгеден жоғары тұрады. Содан болар, мұндай киімдерді танымал, бақуатты қыз-келіншектердің ғана киіп, сатып алуға мүмкіндігі бар. Түркиядан әкелініп жатқан көйлектердің бағасы 30 000-40 000 теңгеден бастау алады. Ресейден әкелініп жатқан киімдер 20 000-25 000 теңгенің үстінде. Ең арзаны көршілес Қырғызстаннан әкелініп жатқан киімдер. Базарлардағы бағасы 3000 теңгеден, сауда үйлеріндегі бағасы 5000-8000 теңгеден басталады.

Орамалдардың бағасы да әрқилы. Мәсе­лен, Adili сияқты ұлттық ою-өрнектермен айшықталған орамалдар бренді баға жағы­нан сәл қымбаттау. Әнші, сазгер Роза Әлқо­жаның да ұлттық нақыштағы орамалдар топтамасын ұсынып, ел назарына әрі ша­риғи ұстанымдағы, әрі салт-дәстүрден ал­шақтамайтын тауарларды ұсынуы әйелдер қауымына үлкен қуаныш сыйлағаны анық. Бастан сырғымайтын матадан тігілген, сапасы жоғары өнімдердің әу бастан-ақ қолжетімді бағада болғаны үлгі тұтарлық жайт.

Орамал – ұят пен иманның бір белгісі. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір хадисінде: «Әр­бір діннің мінезі бар. Исламның мінезі – ұят, – деген екен. Дін жолындағы азаматтар тағы бір хадисті еске салады. Пайғам­ба­рымыз (с.ғ.с.): «Ұят пен иман бір-бірімен өте тығыз байланыста. Егер біреуін алып тастаса, екіншісі өзі кетіп қалады» деген екен. Ал Қасиетті Құранда Алла Тағала: «Әй, адам баласы! Ұятты жерлеріңді жабу үшін киім және сәндік бұйым түсірдік. Не­гізінде тақуалық киімі жақсы» («Ағраф» сүресі, 26-аят), – деп бұйырған. Ең қиыны әрі ең өкініштісі – бүгінде әйелдер қауы­мының киімді киіну үшін емес, шешіну үшін пайдаланып отырғаны. Ашық-шашық киінудің зиянын дәрігерлер де, білікті пси­хологтар да талай айтып-ақ жатыр. Бірақ қазіргі қазақ әйелінің образы – қысқа шорты мен терең декольте көйлек кигендер мен аузы-басын тұмшалап, қара ниқабқа оранғандардың арасында боп тұр. Ғасырлар бойы ақ сәукеле, ақ орамал таққан нағыз қазақ қызының образы ата-баба салтын тәрк еткен дәстүрлі емес ағымдардың ық­палынан жоғалып кетпесе екен деуден бас­қа амал жоқ.