Соғыс қандай болмасын, жаулардың бір-біріне тұңып тұрған жек көрушілікке қарамастан екі жақта әскери этикет сақтау керек жағдаят болады. Егерде майдан шебі ұзаққа созылса, қарсы күресуші қарсыластар жиі бір-бірімен келісуге тура келеді. Осылай жазылмаған соғыс заңдары шыққан.

Бейресми келісімдер ұзаққа созылмайды, көп жағдайда бірінші атылған оқ дауысы шарттың өз күшін жойғаны туралы ескертеді.

Майдан шебінде ең көп таралған келісімдердің бірі – санитарлар мен жерлеу топтарына оқ жаудырмау. Себебі бейтарап жерде иісін шығарып жатқан мәйіттер екі жаққа да кесірін тигізеді.

Екінші дүниежүзілік соғысы басталғанан Үшінші Рейх әскерлері дәретін сындырып жатқан қарсыластарын өлтірмеген. Өйткені өз дәл осындай жағдайда болғанда қарсы шабуыл алмас үшін жасаған.

Кей кездерде майданның бейтарап аймағында иесіз қалған үйлік немесе қойма болады. Әскери болмысқа керек заттарын алу үшін қарсыластар уақытқа келісетін еді. Мысалы, сағат 15:00-ге дейін Кеңес әскерлері қоймаға келетін болса, Үшінші рейх сарбаздары сағат 16:00-дан бастап өз қажетілігіне керек заттарын алады.

Егерде қалыптасып қалған майдан бөлігінде ауызсуы тапшылық болса, жазылмаған заң бойынша қарсылас су тасушыларға оқ жаудырмау керек. Көбінесе келісімдер қарапайым әскери араларында жүргендіктен, кейбір жағдайларда командирлер қарсыласты көргенде оқ атуға бұйрық берілетін. Сарбаздар әдейі мүлт кететін, себебі келесі кезде өз жақтарына оқ атылатын.

Соғыста мергендерге ерешке қарым-қатынас болатын. Қарапайым сарбаздар оларды жек көретін. Өйткені зеңбірек пен пулемет атыстарынан өтіп майдан алаңында жүргенде, оларды алыста отқан бір мерген нысанаға алып, атып өлтіреді. Бұл оларға әділетсіз көрінгенен, тұтқынға түскен мергендерді сол жерде ату жазасына кесетін.

Көптеген ережелер интуитивтік болып көрінеді. Заң тиянақтамасын ойлау үшін ауызекі адам күші кеткен.  Қандай жағдайдай болсада, соғыс сұмдығының ортасында жүріп, жаумен келіссөз жүргізудін өзі ерлік. 

Автор: Ильдар Адильченов