Сыр елі диқандарының еңбегі жанды

/uploads/thumbnail/20170708204003686_small.jpg

Қызылорда облысы диқандары күріш жинау науқанын сәтті аяқтады. Осымен үшінші жыл қатарынан рекордтық деңгейде өнім жинап, шаруаның көңілі жайланып отырған жайы бар.
 Сыр өңірінің негізгі ауыл шаруашылығы дақылы болып саналатын  күріштен биыл әр гектарынан алынған өнім 50,5 центнерден асып жығылды. Ел қамбасына  423 мың тоннадан астам астық құйылды. 
Кейінгі жылдары Қызылорда облысы ауыл шаруашылығы диқан­дары табысты еңбек етіп келеді. Облыстағы ең басты дақыл болып са­налатын  күріш өндірісінің көлемі 11,6 пайызға өсіп отыр. Бұл мемлекет тарапынан ауыл шаруашылығы саласына үнемі қаржылай  қолдау білдіріп келе жатқанының, сосын  агроөнеркәсіп кешеніне салынған  инвестицияның арқасы. 
Қазақстан әлемдегі күріш өсіретін 112 мемлекеттің қатарына кіреді. Осы дақылдан өнім жинаудан дүниежүзін­дегі алдыңғы қатарлы 15 елдің қата­рында. Ең бастысы, күнделікті  та­ғам ретінде  қолданылатын және ағ­за­ға пайдалы бұл өніммен Қызы­лорда облысы еліміздегі жалпы сұраныстың 95 пайызын өтеп отыр. Әлемді азық-түлік тапшылығы алаңдатып отырған қазіргі таңда бұл құлаққа өте жағымды хабар.   
Ала жаздай бел жазбай еңбек еткенді қалайтын бұл дақылды өсіріп, күтіп-баптау да оңай шаруа емес. Дегенмен, Сыр өңіріне алғашқы  күріш дәні себілген 1896 жылдан бері отандық диқан қауым мол тәжірибе жинады деуге негіз бар. 1897 жылы  бұл өңір 300 гектар алқапқа  күріш дәнін сепсе,  Кеңес одағы тараған 90-жылдардың басында күріш егі­сінің жалпы көлемі 105 мың  гектарды құрады. Міне, сол жылдары ақ кү­рішті алқаптан қамбаға 426,6 мың тонна күріш дәні құйылған. Салыс­тырмалы түрде айтатын болсақ, биыл шамамен 84 мың гектар алқапқа күріш егіліпті.  Қамбаға құйылған ас­тық – 423 мың тонна. Заманауи тех­ника мен технологиялардың  пайда­лану  өнім түсімділігіне оң  әсер етіп отыр. Әне бір жылдары күріш алқабы біршама қысқарғанмен, қазір қай­тадан  осы дақылды өсіруге деген та­лап­тылар қатары көбейіп, күріш алқабы да  артып келеді.
Күріш өсіру  шаруашылығында  біршама жетістіктер болғанмен, кейінгі жылдары елде рекордтық деңгейде өнім алып жатқанмен, бұл саланың да  өзіндік мәселелері жет­кілікті. Біріншіден, кейінгі жыл­дары диқандарды жердің тұздануы алаң­датады. Екіншіден, ұсақ шаруашы­лықтардың  жұмыс жасауы кейінгі кезде қиындау болып тұр. Ең бас­тысы,  оларда көбінде техниканың болмауы мен тыңайт­қыштар мен жаңа техно­логияларды енгізуге шамаларының жетпеуі өнім­ділікті төмендеткенімен қой­май, өздерінде комбайнның  жоқ­ты­ғынан  пісіп тұрған астықты  дер ке­зін­де орып алуға да мүмкіндік бол­май қалады. 
Қызылорда облысында күріш өсірумен 371-ден астам шаруашылық құрылымдары айналысады. Жыл сайын күріш егісі 74-75 мың гектарды құраса оның 34,3 мың гектары немесе 46 пайызы 1000 гектардан астам егетін 19 ірі шаруашылықтың үле­сінде, 17,4 мың гектары немесе 23 пайызы 500 бен 1000 гектар аралы­ғында егетін 24 шаруашылық үлесінде болса, 22,4 мың гектары немесе 30,2 пайызы 500 гектардан кем егетін 328 майда шаруашылықтарға тиесілі. Кейінгі кезде диқандар да шаруа­шы­лықтарды ірілендірмесе болмайты­нын ұғына бастады. Бүгінде ұсақ шаруа қожалықтары иелеріне бұл мәсе­лені жете түсіндіру  қажеттігі жиі айтылады. 
Бір қуанарлығы – қазіргі таңда  бұл салада жаңа сорттарды енгізу мәселесіне жіті көңіл бөліне бастады. Ыбырай Жақаев атындағы күріш шаруашылығы ғылыми зерттеу инс­титуты жаңа сұрыптарды өндіріске енгізу мақсатында көңіл толарлықтай жұмыстар атқарып келеді. «ҚазЕР» сұрыбы биыл бірқатар алқапқа сіңірілді. Өткен жылы «Светлый», «Южный» деп аталған жаңа сұрыптар сынақтан өткізілген.  Қазір елімізде  аса танымал «Ақ маржан»  сұрыбы 1983 жылы өндіріске енгізілген.  Міне, соншама уақыттан бері осы кейінгі  жылдары ғана жаңа сұрыптар өндіріс­ке енгізіліп отыр.  Бұл  Күріш шаруа­шы­­лығы ғылыми зерттеу инс­титуты ға­лымдарының көп жылдық зор еңбегі. 
Бір қуанарлығы – элеваторлар, астық сақтау қоймалары, күріш өңдеу зауыттарының жұмыстары  жандана түскен. Оның үстіне тұтынушы сұ­рын­сына сай  күріш дақылы 1 келіден бастап 2,5,10 және 25 келілік қап­шықтарға салынып саудаға шыға­ры­луда. Қазір күріш өңдеу зауыттары  өнімді халықаралық стандартқа сай етіп шығаруға барынша атсалысып бағуда. Бұл еңбек те  нәтижесіз емес, Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан және басқа да елдер тұтынушылары  қазақ­стандық  күрішті экспорт жасауға аса құлшыныс білдіруде. Демек, Сыр елі диқандарының еңбегі жанды деген сөз. 

Дереккөз: Айқын-ақпарат

Пікір қалдыру

Қатысты Мақалалар