Осы жылдың соңына дейін 18 бен 27 жас аралығындағы 22 мыңға жуық қазақстандықты мерзімді қызметке шақыру туралы шешім қабылданды. Қоғамда армияда міндетті қызмет ету туралы әртүрлі пікірлер бар. Біреу жастарға теріс әсер ететінін айтады, біреу әскери бөлімдерде өткізген уақытын тәртіпке келтіреді деп санайды.
Қазан айының ортасында Maqsut Narikbayev University экономикалық зерттеулер орталығының доценті және басшысы Нығметжан Күзенбаев Instagram парақшасында жарияланым жасап, онда міндетті мерзімді қызметтің жастардың өміріне әсері тақырыбын көтерді. Автор әскер адамнан қылмыскер жасай ала ма деп ойлады.
Басылымда Нығметжан Күзенбаев американдық экономист, экономика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты және MIT профессоры Джошуа Ангристтің зерттеулеріне сілтеме жасап, әскерге шақыру жастардың кейінгі жылдардағы табысын төмендететінін көрсетті, өйткені әскери қызмет нақты еңбек тәжірибесінің нашар алмастырушысы болып табылады.
Сондай-ақ, Күзенбаев Швециядан келген экономистердің зерттеуін атап өтті Ранди Хальмарссон және Мэттью Дж. Линдквиста, 1990 жылдары Швеция армиясына шақырылған 168 000 жас туралы мәліметтерді зерттеген.
"Ғалымдар тек корреляциялық талдауды ғана емес, квази-экспериментті де қолданды, бұл оларға кездейсоқтықты емес, себеп-салдарлық байланысты анықтауға мүмкіндік берді. Ғалымдар әскери қызмет армиядан кейін қылмыс жасау ықтималдығын 32 пайызға арттыратынын анықтады", - делінген басылымда.
Мұның себептері қатаң тәртіп жағдайынан кейін бақылаудың болмауы, қызметке байланысты мансап құрудағы немесе оқудағы үзіліс, сондай-ақ "теріс" орта деп аталады.
"Егер Швецияда — өмір сүру деңгейі жоғары, білімі, дамыған институттары және жастарды қолдайтын елде де — міндетті әскери қызмет осындай салдарға әкеп соқтырса, біз ықтимал тәуекелдерге көз жұмуымыз керек пе?"- деп сұрайды пост авторы.
Қорғаныс министрлігі не ойлайды?
Министрлік қарама-қарсы позицияны ұстанатындығын және жедел қызмет теріс әсер етуі мүмкін деп санамайтындығын атап өтті.
"Әлемнің дамыған елдерінің көпшілігінде – АҚШ, Германия, Қытай, Түркия және басқалар сияқты – армиядағы қызмет жас жігіттің өміріндегі құрметті және жауапты кезең ретінде қабылданады. Ол патриотизм, Отанға деген сүйіспеншілік сезімін қалыптастырады, тәртіпті, жауапкершілікті, командада жұмыс істеуді үйретеді, жеке тұлғаның физикалық және моральдық қалыптасуына, сондай-ақ әскери техника мен қару-жарақтың заманауи үлгілерін игеруге ықпал етеді. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі қызмет осындай қағидаттарға негізделеді", - делінген сауалға жауапта.
Қорғаныс Министрлігі Әскери қызмет өткергеннен кейін азаматтардың қылмыс жасау ықтималдығын арттыру туралы пікірмен бөліспейді.
"Қазақстанда мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер арасындағы құқық бұзушылық деңгейі өте төмен. Азаматтық ортада қылмыстардың саны едәуір жоғары, ал әскери қызметтен өткен жастар тәртіптің, жауапкершіліктің және заңға бағынатын мінез-құлықтың жоғары деңгейін көрсетеді. Әскерде жүзеге асырылатын тәрбие, құқықтық және алдын алу шараларының кешені жастардың бойында тұрақты моральдық қасиеттердің, құқықтық сана мен азаматтық жетілудің қалыптасуына ықпал етеді, бұл, керісінше, қызмет аяқталғаннан кейін құқыққа қайшы мінез - құлық тәуекелдерін азайтады", - деп жауап берді министрлікте.
Редакцияның министрлікте міндетті әскери қызметтің қазақстандық әскерге шақырылушыларға әсерін, олардың кейінгі өмір жолын бағалады ма деген сұрағына олар мұндай зерттеулер жүргізілмеді деп жауап берді. Бұл қызмет аяқталғаннан кейін азаматтардың "әскери қызметші" мәртебесін жоғалтуымен және басқа қазақстандықтармен тең құқықтар мен міндеттерге ие болуымен түсіндіріледі.
Сондай-ақ, Қорғаныс министрлігінде қазақстандықтар қызмет өткергеннен кейін алатын бірқатар артықшылықтарды атап өтті. Олардың қатарында оқуға мемлекеттік гранттар бөлу бар: 2025 жылы 2300 грант бөлінді.
Сонымен қатар, мерзімді қызметтегі әскери қызметшілердің оқу орталықтарында 20 түрлі мамандық бойынша кәсіптік даярлықтан өтуі туралы айтылады.
