Керімқұл БЕГАЛИЕВ, «Злиха» шаруа қожалығының төрағасы, Жуалы аудандық мәслихатының депутаты:

«Злиха» шаруа қожалығы өңірдегі ірі ша­руашылықтың бірі. Негізгі өндіретіні кар­топ өнімі. Кеңес үкіметі тарап, колхоз, совхоз де­гендеріңіздің бәрі ыдырап жатқан кезде әу­леттің тірегі әкелері – Мамыр Бурный сов­хозынан 56 гектар жер сұрап, егіншілікпен айналысуға ниет білдіреді. Алайда сол кездегі билік Гагарин ауылынан 35 гектар ғана жер беріп, «қазақтың қолы­нан не келеді?» дегендей қалған жерді басқа аза­маттарға берген екен. Дегенмен, Мамыр қа­рия ұлы Нұржігітпен бі­рігіп, барды құ­растырады. Сөйтіп, 1996 жылы алғаш би­-дай тұқымын себеді. Сол жылы мол өнім түскен екен. Бірақ жинап алуға техника мен жұмыс күші тапшы. Мамыр қария Шым­кентте жеке кәсіпкерлікпен ай­на­лысып жүр­ген ұлы Керімқұлға келіп, кө­мек сұ­рай­ды. Керімқұл бірден мұндай бастамаға қаржы құюды жөн көреді. Сол жолы қанша қаржы салса да, алғашқы орақтан комбайн­шы­лар 20 пайыз өнімді алып кетеді. Осы­лай­ша, егер жеке техникаң болмаса шаруа­ның еңбегі еш болатынына көзі жеткен Бега­лиев­тер ортақ еңбектің көрігін қызды­рып, бел сыбана қожалық жұмысын бастап кетеді. Шағын шаруашылықтардың басын біріктіріп, егістік көлемін 480 гектарға дейін жеткізеді. Осылайша, бидайдан бөлек, 2000 жылы алғаш 1,5 гектарға картоп өнімін еге­ді. Ол кезде Бурный совхозы Орта Азия ел­дерін картоппен қамтамасыз етіп отырған, белгілі бірден-бір кеңшар болатын. Өнімге деген сұраныс та жоғары болды. Ал оны толықтай қанағаттан­дыру үшін картоп кө­лемін арт­тыруға тура келді. Керімқұл ең алғаш Қа­ра­ғанды қаласына семинарға ба­рып, ол жақ­тағылардың шаруа­шылыққа пайдала­нып жатқан германдық техноло­гияларымен та­нысып қайтады. Шет­елдік технология­лар­­дың тиімділігін көзбен көр­-ген ол шаруашылық­ты жаңаша қарқында дам­ыту тетігін қолға ала бастайды. Шаруа­шы­лық 2006 жылы лизингке жаңа шетелдік техникалар сатып ала бастай­ды. Нәтиже­сінде, көрсеткіш гектарына 120 – 150 цент­нерге жетіп, кейіннен 220 – 250 цен­терге дейін өнім алуға мүмкіндік туды. Ал 2011 жылы гол­лан­дық тұқым себу техно­логиясы ар­қылы, өнім көлемін 430 центнерге дейін арт­тырды. Қазір өнім Алматы, Астана және Шым­кент өңірлеріне жөнелтілуде. Шаруа­шы­лықтың басында жүргендер 180 гектар картоп егістігін кеңейтуді қолға алуды көз­деп отыр.
– 2006-2007 жылдары қырғыз елімен суға таласып, жаға жыртысуға дейін бар­дық. Сол кездері «Тәуелсіз елімізде қа­шанғы ағын суға тәуелді боламыз?» деп би­лікке де бірнеше мәрте хат жолдағаным бар. Дегенмен, 2013 жылы жанайқайымыз жоғары жаққа жетіп, «Көксай» каналы салынды. Қазір аталмыш каналдың ауданды сумен қамту деңгейі жаман емес. Ол үшін Елбасы мен облыс әкі­міне алғысым шек­сіз. Десе де, әлі де болса ол­қылықтар бар. Мә­селен, каналдың сыйым­дылығы жоба бо­йынша 3500 литр суға қауқарлы болуы қа­жет болатын, алайда қазір 2000 литрді әрең сыйғызып отыр. Өйткені ағын судың жыл­дамдығы сағатына 100 шақырымға жетуде. Мұндай жағдайда егер 3500 литр су бірден келетін болса, каналға зақым келуі мүмкін. Каналдың жобасын о баста жүйелі қылып жасау қажет еді деп ойлаймын. Әрине, бұл мәселе билік наза­рын­да екеніне бек сенім­дімін. Сол себепті, бұл түйткілдің де түйіні тарқап қалар. Егістікті тиімді суғару жайын ойлап, биыл 50 гектарға жаңбырлатып су­ғару технологиясын енгіздік. Бұйыртса, бұл тірліктің соңы жемісті болар. Жалпы, аймақта шағын шаруалардың бізден бөлі­нуіне қызғаныш пен көреалмаушылық се­беп болды. «Злиханың» қарқынды дамы­ғанын көріп, өзгелер де өз бетінше тірлігін тіктей аламыз деп сенді. Алайда олардың арасында қазір тас-талқан болып ыдырап, жоқ болып кеткендері жетерлік. Оған се­беп, көпшілік жерін жалға алып пайдала­нып отыр.
Ал өзгенің жеке меншігіндегі жерден ша­руалар субсидия ала алмайды. Оған қоса, ағын су мәселесі де бір бүйірден қысты. Осы­дан барып, шаруалардың дені тірлігін тастап кетті. Жалпы, қазір біз де жерімізді өзгеден жалға алып отырмыз. Сондықтан біздің картоптан да қолға тиетін субсидия жоқ. Бұл мәселені көтеріп, қақпаған есігім қалмады. Алайда әлі шешімін табар емес. Осы жағын мемлекет біржақты етіп берсе, шаруаларға көп демеу болар еді. Ал ұсақ шаруаларды қай­та біріктіру жағына келер болсақ, оған қазір біз мұқтаж емеспіз. Рас, әлі де болса егістік көлемін арттыруға жер қажет. Алайда бір қосылып, бір бөлінетін қожалықтар­дың маған түкке қажеті жоқ. Одан да ба­рымды ұқ­сатып, «асықпай арбамен қоян ілгенім» ар­тық. Жалпы, «картопты егемін» дейтін шаруа­ларға мол өнім алу үшін бұл істі ерекше махаб­батпен істеуі қажет. Егер ас пісіретін болсаң, оны сүйіспеншілікпен, қос­паларын қосып жасасаң тәтті тағам шығады ғой. Дәл сондай картоп күтім мен махаб­батты қажет етеді. Сондай-ақ жұ­мысыңнан жеміс күтетін болсаң, не ексең сонымен бірге жерге еніп ке­туі ке­рек. Сөй­тіп, төрт ай бойы тұқыммен бірге өніп, жер бетіне бірге шықсаң өнім жақ­сы шығады. Көп шаруалар тұқымды сеп­кеннен кейін, жұмысында қалғып жүріп дәнді құр­тып алады. Ал мұндай жағдайда сапалы өнім алу мүмкін емес, – дейді Керімқұл Бега­лиев.
Шаруашылықтың тізгінін ұстаған Ке­рім­­құл Голландия елінен тұқым мен зама­науи технологияны қатар алып келіп, ша­руа­шы­лығымды жаңаша дамытып жатқан кез еді. Сол жылы өнім көлемін де сан есе арттырды. Міне, осы еңбегі бағаланып, 2011 жылы Аста­нада өткен ауыл шаруа­шылығы фору­мына қатысты. Осы жиында ең алғаш Елбасымен жүздесудің сәті түсті. Ұлт Көшбасшысын ал­ғаш көргенімдегі сәтті айтып жеткізу мүмкін емес дейді ол. «Бір қарасам, Президент ха­лықпен аман­дасып, залдан шығып бара жатыр екен. Осы сәтте бейнебір әкесімен қауыша алмай қалған баладай орнымнан тұра келіп, «Нұр-аға, Астанаға сіздің қолыңызды алу үшін келіп едім» деп айқай салдым. Елдің бәрі маған қарай жалт қарап, залдың іші тым-тырыс бола қалды. Аяғымды тез-тез басып қасына қалай келгенімді өзімде байқамай қалдым. Елбасы «Саған қол керек па, мә!» деп күліп жіберді. Айналадағылардың бар­лығы қоса күліп жатыр. Ал мен ар­маны­ма жетке­німе сенер-сенбесімді білмей, жүре-гім жары­лардай болып тұр. Ол кісі болса қолымды ұстап тұрып келген жерімді, ауыл­дың жағда­йын сұрап жатыр. «Жамбыл об­лысы Жуалы ауданынан келген шаруа-мын» дегеннен басқа, не айтқанымды шыны керек, қазірдің өзінде еске түсіре ал­маймын.Әйтеуір сөз соңында Елбасы­-мыз «Жарайсың, шаруашы­лығың алға бас­сын!» деп ақ батасын бергені ғана есімде» дейді сол сәтті үлкен тебіреніспен еске ал­ған Керімқұл.
– Ал екінші кездесуімде ол кісінің есте сақтау қабілеті керемет екеніне қайран қалдым. «Нұр Отан» партиясының кезекті съезі елордада өтетін болды. Соған жам­был­дық бір топ азамат аттандық. Тағы ал­дыңғы қатарда отырмын. Ұйымдасты­ру­шылар мені танып қалыпты. «Аға өт­кен­дегідей, Елба­сы­ның алдынан айқайлап шыға келмеңіз» деп маған ескерту жасап жатыр. Ал менің бар ойым ұлт Көшбасшысының қолын тағы бір мәрте алу. Жиын басталды. Президент баян­дамасын жасап болғаннан кейін, артқа қарай сәл шегініс жасағаны сол еді тағы да ор­нымнан түрегеліп «Асса­лаумағалейкум, Нұрсұлтан Әбішұлы» деп алға шыға келдім. Ұйымдастырушылар тұра келіп, отырыңыз дегендей ымдап жа­тыр. Ал Елбасы болса маған қарап, «Тағы да менің қолымды алуға Астанаға келдің ба?» деп күліп жіберді. «Иә, аға» деп қос қолдап қолын алдым. Сонда ол кісінің қанша уақыт өтсе де, алғашқы аман­дасқан сәтім­ді ұмытпағанына таңғалдым.Үшінші кезде­суімде де Президенттің қолын алуға ба­рымды салдым. Партияның XVI съезі аяқ­талып, жиналғандар Елбасымен аманда­­суға асығып жатыр. Қарасам, Нұр-ағаны қаумалап қалған адамдардың қарасы ұзын-сонар. Топ ішіне кіргеннен еш пайда жоғы­на көзім жетіп, залдан шығатын есіктің тұ­сына барып күттім. Есікке жақындаған сайын Пре­зи­денттің қасындағы адамдар азайып, ма­ған жақсы мүмкіндік туа түсті. Міне, осы тұсты тиімді пайдаланып «Асса­лаумағалейкум, Нұрсұлтан аға, сізбен үшін­ші мәрте аманда­суға келдім» дедім. Елбасы жылы қабақпен, «Бар болыңдар!» деп қолын созды. 
Міне, ұлт Көшбасшысымен жүздес­кен осы үш сәт, өмірі есімнен кетпейді, – дейді Жуалы өңірінде шаруасын дөңгеле­-тіп отырған жігіт ағасы.
– Менің үш ұл, бір қызым бар. Інім Нұржігіт төрт қыз, бір ұлды тәрбиелеп отыр. Бұдан бөлек, Нұрлан Ілесов есімді бауы­ры­мыз бар. Міне, осы үш ағайынды «Злиха» шаруа қожалығының тірлігін тіктеп отыр. Ұл-қыздарымызды да осы салаға бейімдеп оқы­тып жатырмыз. Мәселен, Нұржігіт ба­ласын Қытайға жіберіп арнайы оқытып, агро са­ла­сының білікті маманы етіп шы­ғарды. Мен болсам ұлымды есеп саласына бердім. Қазір есе­пші мамандығына оқып жатыр. Осы­лай­ша, шаруашылы­ғы­мызға қажетті мамандарды өз отбасымыздан да­йын­дап, қазірден қолға алудамыз. Бұйырт­са, бұл жастар «Злиханың» бола­ша­ғын баянды етеді дегенге сенім мол, – дейді Керімқұл Бегалиев.
«Злиха» шаруа қожалығы тұқым шаруа­шы­лығын дамытуды қолға алуда. Рас, ол үшін зертхана мен 600 гектар жер керек.Егістік алқабынан биыл 4000 тонна өнім алуды да жоспарлап отыр. Оған қажетті, тех­ника мен жұмыс күші сақадай-сай дайын тұр. Сөйтіп, қожалық болашақта картоп өсірудің клас­терлік жүйесін қа­лыптастырмақшы. Зауыт соғу ойда бар. Ол кәсіпорында картоптың түрлі өнімдері шығарылатын болады.