Қазақстанда кілем шығаруға кіріскен түркиялық компания елімізде қалы кілемге арналған желім өндірісін де жолға қоймақ болған екен, бірақ арнайы экономикалық аймақ оның бетінен қағыпты. Бұл туралы Қамшы порталы Айқын-ақпаратқа сілтеме жасай отырып хабарлайды.

Онсыз да әрбір инвестордың басы алтынға теңесіп жатқан қазіргі экономикалық күйзеліс уақытында мұндай сорақылықтарға жол бермеу үшін мемлекет қолданыстағы салалық заңнаманы өзгертуге кірісті. 

Айхан ШӘРІП

Қабиболла Жақыповтың төра­ғалығымен өткен Мәжілістің кешегі жалпы отырысында «Кейбір заңнамалық актілерге арнайы экономикалық аймақ­тарды жетілдіру мәселелері бойын­ша өзгерістер мен толық­тырулар енгізу туралы» заңы бірінші оқылымда мақұлданды. 
Бұл жобаның нендей жаңа­лықтар әкелетінін Инвестициялар және даму министрі Әсет Исе­кешев баяндады.
– Елімізде қазір 10 арнайы эко­номикалық аймақ (АЭА) бар, – деп хабарлады министр. – Индустрияландыру бағдарлама­сының алғашқы бесжылдығы кезінде олардың инфрақұрылымы толық жасалды. Бүгінде бұларда 130 жоба іске қосылған. Тағы 90-ы белсенді жүзеге асырылу саты­сында.
Министрдің мәліметінше, күні бүгінге дейін осы аймақтар­дың инфрақұрылымына бюд­жеттен және Ұлттық қордан 261 миллиард теңге шығындалды. Ал құйылған инвестиция көлемі 375 миллиард теңгеге жетті. Мұның сыртында 2 триллион теңгеден астам жеке инвестиция салы­натын жобалар 2019 жылға дейін іске асырылады. Бүгінгі АЭА-лардағы өндіріс 816 миллиард теңгенің өнімін беруде. 
Қаралып отырған жаңа заң АЭА-лардың басқару жүйесін жетілдіруді, инвестициялық ахуа­лын жақсартуды көздейді. Оны әзірлеу туралы Елбасы тапсырма жүктеген көрінеді.
Заң жобасы келесідей тұғырлы өзгерістерге жол ашады: бірінші­ден, басымдықты қызмет түрлерін анықтау процедуралары оңтай­лан­дырылады. Қазіргі уақытта егер қандай да бір қызмет түрі басымдықты салалар тізімінде болмай шықса, ықтимал инвес­тордың сол саладағы жобасы АЭА-ға жіберілмейді. 
– Бір мысал келтірейін. «Оң­түстік» АЭА-сында қазақ-түрік компаниясы кілем шығарады. Олар осы өндіріске қажетті бір­неше затты сырттан импорттайды. Соның ішінде кілемге арналған клей-желім бар. Оны компания өз бетімен Қазақстанда, аймақ аумағында өндіргісі келген. Бірақ сол АЭА қызмет түрлерінің ішін­де ондай өндіріс қарастырыл­мапты. Нәтижесінде, мұндай жо­­баларға тыйым салынады, – деді Әсет Өрентайұлы. 
Қолданыстағы тәртіп бойын­ша қызмет түрлерін кеңейту үшін Президент жарлықтарына, Үкі­мет қаулыларына, Салық ко­дексіне түзетулер енгізілуге тиіс, тиісінше, бұл үдеріс орташа есеппен 2-2,5 жылға созылады. «Әрине, бұл әлеуетті инвесторды ойынан айнытады. Осыған орай жаңа заң жобасы шешім қабыл­дауды Үкімет деңгейіне ауыс­тыр­ғалы отыр. Сөйтіп, басымдықты қызмет түрлерін анықтау проце­дурасының мерзімі 1-3 айға дейін кемиді. Бұл нақты бір АЭА-ны жаңа қызмет түріне тез бейімдеуге мүмкіндік береді» деді министр.
Жобадағы екінші концеп­туалды жаңалық – Инвестициялар және даму министрлігі базасында «Бірыңғай үйлестіру орталығы» құрылады. Бұрындары жаңа жобаларды АЭА-ларға әкімдіктер жолдайтын. Кейін заңнама өз­геріп, бұл істі министрлік үйлес­тіре бастады. Бірақ енді «бірыңғай стандарттарды ендіру үшін мей­лінше дәлірек үйлестіру қажет» көрінеді. 
Түңлігін жаңадан түретін Орта­лық мемлекеттік акциялар пакетін сенімді басқарумен ай­налысады. Бүгінде мемлекет экономикадан кетуге, бизнеске көп араласпауға тырысуда. Осы мақсатта «жекешелендірудің екінші толқыны» жүргізіліп, мемак­тивтер жекенің қолына тапсырылып жатыр. Тиісінше, «Бірыңғай үйлестіру орталығы» да мемлекеттің иелігінде қалатын 26-49 пайыз аралығындағы ак­ция­лар топтамасына иелік етпек.
– Біз қазіргі уақытта халықара­лық әріптестерді тартуға кірісіп кеттік, – деп мәлім етті Инвести­циялар және даму министрі. – Атап айтқанда, «Қорғас – Шығыс қақпа» АЭА-сын басқаруға Біріккен Араб Әмірліктерінің әлемдік деңгейдегі ірі порттық операторы DP World (Dubai Port World) тартылды. Атыраудағы мұнай-химия паркіне сингапур­лық компания келді. «Оңтүстік» АЭА-ға түріктер кірді. Елбасының таяудағы Қытай Халық Респуб­ликасына сапарының нәтиже­сінде Жамбыл облысындағы «Тараз» химиялық паркін бас­қаруға қытайлық ірі химия ком­паниясының кіретіні туралы келісім бекітілді. Бұл жұмыс жал­ғасын табады. 
Үшіншіден, жаңа заңға сәйкес шетелдік инвесторлардың жерді пайдалану мерзімі өседі. 
– Біз көктемде Біріккен Араб Әмірліктерінде болдық және олардағы АЭА-лардың жұмыс тәжірибесімен таныстық, – деді министрге қайырылған депутат Тұрсынбек Өмірзақов. –Біз олар­дан қазақстандық АЭА-лардың неге тиімсіз жұмыс жасайтынын сұрап едік, бұл елдегі ең көне және ең ірі «Джебель Али» АЭА-сының басшысы айтты: «Қазақ­станның мұндай аймақтары шек­тен тыс бюрократиялан­дырылған. Біз басқаруға ниет танытқанбыз және бір жарым жылдан бері келіссөздер жүргізудеміз. Нәтиже шығар емес» деді. 
Қалаулы үлгі ретінде арабтың осы аймағында компанияны тіркеу 24 сағатта жүзеге асыры­латынын жеткізді.
– «Джебель Али» басшысымен біз бірнеше рет кездестік, тәжіри­бесін зерделедік, – деді министр Ә.Исекешев. – Олар шынында көп жетістікке қол жеткізді: тез тіркейді, құрылыс бойынша әлем­дік стандарт енгізілген, ағыл­шын сотына ұлықсат етілген. «Джебель Али» «Сарыарқа» және «Ақтау» АЭА-ларын басқаруға алмаққа ниеттенді, алайда дағда­рысқа байланысты бұл жоспар­ларын кейінге қалдырды. Рас, басқару саласында бюрокра­тиялық кедергілер сақталуда. Мына заң соны біраз жұмсартуға тиіс. 
Министрдің айтуынша, «Джебель Али» мысалы, инвес­торларды әкелгісі келген, алайда олардың айналысатын ісі, өндірісі басым­дықтар тізіміне кірмейтін болып шығыпты. Демек, жеңіл­діктер жасалмайды. 
Мәжіліс депутаты Нұртай Са­бильянов заң жобасындағы бір талапқа қарсылығын білдірді: 
– Бұл заң мемлекет қаржы­сына салынған инфрақұрылымды «Kaznext invest» деген көпшілік біле бермейтін басқарушы компанияның жарғылық қорына беруді көздейді. Қазақстандағы 9 АЭА-дағы инфрақұрылым ны­сандарын салуға соңғы 12 жылда ғана 238 миллиард ел қаржысы шығындалған! Енді осы 238 миллиардтық инфрақұ­ры­лымды ешкімге белгісіз «Казнекст Инвестке» бергелі отырмыз. Бұған келіспей, жарғылық капи­талға беруді тоқтату туралы ұсы­ныс жіберсек, Үкімет оған теріс қорытынды алып келіпті. Мен бұған қарсымын! 
Мәжіліс депутаты АЭА-лар­дың ел бюджетінің қаржысына тұрғызылған инфрақұрылымын жарғылық қорға көшірмей, тек сенімді басқаруға немесе жалға беруді ұсынады. «Егер «Қазнекст» керемет жұмыс жасап, басқаруда табысқа жетіп жатса, оған осы объектілерді қарызға беруге бо­лады. Сонда ол аяғын аңдап ба­сады. Ал егер жарғылық капи­талына – қоржынына салып бер­сек, өз меншігіндей қабылдап, ойына келгенін істейді. Үкімет те келісе салады. Өйткені бәрі де бизнестің айналасында жүрген азаматтар, жасыратыны жоқ, бі­леміз. Бұл жерде үлкен мемле­кеттік мәселе, ұлттық мүдде тұр! «Қорғас», «Тараз», «Ақтау», «Астана – жаңа қала» нысандары, үлкен қаржылар кім көрінгеннің қанжығасында кетпесін!» деген депутат екінші оқылымға әзірлеу барысында тиісті ұсынысын ен­гізетінін мәлімдеді.