Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша өткен жылы Қазақстан Республикасының Электр энергетикасы саласын дамыту Тұжырымдамасы әзірленді. Ол 2023-2029 жылдарға арналған. Электр энергетикасы саласы-ел үшін ең маңызды сала және оны одан әрі дамыту экономика үшін оң әсер ететін болады. Бұған дейін оны жетілдіру үшін шаралар қабылданған болатын. Аталған тұжырымдама қазір бизнесте өзін қалай көрсетеді? Бұл сұрақтың жауабын оқырман назарына ұсынамыз.

Электр энергиясын тұтыну және желілердің тозуы

Аdilet.zan. kz деректеріне сәйкес өткен жылдың 1 қаңтарына электр энергиясын 204 электр станциясы өндіреді. Қазақстанның электр станцияларының жалпы белгіленген қуаты 24 523,7 МВт, қолда бар қуаты – 19 024,3 МВт, электр беру желілерінің жалпы ұзындығы 26 970,8 км құрайды.

Бұл ретте электр энергиясын тұтынудың өсуі байқалады. Осылайша, 2022 жылы барлық жылдардағы тұтынудың Тарихи максимумы тіркелді, ол 15 203 МВт генерациялау кезінде 16 459 МВт құрады, нәтижесінде Ресейден 1256 МВт импортталды, бұл өткен жылдармен салыстырғанда күрт секіріспен байқалады (2018 жылы – 268 МВт, 2019 жылы – 301 МВт, 2020 жылы – 300 МВт, 2021 жылы-388 МВт).

Тапшылықтың себебі: жоғары апаттылық, генераторлық Жабдықтың техникалық шектеулері, энергия жүйесіндегі теңгерімсіздіктерді өтеу үшін маневрлік генераторлық қондырғылардың шектеулі саны. Қазақстанның электр желілерінің орташа тозу деңгейі 66 % құрайды. Қостанай облысында ең жоғары тозу деңгейі – 85,3%, ең азы-Астана қаласында – 29,5%.

Саланың негізгі мәселелері

Тұжырымдаманы әзірлеуге қатысатын сарапшылар Электр энергетикасы саласының бірнеше мәселелерін анықтайды. Біріншіден, олар апаттар санына назар аударады. 2022 жылы 1789 технологиялық бұзушылық орын алды. Мұндай үлкен санға мыналар әсер етеді: акционерлердің (құрылтайшылардың) және энергетикалық кәсіпорындардың бірінші басшыларының жүргізіліп жатқан жөндеу науқандарының сапасы үшін жауапкершілігінің болмауы; уәкілетті органдар мен энергетикалық компаниялар қызметкерлерінің және жалпы өндірістік тәртіптің біліктілігінің төмендеуі; саланың инвестициялық тартымдылығының төмендеуі және соның салдарынан энергетикалық активтерді қайта құру, жаңғырту және күрделі жөндеу жүргізу мүмкіндігінің шектелуі, бұл оларға физикалық және моральдық тозу.

Сонымен қатар, мамандар электр энергиясы мен электр қуатының жетіспеушілігін болжайды.

Мысалы, келесі жылы электр энергиясының тапшылығы болжанады: 2025 жылы 1,6 миллиард кВт / сағ, ал электр қуатының тапшылығы 2025 жылға қарай 1354 МВт құрайды.

Бұл ретте, жаңа қуаттарды іске қосуға бағытталған жобалар не бес жылдан астам артта қалып, не олар толығымен тоқтатыла тұрғаны атап өтілді.

Сондай-ақ, мамандар тариф белгілеудің тиімсіз жүйесін атап өтеді. Елде салаға инвестициялардың төмен деңгейі қалыптасты, бұл да жоғарыда аталған проблемалардың туындауына себеп болды.