گوۆوريا و پوليتيكە كازاحستانسكوگو گوسۋدارستۆا ۆ سفەرە رەليگيي ي سۆەتسكوستي، ەە نايبولەە اكتۋالنىە ناپراۆلەنيا نەوبحوديمو راسسماتريۆات نە تولكو س توچكي زرەنيا ۆوپروسوۆ سۋگۋبو رەليگيوزنوگو پلانا، نو ي ۆ وبششەم كونتەكستە بولەە شيروكيح ستراتەگيچەسكيح زاداچ، ستوياششيح پەرەد ناشيم گوسۋدارستۆوم ۆ سەلوم.
پرەجدە ۆسەگو، ساما ناسيونالنو-گراجدانسكايا يدەنتيچنوست كازاحستانسكوگو وبششەستۆا ناحوديتسيا ۆ ناستوياششەە ۆرەميا نا فورماتيۆنوي فازە سۆوەگو رازۆيتيا، ي ۆ سۆيازي س ەتيم پوليتيكا كازاحستانسكوگو گوسۋدارستۆا ۆ رەليگيوزنوي سفەرە موجەت بىت ادەكۆاتنوي ليش ۆ بولەە شيروكوم كونتەكستە فورميروۆانيا ناسيونالنوي يدەنتيچنوستي ۆ سەلوم.
يمەننو يسحوديا يز ەتوگو سلەدۋەت ۆىسترايۆات كازاحستانسكۋيۋ مودەل گوسۋدارستۆەننو-كونفەسسيونالنىح وتنوشەنيي – يلي، يناچە گوۆوريا، نايبولەە پريەملەمۋيۋ دليا كازاحستانا مودەل سۆەتسكوگو گوسۋدارستۆا، يسحوديا يز وسوبەننوستەي رەليگيوزنوي سيتۋاسيي ۆنۋتري سترانى، نو تاكجە س ۋچەتوم ميروۆوگو وپىتا.
كاك پوكازىۆاەت وپىت، ستەرجەن ەكسترەميستسكوي يدەولوگيي ۆ كازاحستانە سوستاۆلياەت يمەننو سيستەماتيچەسكوە پروتيۆوپوستاۆلەنيە يسلاما ي كازاحسكوگو ناسيونالنوگو ناچالا.
پوميمو نەپوسرەدستۆەننوي ۋگروزى راديكاليزاسيي چاستي ۆەرۋيۋششەگو ناسەلەنيا، ۆ بولەە دولگوسروچنوي پەرسپەكتيۆە راسپروسترانەنيە تاكوگو پودحودا وبەكتيۆنو سپوسوبستۆۋەت رازرۋشەنيۋ يدەنتيچنوستي گوسۋدارستۆووبرازۋيۋششەگو كازاحسكوگو ەتنوسا، ەگو ۆنۋترەننەي دۋحوۆنوي ەروزيي، چتو ۆ دولگوسروچنوي پەرسپەكتيۆە موجەت پرەدستاۆليات رەالنۋيۋ ۋگروزۋ دليا رازۆيتيا كازاحستانسكوگو وبششەستۆا.
پري ەتوم پراكتيچەسكيي وپىت پوكازىۆاەت، چتو پري يدەينوم پەريەۆوسپيتانيي رەليگيوزنىح ەكسترەميستوۆ، پرەجدە ۆسەگو تەح جە تاكفيريستوۆ ، موجنو (ي نۋجنو!) ۋسپەشنو اپەلليروۆات ك چۋۆستۆام ناسيونالنوگو پاتريوتيزما، يستوريچەسكوي گوردوستي، پودچەركيۆايا گلۋبوكيە كورني يسلاما ۆ كازاحسكوي كۋلتۋرە.
داننىي پريەم داەت پوزيتيۆنىە رەزۋلتاتى كاك پري پەرەۋبەجدەنيي ۋجە سفورميروۆاۆشيحسيا راديكالوۆ، تاك ي ۆ پروفيلاكتيچەسكوي رابوتە س ۆەرۋيۋششەي مولودەجيۋ.
پري ەتوم سلەدۋەت ۋچيتىۆات، چتو پوداۆليايۋششەە بولشينستۆو تاكفيريستوۆ ۆ كازاحستانە – مولودىە ليۋدي بەز گلۋبوكوگو جيزنەننوگو وپىتا، نو زاتو س وتكرىتوي ي پوداتليۆوي ەموسيونالنوي كونستانتوي.
يمەننو ەتو منوگوكراتنو وبلەگچاەت ۆوزدەيستۆيە نا يح سوزنانيە چەرەز ناسيونال-پاتريوتيچەسكيي كومپلەكس يدەي ي وبرازوۆ.
ۆ چاستنوستي، دوستوۆەرنو يزۆەستەن سلۋچاي، كوگدا ەششە ۆ 2011 گ. پياتەرو مولودىح تاكفيريستوۆ ۆ گ. اكتوبە پود رۋكوۆودستۆوم وپىتنوگو تەولوگا پوسەتيلي سەانس حۋدوجەستۆەننوگو فيلما «جاۋجۇرەك مىڭ بالا»؛ پوسلە سەانسا تروە يز پياتەرىح وتكازاليس وت راديكالنىح ۋبەجدەنيي، ا وستاۆشيەسيا دۆوە پەرەشلي ۆ رازرياد كولەبليۋششيحسيا.
انالوگيچنايا مەتوديكا (رازياسنەنيە يستوريچەسكوي ۆزايموسۆيازي كازاحسكيح ناسيونالنىح تراديسيي س يسلاموم، ا تاكجە پراۆيلنايا پوداچا ناسيونالنوي يستوريي كازاحستانا) دالا پولوجيتەلنىي رەزۋلتاتى تاكجە ۆ رابوتە س ودنوي يز مولودەجنىح تاكفيريتسكيح گرۋپپ.
ۆ يتوگە ەتو گرۋپپا نە تولكو وتوشلا وت ەكسترەميستسكوي يدەولوگيي، داجە ۋۆلەكلاس ناسيونالنىمي ۆيدامي سپورتا، ي سوزدالا سۆويۋ سوبستۆەننۋيۋ كوماندۋ پو كوكپارۋ.
[1] تاكفيريزم يلي تاكفيرو-«دجيحاديزم» – نايبولەە وپاسنوە يز ەكسترەميستسكيح رەليگيوزنىح دۆيجەنيي ۆ سوۆرەمەننوم كازاحستانە، نەسۋششەە وتۆەتستۆەننوست زا ۆسە تەرروريستيچەسكيە اكتى، پرويسشەدشيە ۆ سترانە زا پوسلەدنيە گودى.
سامي سەبيا تاكفيريستى وتنوسيات ك «سالافيتام»، ودناكو نە پريزنايۋتسيا ۆ كاچەستۆە تاكوۆىح رەليگيوزنىم يستەبليشمەنتوم تەح ستران، گدە سالافيزم ياۆلياەتسيا گوسۋدارستۆەننوي رەليگيەي (پرەجدە ۆسەگو، كسا)، ا تاكجە بولشينستۆوم كازاحستانسكيح سالافيتوۆ – ت.ن. مادحاليتامي.
تەرمين تاكفير (ودنوكورەننوي سو سلوۆوم «كافير» - «نيەۆەرۋيۋششيي، نيەۆەرنىي») وزناچاەت «وبۆينەنيە ۆ نيەۆەريي». وبۆينەنيە وكرۋجايۋششەگو وبششەستۆا ۆ «نيەۆەريي» يلي «ۆەرووتستۋپنيچەستۆە» يسپولزۋەتسيا كازاحستانسكيمي تاكفيريستامي ۆ كاچەستۆە وتپراۆنوي توچكي دليا دالنەيشەگو وبوسنوۆانيا سۆويح انتيگوسۋدارستۆەننىح ۋبەجدەنيي ي ەكسترەميستسكوي دەياتەلنوستي.
يستوريچەسكي تاكفيريزم بەرەت سۆوە نازۆانيە وت ورگانيزاسيي «ات-تاكفير ۋا-ل-حيدجرا» («وبۆينەنيە ۆ نيەۆەريي ي وتەزد دليا سپاسەنيا سۆوەي ۆەرى»)، كوتورايا ۆوزنيكلا ۆ 1971 گودۋ نا بازە راديكالنوگو كرىلا پارتيي «يحۆان-ۋل-مۋسليمۋن» («مۋسۋلمانسكوە براتستۆو»، «براتيا-مۋسۋلمانە»)، ي زاپرەششەنا سەگودنيا ۆ كازاحستانە، ۆو منوگيح مۋسۋلمانسكيح ستراناح دالنەگو زارۋبەجيا، ا تاكجە ۆ گوسۋدارستۆاح ەۆروسويۋزا.
نا سەگودنياشنيي دەن ۆ رامكاح ەتوگو ناپراۆلەنيا يمەيۋتسيا وگرومنايا دوكۋمەنتالنايا بازا، سوستوياششايا يز سبورنيكوۆ ترۋدوۆ ي مونوگرافيي تيۋركو-كازاحسكيح مىسليتەلەي:
- سبورنيك ستيحوۆ ناشيح اكىنوۆ «ون عاسىر جىرلايدى»؛
- كنيگي «قارا سوزدەر» («سلوۆا نازيدانيا») ا.كۋنانبايەۆا؛
- «مۇسىلماندىق شارتى» («مۋسۋلمانستۆو»)، «يمانىم» ش.كۋدايبەردييەۆا؛
- «مۇسىلمانشىلىقتىڭ تۇتقاسى» ى.التىنسارينا؛
- كنيگا «اسىل ءدىنىم جانە ۇلت زيالىلارى»؛
- ماشحۋر-جۋسۋپ كوپەيەۆ «يزبراننوە» ي پر.
كاك مى ۆيديم ترۋدى ناشيح پرەدكوۆ ي ەتوت پريەم پو رازياسنەنيۋ يستوريچەسكوي ۆزايموسۆيازي كازاحسكيح ناسيونالنىح تراديسيي س يسلاموم سەگودنيا نەوبحوديمو اكتيۆنو يسپولزوۆات ۆ پروفيلاكتيكە ناسيلستۆەننوگو ەكسترەميزما ي وگراجدەنيا مولودەجي وت جيزنەننىح وشيبوك.
سنادين اسىلبەك
ەكسپەرت پو ۆوپروسام ەكسترەميزما ي تەرروريزما
پىكىر قالدىرۋ