Алматыда «Kinoplexx Sary Arka» кинотеатрында ҚР Мәдениет және спорт министрлігі тапсырысы бойынша Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ «Ел» продюсерлік орталығымен бірлесе отырып түсірген ұлт-азаттық Алаш қозғалысы туралы сыр шертетін «Алаш туы астында» атты деректі фильмінің тұсаукесері өтті. Режиссері – Ерген Тоқмурзин.   

1918 жылдың 8-23 қыркүйегі аралығында Ресейдің Уфа қаласында Мемлекеттік мәжіліс өтті. Мәжіліске Ресейдің сол кездегі большевизмге қарсы барлық саяси күштері қатысты. Осы мәжілісте Алаш қайраткерлері ұлт-азаттық күрес мүддесін заңды түрде қорғаудың үлгісін көрсетті.

«Алаш туы астында» атты деректі фильмнің алғашқы көрсетілімі 100 жыл бұрын өткен осы датаға үйлестіріліп отыр.

Фильмді түсіру тобы Алаш қайраткерлерінің ізімен Семейдің Алаш қаласы аталған аумағында, Мәскеудегі Кремль, Санкт-Петербургтегі Дума отырыстары өткен Таврия сарайында, Смольныйда, Санкт-Петербург, Қазан университеттерінде, Уфадағы Мемлекеттік Мәжіліс өткен бұрынғы «Сібір» қонақүйінде түсіру жұмыстарын жүргізген.

- Фильм Ресейдің төрт қаласында түсірілді. Осындай ірі қалаларда түсірілім жұмыстарын жүргізу оңай емес екенін кино саласында жүрген азаматтар жақсы біледі. Кремльде, бұрыңғы Смольныйда, бұрыңғы Дума отырған Таврия сарайында түсірілім жүргізу үшін арнайы аккредитация алу керек. Тіпті рұқсат алу үшін кейде бір жылдай уақыт кетеді екен. Алайда, Қазақстанның Ресейдегі елшісі Иманғали Тасмағамбетов пен елшіліктің баспасөз хатшысы Жанар Колбачаева бізге үлкен қолдау көрсетті. Осы орайда фильмнің түсіру тобы Қазақстанның Ресейдегі елшілігіне алғыс білдіреді, - деді фильмнің сценарий авторы Болат Мүрсәлім.

- Бұл фильм Алаш қозғалысы тақырыбында сауатты түсірілген ең алғашқы концептуалды фильм деп айта аламын. Осындай идеямен қанаттанып, жігерлік көрсетіп, Алаш қозғалысына қатысты барлық қалаларда болып, ақпарат жинаған фильмнің түсіру тобына, сценарий авторы Болат бауырыма алғысымды білдіремін, - деді фильмнің Бас ғылыми кеңесшісі, белгілі тарихшы Мәмбет Қойгелді.  

Айта кетсек, «Алаш туы астында» фильмі үш бөлімнен тұрады. «Оян, қазақ!» атты алғашқы бөлімде Алаш қозғалысының қалыптасу кезеңі, жәдидтік ағым мен батыс мәдениетінің ықпалы, қазақ баспасөзінің бастаулары, Дума жұмысына араласу, 1916 жылғы көтеріліске көзқарас мәселелерінің түйткілді тұстары айтылады.

Екінші бөлім «Жарияланбаған автономия» деп аталады. Бұл бөлімде 1917-1920 жылдардағы Алашорда үкіметінің қызметі тереңінен қамтылған. Алаш қайраткерлері неге тәуелсіздікті емес, неге автономияны таңдады? Алаш әскері қалай жасақталды? Алаш автономиясы жарияланды ма, жоқ па? Ә.Бөкейхан мен М.Шоқай Уфадағы Мемлекеттік мәжілісте ұлт-азаттық күрес мүддесін қалай қорғады? Екінші бөлім осы сипаттағы сауалдарға жауап іздейді.

«Қатерлі өткел» деп аталатын үшінші бөлім – 1920 жылғы қазақ шекарасын анықтаумен басталатын Алаш қайраткерлерінің Кеңестік дәуірдегі күресіне арналған. Бұл бөлімде Голощекиннің қырғыны, Сталиндік репрессия жылдарындағы Алаш тағдыры нақты деректермен көрсетіледі.

«Алаш туы астында»

Фильмнің Бас кеңесшісі – Мәмбет Қойгелді

Шығармашылық кеңесшісі – Тұрсынжан Шапай

Режиссері – Ерген Тоқмурзин

Сценарий авторы және әңгімелеушісі – Болат Мүрсәлім

Қоюшы операторы – Мұстафа Өнер

Композиторы – Бейбіт Ақош

Ш. Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ – Көркем, деректі, анимациялық кино өндірісі мен өндірістен кейінгі кезеңде тұрған өнімдермен (оның ішінде монтаждау, дыбыстау, т.б.) айналысатын Қазақстандағы негізгі кинокомпания. Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» киностудиясының тарихы 1934 жылдан бастау алады, дәл осы жылы Алматы кинохроника студиясы құрылды, ал 1941 жылы Алматы көркем фильмдер студиясы деп өзгертіліп, киностудияның өндірістік негізі барынша нығая түсті. 1941 жылы 15 қарашада Алматы киностудиясы Қазақстанға эвакуацияланған «Мосфильм және «Ленфильм» киностудияларымен бірлесіп,  Бірлескен Орталық киностудия болып қайта құрылып, Алматыда 1944 жылғы дейін жұмыс істеді. Соғыс жылдары кезеңінде отандық көркем фильмдердің 80 пайызын аталмыш Орталық киностудия шығарды. 1960 жылы «Қазақфильм» атауына ие болды. 1984 жылы киностудияға ұлттық кинематогрфияның көрнекті қайраткері Шәкен Аймановтың есімі берілді.