Қазақ тілі қоғамдық пікір қалыптастыра ала ма?

/uploads/thumbnail/20170708200026634_small.jpg

Қазақстандық журналист, блоггер, қоғам белсенділері «Аманат» интеллектуалды пікірсайыс клубының «Нұр Отан» партиясы қолдауымен өткізген кезекті отырысында бұқаралық ақпарат құралдарындағы тілдік қатынастарды талдау арқылы қазақ тілінің қоғамдық пікір қалыптастырудағы ықпалын анықтауға тырысты. Бұл туралы Қамшы порталы Айқынға сілтеме жасай отырып хабарлайды.

Сонымен, әзірге елдегі тек мемлекеттік тіл­дегі ақпарат құралдары барлық бұқа­ра­лық ақпарат құралдарының төрттен біріне жетпейді. 2014 жылғы есеп бойынша, Қа­зақстанда 2234 БАҚ тіркелсе, оның ішінде мем­лекеттік тілде – 521, орыс тілінде – 772, ара­лас тілдерде – 972 ақпарат құралы шы­ғатынын айтты Инвестициялар және даму министрлігіне қарасты Байланыс, ақпарат және ақпараттандыру комитеті Электронды БАҚ  департаменті бас сарапшысы Меруерт Құмарова. 
Дегенмен биылғы жылы телеар­на­лар­да­ғы қазақ тіліндегі контенттің үлесі арт­қан. 13 қыркүйектегі мәліметтерге сәйкес, 31 арна – 71,1 пайыз, Бірінші Еуразия ар­н­а­сы – 51,8 пайыз, НТК – 53,1 пайыз, КТК – 51,4 пайыз қазақша хабар тарата бастаған. Был­тыр дәл осы уақытта қазақ тілді хабар­лар 31 арнада – 44,6 пайыз, Бірінші Еуразия ар­насында – 36,6 пайыз ғана болған.
Бірақ осы қазақша хабарлардың са­па­сын кім бақылап отыр? Егер телебағ­дар­ла­малар көрермендерді қызықтырмаса, қазақ ті­ліндегі контент 99 пайызға өссе де, олар­ды ешкім көрмейтіні анық. Мұндай жағ­дайда көпшілік ресейлік арналарға қарай ығыспай ма? Бұл ретте «Айқын» газеті сауалына  Меруерт Құмарова жауап бере оты­рып, теле және радио хабарлардың са­пасына қатысты мониторинг жасалынып, қадағаланатынын ескертті. «Қазақ тілінде сапалы төл сериалдар, шетелдік емес, өзі­міздің журналистер, продюсерлердің салт-дәстүр, патриотизм, мемлекеттік идеоло­гия­ны насихаттайтын бағдарламалары жа­салынып жатыр» деп атап өтті ми­нистр­лік өкілі. Сонымен қатар ол былтыр те­леарналарда қазақстандық авторлар не­месе орындаушылардың музыкалық шы­ғар­малары 30 пайыздан аспауы тиіс, өз кү­шімен түсірілетін қазақ тіліндегі жобалар көп болуы керек деген талап телехабарлар тарату жөніндегі заңмен бекітілгенін еске сал­ды. 
Десек те, мәселен, Қазақ радиосында орыс­ша хабарлардың соңғы кезде көбейіп кет­кендігіне тоқталды саясаттанушы, блог­гер Ерлан Саиров. «Қазақ радиосы кейінгі уақытта орыс радиосына айналып барады. Кері процесс байқалады. Комитет қайда қарап отыр?!» деді сарапшы. Осы орайда жиын­ға қатысқан Қазақ радиосы жур­на­листері орыс тілінде патриоттық, ұлттық жо­баларға арналған бағдарламалардың арнайы беріліп отырғанын алға тартты. 
Отырыста қазақ интернетінің қазіргі мүмкіндіктері, әлеуметтік желілердегі қа­зақ тілінің орны сияқты мәселелер де қоз­ғалды. Қазіргі таңда, zero.kz рейтингісі бойын­ша, қазақтілді бірде-бір интернет ре­сурс озық сайттардың ондығына кірмей­ді. Жиынға қатысшуылар әлеуметтік желі­лер­де де орыс тілді блогерлердің ықпалы ба­сым екенін тілге тиек етті. Сондықтан  қа­зақ тілді сайттарға қолдау көрсету, қазақ­ша контенттің сапасын арттыру мәселелері жан-жақты талқыланып, қазақтілді медиа тренерлерді ВВС үлгісінде Медиа орталық­тан даярлау бойынша ұсыныстар айтылды.    
Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағ­дарламасын жүзеге асыру аясында мемле­кеттік бұқаралық ақпарат құралдарындағы қазақ тіліндегі контенттің үлесі 2017 жылы – 60 пайызға, 2020 – 70 пайызға өседі деп жос­парланғанын айтты министрлік өкілі Құмарова. Сондай-ақ ол клуб отырысында айтылған ұсыныстар  мен мәселелер бел­гілі бір деңгейде шешімін табатын­ды­ғына сенім білдіре отырып, мысалы, партия де­легациясының Қытайға барған кезде қазақ тілінде ғана сөйлегені көпшілікке мемлекеттік тілді насихаттаудың бір үлгісі болғанын жеткізді.
Идеологиялық тетік – бұқаралық ақпа­рат құралдарындағы тілдік қатынастардың ел бірлігі мен қоғам тұтастығын сақтау жә­не одан әрі нығайту мәселесіндегі орны ерекше екендігін атап өтті «Нұр Отан» пар­тиясы Төрағасының Бірінші орынбаса­ры­ның кеңесшісі Берік Уәли. Ол «Нұр Отан» партиясы мемлекеттік тілдің қол­даныс аясын кеңейту мәселесін әрдайым на­зарда ұстап, осы саладағы олқылық­тар­дың орнын толтыру шараларын іске асы­рып келе жатқандығына тоқталды. Саяси доктринасына сай партияның бүгінде ұлт­­тық өнер мен мәдениетті ұлықтауға ар­нал­ған шараларға жүйелі түрде қолдау көр­­сетіп отырғанын тілге тиек етті. Сон­дай-ақ партия өкілі Бұқаралық ақпарат құ­рал­дарындағы тілдік қатынастардың ел бір­л­ігін нығайтудағы рөлі және қоғамдық пі­кір қалыптастырудағы қазақ тілінің ық­палы жайлы баяндай отырып, алда елдік, ұлттық маңызы бар жобаларға қолдау көр­сететіндіктерін жеткізді.
«Нұр Отан» партиясы өкілі журналис­тер, қоғам белсенділері, саясаттанушылар, блогерлер тарапынан қоғамның дамуына пайдалы ұсыныс, тілектер айтылса, оларды бірлесе талқылауға дайын екендіктерін де хабарлады.    
«Аманат» интеллектуалды пікірталас клу­­бы ұлт жанашырлары, қоғам белсен­ді­лері, сарапшылардың басын қосатын тұ­рақты алаңға айналып отыр. Әрі бұл клуб қазақ тілінде қоғамдық ашық пікір алмасу мәдениетін, саяси, мәдени, экономикалық та­қырыпта тілдік қорын қалыптастыруға үлес қосуда. 

Қатысты Мақалалар