Қазақстанда тіл мерекесі өтті. Жер-жерде түрлі шаралар болды. Мұның бәрі жақсы. Мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеру бағытында Елбасы – ұлт Көшбасшысы Н. Назарбаев жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауларында, басқа да мәртебелі мінберлерде мемлекеттік тілді дамыту мәселесін үнемі басты назарда ұстап келеді, - деп жазады Qamshy.kz aikyn.kz - ке сілтеме жасап.
2006 жылғы 11 мамырда «Ана тілі» газетіндегі «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде» деген сұхбатында қазақ тілінің тағдыры, бүгінгі дамуы мен болашағы жайында айта келіп:
«Үш бірдей мәселені бағдар қылып ұстану керек. Біріншіден, Тіл туралы заңды қайта қарап, қажет болса замана талабына сай өзгерістер енгізу;
Екіншіден, бұқаралық ақпарат құралдарында қазақ тілі 50 пайыздан кем қолданысқа түспеуі керек. Үшіншіден, 2010 жылға дейін жасалған Тілдерді дамыту туралы бағдарламаға тиісті толықтырулар енгізіп, әр облыстың мемлекеттік тілге көшу кестесін қатаң қабылдау қажет. Міне, осы шаралар толық іске асқанда ғана «Қазақстанның болашағы» – қазақ тілінде деп нық сеніммен айта аламыз» деп мемлекеттік тілдің даму болашағы мен заңнамалық тетіктерін нақтылап берді.
Елбасының 2006 жылдың 24 қазанында Астана қаласында өткен Қазақстан халқы ассамблеясының ХІІ сессиясында жасаған баяндамасы қоғамда үлкен серпіліс туғызды. «Патриотизммен тығыз байланысты мемлекеттік маңыздағы мәселе – мемлекеттік тіл мәселесі. Мемлекеттік тіл – бұл Отан бастау алатын Ту, Елтаңба, Әнұран секілді дәл сондай нышан. Мемлекеттік тіл елдің барша азаматтарын біріктіруі тиіс» деп Қазақстан Республикасы ұстанып отырған тіл саясатының мәнін толық түсіндірді.
Туған тіліміздің өміршең қызмет етуі тұрғысында Алаш зиялылары да аз еңбек қылған жоқ. Қазақ АКСР Орталық атқару комитетінің төралқасы мен Халық комиссарлары кеңесі сол жылдарда конституциялық нормаларға сәйкес қазақ тілінде іс жүргізудің қалыптасуы мен дамуына жәрдемдесетін бірқатар қаулылар қабылдады. Солардың қатарында Қазақ АКСР Халық комиссарлары кеңесінің 1921 жылғы 2 ақпандағы «Қазақ және орыс тілдерін республикалық мемлекеттік мекемелерінде қолдану туралы» декреті, 1923 жылғы 20 қарашадағы «Қазақ тілінде іс жүргізуді енгізу туралы» декреті қазақ тілінде іс жүргізудің алғашқы заңды құжаттары болды.
1985 жылдың желтоқсан айында Қазақстан Жазушылар одағында «Соңғы жылдардағы қазақ көркем шығармаларының тілі» атты тақырыпта алқалы жиын өтті. Көрнекті жазушы-академик, алыптар тобының абыз ақсақалы Ғабит Мүсірепов тіл туралы баяндама жасады. Ғабең сонда тілді – ең бірінші, ұлттың ұлттық белгісі, халықтың тарихы мен тағдыры, әдебиеті мен мәдениеті, дәстүрі мен салты, ән мен күйі, жаны мен тәні, тіпті мінез-құлқы деп танып, тілден айырылу – бәрінен айырылу екендігін, сол себепті, ана тілін сақтап қана қоймай, оны одан әрі дамыту шараларын жан-жақты ойластыру қажет екендігін баса айтты.
Тап сол тұста бір ғана Шона Смаханұлы Алматыдағы қазақтың есігін қағып жүріп, қаншама қазақ мектебінің ашылуына тікелей түрткі жасады.
Біз отаршылдықтың, әміршіл-әкімшіл жүйенің аса ауыр зардаптарын тартқан елміз. Никита Хрущевтің «Патшалық Ресейдің 300 жылда жасамағынын мен 3-ақ жылда жасадым» деп аузы көпіріп сөйлейтін Тың игеру саясаты қазақтарды өз елі, өз жерінде аз ұлтқа айналдырғанын қалай ұмытамыз? Ат төбеліндей қазақтың үні шықпаған кездер қаншама?!
Қазақ тілінің тарылған өрісін Тәуелсіздік қана кеңейтті.
Ауыр науқасқа ұшыраған адам бірден құлан-таза жазылып кете ала ма? Тіл мәселесі де сол ауру адамның жағдайы секілді. Біз біртіндеп қаншама жылға созылған бодандықтың дертінен айығып келеміз.
Президент тоқсаныншы жылдары Қазақстанның әкімшілік аумақтарына түбегейлі реформа жасады. Бірқатар облыстар біріктіріліп, іріленді. Осы мәселеден саяси астар іздеген кейбір қандастарымыз Семей мен Жезқазғанның облыс ретінде өмір сүруін тоқтатуын ауырсына қабылдады. Ал уақыт Елбасының жасаған батыл қадамы қазақ ұлтына пайда бергенін дәлелдеп отыр. Қазіргі таңда қазақ халқының үлес салмағы көптеген өңірде күрт артты. Қазақ мектептері көптеп ашылып жатыр. Оларды тәмамдаған қаракөз жеткіншектеріміз жоғары білім көрсеткішіне қол жеткізіп келеді.
Бәрі бірден бола салмайды.
Бәрі бірден қалыптасып кетпейді.
Мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейтуде Елбасы «Қазақ – қазақпен қазақша сөйлессін!» деген талап қойды. Осыған да терең мән бермедік. Екі қазақ кездессе, әлі күнге дейін өзгеше шүлдірлейміз.
Барлық мәселе – қазақтың өз қолында. Әйтпесе, қазақша сөйлеспе, қазақ тілінде қарым-қатынас жасама деп отырған Үкімет жоқ. Әлемнің басқа елдерін айтпағанда, өзімізбен тілдес, төркіндес түркітектес елдердің тіл саясатындағы басты өлшемі неге тіреледі? Тіл мәселесі дегенде тіліміздің ұшына қандай сөз оралуы тиіс?
Ол – НАМЫС деген сөз.
Тек қана намыс серік болса, қазақтың тілі енді өлмейді. Кейбіреулердің «тіл құрыды» деп жаһанға жар салған әрекетіне күліп қана қарау керек. Патша заманында, кеңестік құрсау заманда «өлмеген, құрымаған» қазақ тілі тәуелсіздік заманында «құриды» деуге қалай ауыз барады?!.
Қасат қардың астынан бүр жарып шыққан бәйшешек сықылды біздің қазақтың да бойында намыс оты оянып келеді!
Ол отты ешкім өшіре алмайды!
Оставить комментарий