Қазақстандағы өмір сүрудің қымбатшылығы Нью-Йорктан екі еседей жоғары

Қазақстан отбасылардың азық-түлік шығындары бойынша Еуропаның 40 елінің рейтингінде соңғы орынға сырғыды. Дамыған Еуропа елдерінде адамдар табысының 8-12 пайызын азық-түлікке жұмсаса, қазақстандықтар жалақысының жартысына жуығын сол мақсатқа жұмсайды.

Қазақстандағы халықтың азық-түлік шығындары соңғы бес жылда өсіп келеді. Биылғы жылдың екінші тоқсанында бұл көрсеткіш 51,4 пайызға жеткен.

2020 жылдың соңында "Рейтинг" агенттігінің сарапшылары еуропалық елдердің азық-түлік шығындары бойынша рейтингін жасаған. Бұл көрсеткіш табыс деңгейін және азық-түлік тауарларының бағасын есепке алған.

Рейтинг бойынша азық-түлікке  азырақ, ал ойын-сауыққа, сыртта тамақтануға және т.б. көп ақша жұмсайтын елдер арасында Люксембург, Нидерланды, Ұлыбритания, Ирландия және Германия бар.

Азаматтары азық-түлік дүкендеріне ай сайынғы табысының 49%-ға жуығын беруге дағдыланған Қазақстан рейтингтің төменгі сатысына орналасқан. Олардың ойын-сауыққа (1,7%), сонымен қатар сыртта тамақтануға (2,9%) жұмсайтын шығындары өте аз.

"Numbeo" компаниясының өмір сүру құнын көрсететін тағы бір халықаралық рейтингі де Қазақстанды 139 елдің ішінде 71-орынға қойған.

"Numbeo" дүние жүзінің түкпір-түкпірінен өмір сүру құны мен өмір сапасы туралы деректерді жинайды және индекстерін дайындау кезінде әртүрлі қалаларды бір-бірімен салыстыру үшін Нью-Йорк қаласын өлшеу құралы ретінде пайдаланады.

Егер ішкі сатып алу қабілеті 40 болса (Қазақстанда бұл бар болғаны 32), бұл орташа жалақылы қала тұрғындары Нью-Йорк тұрғындарына қарағанда орташа есеппен 60%-ға аз тауарлар мен қызметтерді сатып ала алады дегенді білдіреді.

Швейцария, Австралия және Люксембург сияқты елдерде адамдардың сатып алу қабілеті Нью-Йорктегідей.

2016-2020 жылдар аралығында Қазақстанда азық-түлік шығындары жыл сайын 2-2,5%-ға өсті. 2020 жылдың соңында орташа қазақстандық отбасы табысының жартысынан көбін азық-түлікке жұмсаса, бес жыл бұрын 43 пайызын жұмсаған.

Азық-түлік бағасының ең жоғары деңгейі (60%-дан астам) үш облыста: Түркістан, Жамбыл және Алматы облысында. Атырау, Павлодар, Шығыс Қазақстан облыстары мен Алматы қаласында халық табысының 54-59 пайызын азық-түлікке жұмсайды. Азық-түлік тауарлары индексінің ең төменгі деңгейі Қазақстан астанасы Нұр-Сұлтан қаласында (38,6%).

Азық-түлікке ақшасының жартысына жуығын жұмсауға мәжбүр болған қазақстандықтар басқа шығын түрлерін қысқартуға бейім. Мысалы, киім-кешек, аяқ киім, жиһаз, тұрмыстық техника және т.б. сатып алуға жұмсалған қаражаттың үлесі 2016 жылғы 24%-дан қазір 22%-ға дейін төмендеді. 2021 жылы қазақстандықтар ақылы қызметтерге 2016 жылмен салыстырғанда 15,7%-ға аз ақша жұмсады. Сонымен қатар, соңғы бес жылда қазақстандықтардың несиелік қарызы 3,4%-дан 5%-ға дейін өсті.