الماتى. قامشى پورتالى - قازاقتىڭ «تەگىنە تارتقان» دەگەن اتالى ءسوزى بەكەر ايتىلماسا كەرەك. ۇلكەندەردەن «كەزىندە اتا-بابالارىنا دارىعان ونەر كەيىنگى ۇرپاعىنا دا جۇعىستى بولدى» دەگەن ءسوزدى ءجيى ەستيتىنبىز.

ءدال وسى ءسوز ايماقتا سپورت سالاسىنىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسقان، اتتارى ماڭعىستاۋ سپورت تاريحىندا التىن ارىپتەرمەن جازىلعان بيسەكەنوۆتار اۋلەتىنە ارنالعانداي. وتباسىنىڭ وتاعاسى جۇباتقان بيسەكەنوۆ ماڭعىستاۋ اۋدانىنىڭ اقشىمىراۋ اۋىلىندا قاراپايىم وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. جاستايىنان قازاق كۇرەسىمەن اينالىسىپ، تالاي دودالاردا وبلىس نامىسىن ابىرويمەن قورعاعان. وتان الدىنداعى بورىشىن وتەۋ ءۇشىن اسكەر قاتارىنا الىنعان كەزدە دە سپورتپەن اينالىسىپ، چەمپيون اتانعان. كەيىن الماتى قالاسىنا جوعارى وقۋ ورنىنا قۇجات تاپسىرىپ، ءبىلىم الىپتى. وقۋ ورنىندا بەلسەندىلىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ، قاتارلاستارىنىڭ الدى بولىپ، تالاي جارىستا قارسىلاس شىداتپاي، جەڭىمپاز اتانادى. شاڭىراق كوتەرىپ، وتباسىلى بولعان سوڭ سپورتتان الىستاپ، ەل قاتارلى ەڭبەككە ارالاسادى. ۇزاق جىلدار اۋىلدا كولىك جۇرگىزۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەيدى.

جۇباتقاننىڭ اكەسى تورەكەن ماماي ۇلى دا ءوز ورتاسىنا سىيلى ازامات بولعان. اۋىل، اۋدان، رەسپۋبليكا كولەمىندە وتكەن تالاي تويلاردا كۇرەسىپ، قارسىلاس شىداتپاي، ۇنەمى جەڭىسكە جەتكەن. تورەكەڭنىڭ ارعى تەگى ءوز زامانىندا بەكەت اتادان باتا العان بايسال باباسى دا مىقتى كۇرەسكەن. تەكتى اۋلەتتىڭ ءىزىن جالعاپ وتەۋ، سالامات، ماماي، قارالدا، قارتقوجىق ەسىمدى پالۋاندار شىققان. سوندىقتان دا بولار، جۇباتقان اعا دا ۇلىنىڭ اتا-بابا جولىن قۋىپ، سپورتتىق ديناستيانى جالعاستىراتىندىعىنا كامىل سەنەدى. اكە ءۇمىتىن اقتاعان ۇلى ماناربەك تە بۇگىنگى تاڭدا تەك قانا تۇبەككە ەمەس، رەسپۋبليكا كولەمىنە تانىمال سپورت ساڭلاعى اتاندى. ول بۇگىنگى تاڭدا سامبودان وبلىستىڭ باس باپكەرى، وبلىستىڭ دزيۋدودان جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى اعا باپكەرى، حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى اتانىپ قانا قويماي، اقتاۋداعى جاستار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان «جاستار» سپورت كەشەنىنىڭ باسشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالدى. بۇگىندە بىلىكتى باپكەر ماناربەكتىڭ شەكپەنىنەن امانبەك قۇلقايەۆ، سۇڭعات جۇباتقان، نۇربولات سەنعالي ۇلى، باۋىرجان ساعىنعالي، عايسا قالمۇقانوۆ، ەرلان سەرىكوۆ سىندى حالىقارالىق جارىستاردا توپ جارىپ جۇرگەن پالۋاندار شىقتى.

ول جەڭىسكە وڭايلىقپەن قول جەتكىزگەن جوق. قانشاما تەر توگىلدى، تىنىمسىز ەڭبەك ەتتى. الدىمەن ءوز تۋعان جەرى شەتپەدە جۇمىس ىستەپ، بولاشاق پالۋانداردى دايىندادى. ەرتە تۇرىپ، شاكىرتتەرىنىڭ بارلىعىن مەكتەپتىڭ ستاديونىندا جيناپ، ارنايى جاتتىعۋ جاساتىپ، جۇگىرتەتىن. جان جىلۋىن، بويىنداعى بار اسىل قاسيەتىن شاكىرتتەرىنىڭ بويىنا ءسىڭىرىپ، ەل نامىسىن قورعايتىن مىقتى سپورتشى دايىنداۋ ءۇشىن ءبىراز تەر توكتى. سونىڭ ناتيجەسىندە شاكىرتتەرى دە تالاي بايراقتى باسەكەلەردە اۋىل نامىسىن ءوز دەڭگەيىندە قورعاپ، ۇنەمى جۇلدەلى ورىنداردان كورىندى. كەيىن وبلىس ورتالىعىنا اۋىسىپ، كوپ ۇزاماي قالاداعى «جاستار» سپورت كەشەنىنىڭ باسشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالادى. قازاق كۇرەسىنەن ۇلتتىق دارەجەدەگى تورەشى اتاندى. سونداي-اق قر-دىڭ «دزيۋدو تارلانى» دەگەن وردەنىن يەلەنىپ، قر-دىڭ سپورت مينيسترلىگىنەن «سپورتتى دامىتۋعا قوسقانى ءۇشىن» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالدى. 

- بالتاباي اتتى ۇستازىم بولدى، سول كىسى مەنى قازاق كۇرەسىنە كوپ باۋلىدى. كەيىن اسكەرگە شاقىرىلىپ، وتان الدىنداعى بورىشىمدى وتەدىم. ەلگە كەلگەننەن كەيىن ەڭبەككە ارالاسىپ، باپكەرلىكتى قولعا الىپ، ءوزىمنىڭ ۇيرەنگەندەرىمدى شاكىرتتەردىڭ بويىنا دارىتۋدى ماقسات ەتتىم. سپورتتا جۇرگەنىمە 20 جىلداي ۋاقىت بولىپتى. وسى جىلدار ارالىعىندا 200-گە جۋىق سپورت شەبەرىنە ۇمىتكەر پالۋانداردى دايىنداپ شىعاردىم. سونىڭ ىشىندە ءبىر الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرىن، الەم كۋبوگىنىڭ قولا جۇلدەگەرىن، ازيا چەمپيوناتىنىڭ جۇلدەگەرىن جانە ەكى ازيا چەمپيونى، بىرنەشە قر-دىڭ چەمپيونى مەن جۇلدەگەرلەرىن دايىندادىم. تاۋبە، سونىڭ جەمىسىن بۇگىندە كورىپ وتىرمىن. ەڭبەگىم باعالانىپ، بىرنەشە رەت وبلىستىق سپورت باسقارماسى تاراپىنان ماراپاتتالدىم. اتا-بابالارى كۇرەسكەن ادام بولماسا، ودان مىقتى سپورتشى شىعارامىن دەگەن بوس اۋرەشىلىك. كۇرەس تە تۇقىم قۋالايدى. سونى جونىپ، دايىنداپ العان ءجون،- دەيدى ماناربەك بيسەكەنوۆ.

ماناربەكتىڭ قوس ۇلى سۇڭعات پەن نۇرسۇلتان دا كۇرەسەدى. توعىز جاسىنان سپورتتى جانىنا سەرىك ەتكەن ۇلدىڭ ۇلكەنى سۇڭعات بىرنەشە جارىستارعا قاتىسىپ، وبلىس نامىسىن ابىرويمەن قورعاعان. ءسويتىپ، ول سامبو كۇرەسىنەن ازيا چەمپيونى، جاستار اراسىندا دزيۋدودان قازاقستاننىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى، قازاق كۇرەسىنەن ەل چەمپيونى، الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى، ەۋروپا كۋبوگىنىڭ قولا جۇلدەگەرى اتانعان. وسىلايشا، سامبو كۇرەسىنەن قر-دىڭ سپورت شەبەرى اتاعىن يەلەندى. قازىرگى تاڭدا ول الماتى قالاسىنداعى ق.مۇڭايتپاسوۆ اتىنداعى سپورتتا دارىندى بالالارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق مەكتەپ-ينتەرناتىندا ءبىلىم الادى. مەكتەپتە دە وقۋ ۇزدىگى، 9-سىنىپتى «قىزىل اتتەستاتقا» ءتامامدادى. ەندى سۇڭعات الداعى تامىز ايىندا دزيۋدودان وتەتىن الەم چەمپيوناتىنا جانە قازان ايىندا ريگادا وتەتىن سامبودان الەم چەمپيوناتىندا ەل نامىسىن قورعاماق. پالۋانىمىزدى الەم چەمپيوناتتارىندا جەڭىس تۇعىرىنان كورەمىز دەگەن سەنىمدەمىز.

ۇلكەن اعاسىنىڭ ارتىنان ىلەسىپ، سامبو مەن دزيۋدو كۇرەسىنە نۇرسۇلتان دا كەلىپ قوسىلدى. جاستىعىنا قاراماستان، ەرەسەكتەردەن قالىسپاي، سپورت زالعا ۇنەمى كەلىپ جاتتىعاتىن. بۇگىندە 12 جاسار نۇرسۇلتان ماناربەك ۇلىنىڭ سپورتپەن اينالىسقانىنا ءۇش جىل. از ۋاقىت ارالىعىندا ول سامبو مەن دزيۋدو كۇرەسىنەن سپورت شەبەرىنە ۇمىتكەر اتانىپ ۇلگەردى. كۇرەستىڭ ەكى تۇرىنەن وتكەن وبلىس چەمپيونى جانە جاسوسپىرىمدەر اراسىندا رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق جارىستاردىڭ جەڭىمپازى.

بيسەكەنوۆتاردىڭ تابىس قۇپياسى قانداي؟ بۇل سۇراققا سۇڭعات: «مۇندا بارلىعى گەنەتيكالىق بەيىمدىلىككە بايلانىستى دەپ ويلايمىن. سونىمەن قاتار ارينە، ءبىز ءبىر-بىرىمىزدى قولداپ، ۇنەمى دەمەپ وتىرامىز. اتا-بابا، اتا-انا ءۇمىتىن اقتاپ، ۇنەمى جەڭىس تۇعىرىنان كورىنۋ ءۇشىن بارىمىزدى سالامىز» دەپ جاۋاپ بەردى. وسىلايشا، ءبىر وتباسىنان بىرنەشە پالۋان شىقتى. ولاردىڭ سپورت سالاسىندا قول جەتكىزگەن تابىستارى ماڭعىستاۋ سپورت شەجىرەسىنە التىن ارىپتەرمەن جازىلدى، دەپ جازادى «ايقىن» گازەتى.

«وتكەنسىز بۇگىن، بۇگىنسىز بولاشاق جوق». سوندىقتان دا تاريحتا بولعان باتىر¬لارىمىز، جاۋىنگەرلەرىمىز جايىندا ءما¬لىمەتتى جاستاردىڭ ۇنەمى ساناسىنا قۇيىپ وتىرۋ ماناربەكتىڭ تاعى ءبىر جاقسى قىرى. ونىڭ پىكىرىنشە، باپكەر پسيحولوگ بولىپ قانا قويماي، تاريحي جاعىنان دا وتە ساۋاتتى بولۋى كەرەك.

- باپكەرلىك پەن دەنە شىنىقتىرۋ ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ كەلگەن نەمەسە كەزىندە كۇرەسكەن ادام الىپ كەتەتىن قابىلەتى بولماسا، جاقسى كورسەتكىشكە قول جەتكىزە المايدى. باپكەر پسيحولوگيالىق تۇرعىدا مىقتى، شاپشاڭ شەشىم قابىلدايتىن، ءتوزىمدى ادام بولۋى كەرەك. اسىرەسە، جاۋاپكەرشىلىك تۇرعىسىنان العاندا، ارقالايتىن جۇگىمىز اۋىر. بۇكىل ەلدىڭ بەت-بەينەسى بولاتىن جاۋىنگەر جىگىتتەردى تاربيەلەۋ، جارىسقا باپتاپ قوسۋ، سەنىم ۇدەسىنەن شىعۋ دا وڭاي شارۋا ەمەس. الايدا سۇيىكتى كاسىبىم، ءتىپتى ءومىرىمنىڭ ءبىر بولشەگى بولعان سوڭ، باپكەرلىك قىزمەتىمدى دە ۇلكەن ىنتامەن اتقارامىن. باپكەرلىك جۇمىسىمدا ءبىراز نارسەنى كوردىم، كوڭىلگە ءتۇيدىم. دەسە دە ءالى دە ۇيرەنەتىن تۇستارىم بار ەكەنىن جاسىرمايمىن. شاكىرتتەرىممەن قاتىسقان ءاربىر حالىقارالىق تۋرنير، ازيا، الەم چەمپيوناتتارى - ماعان ۇلكەن ساباق، تاجىريبە. ەڭ باستىسى، جاس پالۋاننىڭ جۇرەگiنە جەتەر اسىل ءسوزiڭ، بالاعا دەگەن اكەلiك قامقورلىعىڭ بولۋى قاجەت. وعان قوسا پەداگوگ، پسيحولوگ، فيزيولوگ، ديەتولوگ مەديك بولعاندا عانا تولىق باپكەر بولاسىز. ەسەپ-قيساپ، كۇرەس مەتوديكاسى، تiپتi ونەر سالاسىنان، تاعى دا باسقا قاسيەتتەر بولىپ جاتسا، ەشقاشان ارتىقتىق ەتپەيدى دەپ ەسەپتەيمىن،- دەيدى ماناربەك بيسەكەنوۆ.

دەرەككوزى: قازاقپارات