Интернет біздің өміріміздің маңызды бөлігіне айналғаны соншалық, кейде оның қандай қиындыққа жол ашатынын білмей жатамыз. Киберқылмыскерлер барлық жерде кездеседі және бұл үшін қарапайым интернет қолданушыларын алдап, қаражатын жымқыру үшін бәрін жасайды. Сондықтан интернеттегі алаяқтық қаупі туралы біліп жүрген жөн. Интернеттегі алаяқтардан қорғаудың ең жақсы тәсілі – олардың әдіс-тәсілінен хабардар болу және қармаққа ілініп қалмау. Біз интернеттегі алаяқтықтың негізгі түрлерін және алданып қалмау жолдары туралы ақпаратты оқырман назарына ұсынамыз.
Жұмыс іздеп жүріп алданып қалмаңыз
Алаяқтықтың бұл түрі әсіресе COVID-19 пандемиясы кезінде танымал болды. Алғашында бейтаныс адамнан әдетте сіздің білім салаңызға қатысы жоқ жұмыс ұсынысы бар электрондық хат аласыз: мысалы, сізге "сатушы" немесе сол сияқты жұмыс түрі ұсынылады. Егер сіз ұсынысты қабылдайтын болсаңыз, сізбен алдын-ала келісілгеннен сәл артық сомаға чек немесе төлем жасалады. Осыдан кейін сізден артық қаражатты қайтару сұралады. Әрине, чек немесе төлем тапсырмасы жалған болып шығады және сіз жалған жұмыс берушіге жіберген ақшаңыздан айырыласыз.
Linkedin сияқты іскерлік байланыс сайттарының кең таралуына байланысты жұмыс берушілердің күтпеген ұсыныстары әдеттегідей болды, яғни ақша тапқысы келетіндердің барлығы нақты ұсыныстарды алаяқтық схемалардан ажырата білуі керек.
Лотерея ойнау арқылы алаяқтық
Кейбір мәліметтерге сәйкес, 2020 жылы лотерея алаяқтық АҚШ-та алаяқтықтың ең танымал төртінші түрі болды. Міне, әдеттегі схема: сізге белгісіз лотереяда, әдетте басқа елде үлкен соманы ұтып алғаныңыз туралы электрондық хат келеді. Ұтыс алу үшін сізге ақша төлеу ұсынылады. Әдетте, алаяқтар бұл сақтандыру төлемі, табыс салығы, банктік комиссия немесе курьерлік жеткізу қызметтері үшін төлем деп мәлімдейді. Сізден жеке басыңызды растау үшін деректерді жіберу сұралады, енді сіз жеке басын ұрлаудың құрбанысыз, ал сіздің ақшаңыз жоғалып кетті.
Бұл схеманың тағы бір нұсқасы бар: алаяқ жәбірленушінің әлеуметтік желідегі аккаунтына кіріп, достарымен және туыстарымен байланысып, олардың барлығы ақша ұтып алғанын хабарлайды. Содан кейін ол ұтысты қалай алуға болатыны туралы нұсқаулар алу үшін электрондық пошта мекенжайын жібереді. Бұл әсіресе айлакер схема, өйткені алаяқ достары мен отбасы мүшелері арасындағы сенімділік туралы алыпсатарлық жасайды.
Ақша аудару арқылы жасалған алаяқтық
Сіз бір жерге тез ақша аударуды қажет ететін адамнан электрондық хат аласыз. Кейде жіберуші өзін бай адам ретінде көрсетіп (сіз "Нигерия ханзадасы" туралы естіген шығарсыз) сізге өтініш жазады. Бірақ көбінесе бірнеше миллионды елден шығаруды қажет ететін кәсіпкер үшін және ол соманың пайызына айырбастау үшін сізден көмек сұрайды. Хатта сөйлемнің орынды көрінуі үшін қанша ақпарат қажет болса, сонша ақпарат бар. Бірақ ақша аударымы сөзсіз кейінге қалдырылады, ал сіз қазірдің өзінде ілулі тұрсыз және ақшаны алуды тездету үшін көптеген ұсақ төлемдер жасауға мәжбүр боласыз.
Интернеттегі алаяқтардан өзіңізді қорғаудың ең жақсы тәсілі – барлық құрылғыларға қауіпсіздік бағдарламасын орнату және оны үнемі жаңартып отыру. Жалған антивирустық бағдарламалардан сақ болыңыз: әдетте олардың атын жамылған алаяқтар зиянды кодты таратады. Антивирустық бағдарламаны тек өндірушінің ресми сайтында сатып алыңыз және жүктеңіз. Kaspersky Premium сияқты шешім сізді хакерлерден, компьютерлік вирустардан, зиянды бағдарламалардан және басқалардан қорғайды.
