Қазақстан соңғы жылдары жаңа шындықтарға сәйкес Ұлттық қауіпсіздік жүйесін қайта құра отырып, өзінің қорғаныс қабілетінің негіздерін кезең-кезеңімен нығайтып келе жатқанын мойындау қажет. Бұл армияны модернизациялау және әскерлердің дайындығын арттыру туралы ғана емес, сонымен бірге егеменді дамудың тірегі болатын өзінің қорғаныс-өнеркәсіптік кешенін құру туралы. Әлемдік турбуленттілік пен аймақтық сын-қатерлер жағдайында бұл мемлекеттің өзін қару-жарақпен, техникамен және оқытылған резервпен қамтамасыз ету қабілеті биліктің жетілуі мен жауапкершілігінің басты көрсеткішіне айналады. Осы маңызды бағыттың кейбір аспектілерін ғана қарастырайық.
Қорғанысқа сенім арту
Соңғы жылдардағы басымдықтардың бірі отандық қорғаныс-өнеркәсіп кешенін дамыту болды. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан импортқа тәуелділікті азайтып, жергілікті кәсіпорындардың әлеуетін күшейте отырып, "өз мүмкіндіктеріне барынша сүйенуі" тиіс екенін бірнеше рет атап өтті.
Елімізде пилотсыз аппараттар, броньды техникалар, байланыс құралдары мен жеке жабдықтар өндіру бойынша жобалар іске асырылуда. Бізде әскери ұшқыштарға арналған заманауи қондырғылар бар, егер біз әскери құпияны ашпасақ, дәл электроника жиналады. Қорғаныс және индустрия министрліктері өндірісті әртараптандыру бойынша бірлескен жұмыс жүргізіп, шетелдік серіктестермен ынтымақтастықты ынталандырады, сонымен бірге негізгі технологияларды ел ішінде қалдырады. Айта кету керек, бұл тек "темір" туралы емес. Қазір (және бұл да құпия емес) бағдарламалық жасақтама, навигация, байланыс және басқару жүйелерінің белсенді дамуы жүріп жатыр, онсыз қазіргі армия тиімділігін жоғалтады.
Сонымен қатар, отандық өндірушілерді қорғау үшін құқықтық база құрылып, жаңартылуда. Қорғаныс саласындағы мемлекеттік сатып алулар жергілікті компанияларға көбірек бағытталуда. Бұл ретте президент олардан сапаны, ашықтық пен инновацияны талап етіп, "патриотизм — бұл цехтың үстіндегі ту ғана емес, сонымен қатар бәсекеге қабілетті өнім"екенін атап өтті. Бұл қазіргі аласапыран және тұрақты емес дәуірде қаншалықты маңызды екенін сіз өзіңіз түсінетін шығарсыз.
Қауіпсіздіктің жаңа архитектурасы
Аумақтық қорғаныс жүйесін құруға және дамытуға ерекше назар аударылады. Қабылданған тероборон туралы Заң, сондай-ақ оны іс жүзінде жүзеге асыру жөніндегі соңғы президенттік тапсырмалар ұлттық қорғаудың заманауи моделін қалыптастырудағы маңызды қадам болды. Құқықтық аспектілерді нақтыламайық, бірақ қазіргі түзетулер теориялық жағдайды айтарлықтай өзгертті, ең бастысы — оған қоғам, барлық деңгейдегі билік және, әрине, үшінші тарап күштері назар аударды деп айтайық.
Нәтижесінде, қазір тероборон уақытша құрылым ретінде емес, ел мен халықтың қорғаныс жүйесінің ұзақ мерзімді элементі ретінде қарастырылады. Бұл өңірлер мен жергілікті халықтың ресурстарын жұмылдыра отырып, дағдарыстарға, табиғи апаттар мен ықтимал қауіптерге жедел ден қоюға мүмкіндік беретін Қазақстанның өзіндік "ішкі қалқанына" айналды. Әр түрлі салаларда бөлімшелер құрыла бастады, резервшілер оқытылуда, қажетті жабдықтар мен жабдықтар бар қоймалар құрылуда.
Мұндағы басты идея, біздің ойымызша, әр аймақ қажет болған жағдайда армия мен құқық қорғау органдарын, сонымен бірге ішкі тұрақтылықты қолдай отырып, өз бетінше әрекет ете алады. Бұл қорғаныс қабілетін нығайтып қана қоймай, азаматтардың ел үшін жауапкершілік сезімін тәрбиелейді. Мүмкін, бұл ең маңыздысы, сіз патриотизмді норма ретінде енгізе алмайтыныңызды есте ұстайсыз, бірақ оны де-Юраға қолдау көрсетуге әбден болады.
Саяси ерік-жігер және курстың жүйелілігі
Жалпы, бұл өзгерістердің барлығы өздігінен жүрмейтінін атап өту керек. Соңғы екі жылда қорғаныс қабілетін нығайту бағыты Президент Тоқаевтың мемлекеттік егемендікті нығайтуға бағытталған жалпы саяси бағытының бір бөлігі болды. Егер 2020 жылдардың басында назар негізінен әлеуметтік және экономикалық тұрақтылыққа аударылса, қазір басымдық қауіпсіздіктің берік іргетасын — әскери, ақпараттық және технологиялық негізді құруға бағытталған.
Қорғаныс министрлігін реформалау, командалық құрамға қойылатын талаптарды арттыру, сатып алудағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, қару — жарақтың сапасын бақылау-мұның бәрі науқанның емес, жүйелі тәсілдің белгілері. Қазіргі президенттің осы бағыттағы бастамалары егемендіктің "ішінара" емес екенін түсінуді көрсетеді: ол не бар, не жоқ.
Сонымен қатар, Қазақстанға қол жеткізілген жетістіктерді бекіту үшін бірқатар міндеттерді шешу қажет. Олардың ішінде тұрақты өндірістік тізбектерді қалыптастыру, инженерлік кадрларды даярлау, сапаны басқару мен бақылаудың заманауи стандарттарын енгізу. Отандық әзірлемелер тек ел ішінде ғана емес, экспорттық нарықтарда да бәсекеге түсе алатын жағдайлар жасау да маңызды.
Сол аумақтық қорғаныс одан әрі институционалды нығайтуды қажет етеді — қаржыландыру мен логистикадан идеологиялық құрамдас бөлікке дейін. Мұнда азаматтардың түсінуі маңызды: тероборонаға қатысу – әскери міндет емес, туған жердің саналы қауіпсіздік қызметі. Сондықтан, бұл билік пен заң шығарушыларға емес, қоғамға жолдау екені түсінікті.
Қазақстанның қорғаныс қабілетін нығайту бағыты – бұл сыртқы тәуекелдерге жауап қана емес, сонымен қатар мемлекеттің ішкі трансформациясының бір бөлігі. Қазіргі заманғы армияны құру, отандық өндірісті дамыту және аумақтық қорғаныс моделін енгізу жаңа шындықты қалыптастырады, мұнда елдің қауіпсіздігі тек әскери ғана емес, сонымен бірге жалпы қоғамның ісі болып табылады.
Президент пен Үкімет бұл жерде синхронды түрде әрекет етеді, ұзақ мерзімді стратегияны қалыптастырады, онда өз күшіне сүйену технологиялық прагматизммен және саяси жетілумен үйлеседі. Дәл осы байлам — мемлекеттік ерік, индустриялық әлеует және азаматтардың қатысуы — Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігінің басты ресурсына айналады.
Сондықтан қорытынды қарапайым. Иә, біз азаматтар мен салық төлеушілер ретінде жеке және мемлекеттік қауіпсіздік кепілдіктеріне толық құқығымыз бар. Бірақ бұл жерде біреудің сізді қорғауын күту, айталық, әрқашан жеткіліксіз.
