Облыстың агроөнеркәсіп кешенінің дамуы Қазақстан Республикасында агроөнеркәсіп кешенін дамыту жөніндегі 2013-2020 жылдарға арналған «Агробизнес-2020» бағдарламасы аясында жүзеге асырылуда. Бұл туралы Қамшы порталы Айқынға сілтеме жасай отырып хабарлайды.

Ағымдағы жылы бағдарлама аясында саланы қолдауға 8,4 млрд теңге бөлініп, есепте кезеңде бөлінген қаржының 5,0 млрд теңгесі игерілді.
Бағдарламаға сәйкес жасалған жоспар арқылы мемлекеттен беріліп отырған мүмкіндіктерді барынша тиімді пайдаланып, облыстың агроөнеркәсіп кешенін одан әрі дамыту үшін «Қызылорда облысының Агроөнеркәсіп кешенін дамыту» Жол картасы қабылданды. Жол картасына сәйкес облыстың ауыл шаруашылығы саласын дамытудың басым бағыттары айқындалып, 2020 жылға дейінгі даму көрсеткіштері белгіленді. Міне осы орайда, Қызылорда облыстық ауыл шаруашылығы басқарма басшысы Бақыт Жахановпен тілшіміз тілдескен еді.

– Бәке, елдің экономикалық жағдайы әлем нарығындағы желдің қай бағыттан соққанына қарай құбылатындығын ескерсек, қазір қам-қарекетсіз отыруға болмайды. Тығырықтан тосылмай шығаратын табысты жобаларды қолға алып, қауіптің алдын алған жөн. Елба­сының «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» атты Жолдауының маз­мұны да осыған саяды емес пе?
– Дұрыс айтасыз, мемлекет басшысы бес институттық ре­форманы жүзеге асырудың «100 нақты қадамын» бекітті. Рефор­маның үшінші бағытында маңыз­ды фактор – индустрияландыру, экономикалық өсімді дамытуға арналды. Нәтижесінде, Елбасы алдағы бес жылда кемінде қазақ­стандық 3-4 экспорттық бренд құру үшін нақты жобаларды жү­зеге асыруға назар аударып, үкіметті қайта өңдеу өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығы саласына он трансұлттық компания тарту бойынша жұмыстар жүргізіліп, оның ішінде ауыл шаруашылы­ғында бірінші кезекке етті, ас­тықты, көкөністі қайта өңдеу ке­ректігін ерекше атап өтті.
Индустрия бағдарламасы ел экономикасының өнімділігін арттыруды әр тараптандырудың маңызды бағыты болып табылды. «100 нақты қадамның» 35 -қадамы ауыл шаруашылығы жер телім­дерін тиімді пайдалануға арналса, 36-қадамда жер телімдерін мақ­сатты пайдалану түрлерін өз­гертіп, пайдаланылмай тұрған жерлерді қайта жекешелендіру үшін мемлекеттік қорға берудің қолайлылығын көрсеткен. Бұл бағытта жерлерді жекеменшікке 50 пайыз жеңілдетілген бағамен және 10 жылға бөліп төлеу арқылы беру мүмкіндіктері қарастырыл­ған. Ал 60, 61-қадамдарда сүт, ет өндірісі мен өңдеуді дамыту ұшін страте­гиялық инвесторларды тарту көзделген. Бұл бағытта облыс­та жұмыстар қызу жүргізі­луде. Өңір климаты төрт түлікке жайлы бол­ғандықтан, бұрын-соңды бол­маған шаруашылықтар дамып, өз шешімін тапты.
– Қазақстан Республикасында агроөнеркәсіп кешенін дамыту жөніндегі 2013-2020 жылдарға ар­налған «Агробизнес-2020» бағдар­ламасының орындалуы барысына тоқталсаңыз?
– Атап айтар болсақ, өсімдік шаруа­шылығы бойынша егіс көлемін әртараптандыру басты бағыт ретінде қолға алынды. Бұл бағытта күріштен басқа дақылды өсіруге шаруашылықтарды эко­но­микалық тұрғыдан ынталан­дыру үшін күрішке берілетін суб­сидия нормасы азайтылып, мал азықтық, майлы, картоп, көкөніс, бақша дақылдарының субсидия­лау нормалары бірнеше есеге көтерілді. Нәтижесінде, өткен жыл­дың басында өсімдік шаруа­шылығына бөлінген субсидияның 97% күріш өндірісіне, 3% басқа да басым дақылдарға тиесілі болса, қазіргі уақытта күріштен басқа да дақылдарға субсидия үлесі 3%-дан 35%-ға дейін арттырылды. 
Дақылдарға субсидиялау нор­маларын белгілегенде, суды үнемді қолдануды ынталандыру мақ­сатында тамшылатып суару әдісі­мен өсірілетін картоптың 1 гек­тарына төленетін субсидия мөл­­шері 219,5 мың теңге, көкөніс­ке 182,0 мың теңге, бақшаға 86,4 мың теңге болып бекітілді.
Ауыл шаруашылығы құры­лым­дары суармалы сумен, жанар-жағар маймен, тыңайтқыш, пестицидпен жабдықталуы нәти­жесінде ағымдағы жылы облыс­тың барлық шаруашылықтар нысандары бойынша (алдын ала мәлімет бойынша) 163,7 мың гектар алқапқа ауыл шаруашы­лығы дақылдары орналасты­рылды. Оның ішінде дәндi дақыл­дар егісі – 86,6 мың га, мал азы­ғындық дақылдар – 56,0 мың га, картоп, көкөнiс-бақша дақыл­дары – 15,5 мың га, майлы дақыл­дар – 6,0 мың гектар. 
Биылғы жылдың көктемгі егі­сіне 22 352 тонна күріш тұқымы жұмсалып, облыста соңғы 20 жылдан бері болмаған көрсеткіш – барлық жұмсалған тұқымның 21 972 тоннасы – 98,3% жоғары репродукциялы (2014 жылы – 30,5%), 380 тоннасы 1,7% қа­тар­дағы тұқыммен себілді. 
Сонымен қатар биылғы жылы субсидияландырудың арқа­сында майлы дақылдар, оның ішінде мақсары дақылы – 4016 гектар, жоңышқа 122 гектар көбейді. Сондай-ақ әлеуметтік маңызы бар картоп, көкөніс және бақша дақылдарын өндірістік негізде егуді ұйымдастыру қолға алынып, биылғы жылы 2013 жылмен салыс­тырғанда өндірістік негізде егілген картоптың кө­лемі 95 гек­тар, көкөністің көлемі 241 гектар, бақшаның көлемі 165 гектарға ұлғайды.
– Осы орайда, өңірде атқары­лып жатқан мемлекеттік бағдар­лама­ларға айрықша назар бөлініп отыр. Енді осы жөнінде айта кет­сеңіз...
– Елімізде соңғы жылдары мал шаруашылығын дамытуға ай­рықша назар аударылуда. Бұл бағытта «Сыбаға», «Құлан», «Ал­тын асық» бағдарламалары жүзеге асырылып, жайылымдарды су­лан­­дыру жобалары іске асыры­луда. 
«Сыбаға» бағдарламасы бойын­ша 2011-2015 жылдары жос­парға сәйкес 10 мың бас сиыр, 335 бас асылтұқымды бұқа сатып алыну жоспарланса, бүгінгі күнге бұл жоспарды артығымен орын­дадық. Нақты айтқанда, бүгінде 10872 сиыр алынып, 598 асыл тұқымды бұқамен асылдандыру жұмыстарын жүргізуде. 
«Алтын асық» бағдарламасы бойынша бүгінгі күні 14 шаруа­шылық 75,3 млн теңге несие алып, 3118 бас аналық қой, 108 бас қошқар сатып алынды. «Құ­лан» бағдарламасы бойынша 1462 бас жылқы аналығы және 181 бас айғыр алынып, жоспар 146,2% орындалды. Нәтижесінде, облыс­та мал саны көбейіп, өнім өндіру көлемі артып келеді. Атап айт­қанда, облыс бойынша 2015 жыл­дың 1 тамызына 269,6 мың бас мүйізді ірі қара, 672,8 мың бас қой мен ешкі, 97,5 мың бас жылқы, 37,4 мың бас түйе, 2,6 мың бас шошқа және 90,7 мың бас құс өсі­рілуде. Өткен жылдың осы кезеңі­мен салыстырғанда, мүйізді ірі қара 0,7%-ға, қой мен ешкі 5,0%-ға, жылқы 10,5%-ға, түйенің саны 4,5%-ға көбейіп, ет өндіру 2,0%-ға, сүт өндіру 2,9%-ға және жұ­мыртқа өндіру 1,0 пайызға өсті.
Ағымдағы жылы бағдарлама аясында Жалағаш ауданында «Агро Холдинг Байқоңыр» ЖШС-нің қуаттылығы тәулігіне 150 тонналық, жобалық құны 
91,5 млн теңгені құрайтын күріш ақ­тау зауыты, қуаттылығы тәу­лігіне 150 тонналық «Жан-Арай» ЖШС-нің күріш ақтау зауыты, Қызылорда қаласында қуат­ты­лығы тәулігіне 80 тонналық, «Жан-Арай» ЖШС-нің құрама жем өндіру зауыттары іске қо­сылды. 
Бүгінгі күні облыста «Инвес­ти­циялық субсидиялау» бағыты бойынша жұмыстар жүргізілуде. 
Қазіргі таңда осы жоба ар­қы­лы шаруашылықтарға қажетті мал шаруашылығын дамыту үшін алынған 8 дана «Беларусь – 80,1» тракторі, 10 дана жабдықтар (прес­сподборщик) алынды. Сон­дай-ақ облыс көлемінде 24 дана құдықтар мен ұңғымалар қа­зылды. 
– Енді маңызы зор болып отыр­ған «Ұлт жоспарының» ай­мақ­қа қатысты кейбір баптарына тоқтала кетсеңіз...
– Ақиқатында, Елбасының Ұлт жоспары – алға жылжуымыз­дың бір кепілі. Елбасының «Ұлт жоспары» – 100 нақты қадамның үшінші индустрияландыру және экономикалық өсім бағытындағы 60, 61 қадамына сәйкес, соңғы 5 жылда сүт және ет өнімін коопе­рация құра отырып, экспортқа шы­ғару мәселесі көзделген. Осыған орай «Ірі қара мал етінің экс­порттық әлеуетін арттыру» жо­басы аясында облыс бойынша 100 тонна ірі қара мал етін экс­порттау жөнінде Ауыл шаруа­шылығы министрлігімен мемо­рандумға қол қойылды.
Сонымен қатар ағымдағы жылы етті экспортқа шығару мақ­сатында Қызылорда қаласынан «Ет-сүт өнімдерін өңдеу орта­лығы» құрылуда. Қазіргі таңда құрылыс-монтаждау жұмыстары аяқталып, өндірілетін ет өнім­дерін экспорттауға келіссөздер жүргізілуде. Қазалы ауданындағы «Сыр маржаны» ЖШС 500 бас мүйізді ірі қара малына арналған мал бордақылау алаңын осы жылдың соңына дейін іске қосуды жоспарлап отыр. 
Сонымен бірге ет өндірісін дамыту мақсатында Жалағаш және Сырдария аудандарында «ҚазАгроӨнім» АҚ арқылы әр­қайсысы 3,0 мың бас ірі қара ма­лына арналған кешенді борда­қылау алаңын салуға келісіп, ағымдағы жылдың 15 шілдесінде Сырдария ауданы «Шаған жер» ШҚ бордақылау алаңының құ­рылысын бастады. Құрылыс кестесі бойынша жыл соңына дейін бордақылау алаңының құрылысы аяқталады деп күтілуде.
Сонымен қатар өңірімізге ет өңдеу өндірісін дамыту мақса­тында Жаңақорған ауданында 50 мың бас қой бордақылау алаң­дарын және қуаттылығы жылына 7,0 мың тонналық ет комбинатын салуға еліміздің ірі инвесторлары қатарындағы «ЕвразияАгро Хол­динг» компаниясы тартылып, келіссөздер жүргізілуде. Бүгінгі күні бұл жобаларға қажетті жер телімдерін беру жұмыстары жүр­гізілуде. Аймағымызда сүт өнімін өндіруге байланысты «Қызылорда облысының АӨК-2020 Жол картасына» сәйкес Қызылорда қаласы мен барлық аудандарда сүт қабылдау пункттері мен ша­ғын сүт өңдеу цехтарын ашу мә­селесі қала және аудан әкім­діктерімен пысықталды. 
Бұл ретте 50 бастан 200 басқа дейін отбасылы тауарлы сүт фер­маларын құруға кеткен шығын­дарын 50%-ға дейін өтеуге инвес­тициялық субсидиялау қаралған.
Соған сәйкес, елді мекендер­ден ауыл шаруашылығы өнімдерін халықтан жинап (оның ішінде, әрине, сүт те кіреді), өндіріс ор­нына жеткізу қызметтерімен айна­лысатын кооперативтер ұйым­дастыру бағытында жұ­мыстар жасалуда. Сонымен қатар агроөнеркәсіпті кешенді түрде әртараптандыруды белсендету, ауылшаруашылық саласына заманауи агротехнологияларды, әсіресе суды үнемдеу тәсілін енгізу бүгінгі «ерекше экономика» кезеңінде өте маңызды бағыт болып отыр. Сол себепті біз инвес­торларды тарта отырып, 15 мың гектар жерге тамшылатып суару тәсілімен жүгері мен қы­занақ егіп, оларды өңдеп экс­портқа шығару үшін крахмал, томат паста мен шырын тосабын өндіру зауыттары салынуы жос­парлануда. 
Басты басымдық берілген институттық реформаның үшін­шісі – индустрияландыру және экономикалық өсім бағыты. 100 нақты қадамның 49-қадамы осы салаға тиесілі екендігінің өзі оның қаншалықты маңызы барын анық аңғартады. Мұнда ауыл­шаруа­шылық жерлерін тиімді пайда­лану, салық және кеден саясаты рәсімдерін оңтайлан­дыруға дейін қамтылған. Экс­порттық және импорттық кеден рәсімдерінен өту кезінде «бір терезе» қағидатын енгізу де көз­делген. Қазақстанның әлемдік нарыққа шығуы, ет-сүт өнімдері өндірісін дамыту, ха­лықаралық хаб құру, стратегиялық инвес­торларды тарту міндеті бар.