Қазақстандағы әрбір оныншы баланың ерекше білім беру қажеттіліктері бар. Психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардың деректері бойынша елде 235 мыңнан астам балалар бар. Оның ішінде 100 мыңнан астамы инклюзивті оқытумен қамтылған. Бұл жай ғана статистика емес –бұл қоғамдағы жүйелі өзгерістердің көрсеткіші.
Егер 2011 жылы "инклюзивті білім беру" ұғымы тек заңнамаға енсе, бүгінде еліміздегі мектептердің 91% - ы және мектепке дейінгі ұйымдардың 73% - ы ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға жағдай жасалған. Техникалық және кәсіптік білім беру мекемелерінде бұл көрсеткіш 85% құрайды.
Сандар оң нәтижені көрсетіп тұр. 10 жыл бұрын көптеген отбасы баласының құрдастарымен бірге оқи алатынына сенбеді. Бүгінде бұл көпшілік үшін шындыққа айналуда.
Халықаралық контекст және міндеттемелер
Қазақстан билігі тек трендтерді ғана емес халықаралық міндеттемелерді жүйелі түрде орындайды. 2015 жылдан бастап ел БҰҰ-ның Мүгедектердің құқықтары туралы конвенциясының қатысушысы болып табылады және Женевада үнемі есеп береді. 2024 жылы БҰҰ Мүгедектер құқықтары жөніндегі комитеті Қазақстанның айтарлықтай ілгерілеуін атап өтіп, білім беру сапасы мен қолжетімділігі саласында одан әрі жұмыс істеу қажеттігін атап өтті.
Мемлекет пен қоғамның рөлі
Бүгінде Қазақстанда 508 арнайы ұйым, мектептер жанынан 1000-нан астам қолдау кабинеті, 29 мыңнан астам маман, оның ішінде 10 мың дефектолог, логопед және педагог-психолог жұмыс істейді. Тек соңғы бес жылда инклюзивті әдістемелер бойынша оқытудан өткен педагогтардың саны 10 есеге артты.
Инклюзивті білім берудің қандай принциптері бар?
Инклюзивті білім беру келесі принциптерге негізделген: Әр бала ерекше. Барлық балалар өз құқықтарында, достықта, білім беруде, үйірмелерге, концерттерге және басқаларға қатысу құқығында, сондай-ақ одан әрі әлеуметтік даму перспективаларында тең. Әр бала өз қарқынымен дамиды, сондықтан ол жақсармайды немесе нашарламайды. Балалар арасындағы қарым-қатынас мейірімділікке, жауаптылыққа, жанашырлыққа негізделген. Балалардың өзара әрекеттесуі олардың дүниетанымын кеңейтеді және академиялық интеллектті дамытады.
Бейімделген бағдарламаның ерекшелігі – ақпаратты игерудің жеке әдістері қолданылады. Яғни, студент сыныптастарымен бірдей білім алады, бірақ сонымен бірге оны игеруге арнайы әдістер көмектеседі.
Нұргүл Үлжекова дені сау оқушылардың ата-аналарын оқытудың сапасы сыныпта ОP бар баланың болуынан зардап шегуі мүмкін деп қорықпауға шақырады.
"Мұғалім бұл балаға жеке білім беру траекториясын таңдауы керек. Білім және ғылым министрлігі егер ерекше білім беру қажеттіліктері бар бала жалпы білім беру бағдарламасына төтеп бере алмаса, онда оның мүмкіндіктеріне қарай өзінің Жеке оқу бағдарламасы (ЖОМ) әзірленеді", – дейді «Тең мүмкіндіктер әлемі» атты мүмкіндігі шектеулі балалардың ата-аналарына арналған қоғамдық қордың төрағасы.
Қазақстандағы инклюзивті білім беру перспективалары және әлемдік тәжірибе
Инклюзивті білім беру-қазіргі өмірдің сұранысы және халықаралық стандарт. Қазақстанда инклюзивті білім беруді қажет ететін 160 мыңнан астам мүмкіндігі шектеулі балалар бар. Олардың тек 23% - ы ғана осындай білім беру процесіне қатысады.
Уақытпен ілесу үшін, инклюзивті білім беруді енгізу жолында Қазақстан қиындықтарды еңсереді және туындаған проблемаларды, оның ішінде халықаралық тәжірибені енгізу арқылы шешуге тырысады:
- Шетелдік мектептердің үлгісі бойынша қазақстандық мектептерде педагог-ассистент лауазымы енгізілді.
- ҚР педагогтері бейімделген спорт негіздерін үйренеді, француз әріптестерімен бірлесіп, бейімделген спортты мектеп бағдарламасына енгізу үшін арнайы бағдарламалар әзірлейді.
- Оқу бағыты инклюзивті ойындар арқылы дамиды, оған қарапайым балалар да, ерекше балалар да қатысады.
- Қайырымдылық ұйымдары инклюзияны қолдау кабинеттерін ашады, онда балалар мінез-құлықты қолданбалы талдау әдістемесі бойынша оқытылады.
