Bul osydan on tórt jyldyń aldynda bolǵan kishkentaı oqıǵa edi.
On úsh kisi 35 kúnde jıyrma myń shaqyrym jol bastyq. «Shekara óńirindegi qazaqtardyń jaǵdaıymen tanysý» Ekspedısıasy Báıterektiń túbinen bastalyp 360 gradýs sheńber jasap Qazaqstan, Reseıdiń toǵyz oblysy, Mońǵolıanyń Baıan-ólkesi, Qaraqalpaq, Ózbekstan elderin aralap Báıterektiń túbinde sońǵy núktesin qoıýǵa birer kún ǵana qalyp edi. Jolymyzdyń aqyryna jetińkireı qalǵanda bir kiltıpan boldy. Semeıden shyǵyp Qaraǵandyǵa tartyp kelemiz, odan ary Astana. Mejeli mezgilde jetý úshin kúni-túni aıaldamaı kólikti kósiltip aıdap keledi.
Qarqaraly qalasyna tań ata ilinip, artymyzdan shoqtanyp kún shyǵyp tańǵy sáýlemen aýdan ortalyǵyna kirdik. Alǵashqy kezdesken kisiden «Qunanbaı qajy meshitin» suradyq, baǵytymyzdy týralap jiberdi.
«Bul jerge soqpaı ketemiz» degenine qaramaı, jol bastaýshy bastyǵymyzǵa batyl talap qoıyp at basyn burǵyzǵamyz. «Myń estigennen bir kórgen artyq» dep, Qajy atamyzdyń tabany tıgen jerin kórmeı, saldyrǵan meshitine túspeı qalaı ǵana óte shyǵamyz?! Bastyq byrys-tyrys bolyp, mińgirlese de, kóptiń tileginen asa almady.
Meshittiń aldyna kelip toqtadyq. Ertaı Aıǵalı aǵa, Moldıar Serikbaev aǵa, Mamaı bar kólikten túse-túse qalyp meshittiń esigin tartyp kórip edik qulyptaýly eken, terezesinen ishke úńildik. Qunanbaı qajy «Aǵa sultan» bolǵan kezinde osy Qarqaralyda turyp bılik júrgizgen, Abaıda 4-5 jas shamasynda dál osy jerde bolǵany tarıhtan aıan. Aldymyzdaǵy aǵashtan jasalǵan meshitti Qunanbaı Óskenbaıuly ózi saldyrypty. Osy meshitte talaı májilis qurylyp, ortaǵa Aǵa-sultandy alyp talaı ýaǵyz aıtylǵany belgili. 130 jyldyq qasıetti meshit kóz aldymyzda tur.
Kókiregimizde ıslamǵa degen qurmet pen Qunanbaı qajyǵa degen qurmet qatar boı kóterip, Abaı atamyzǵa degen saǵynysh sanamyzda jańǵyryp, qushtarlyqpen jetkenimiz shyn edi. Qaıtken kúnde meshittiń ishine kirip eki rakaǵat namaz ótep, artynan árýaqtarǵa baǵyshtap Quran oqyp shyqsaq dep túıdik. Imam álde mazún jaqyn jerde bolý kerek, meshitti ashqyzyp kirgenimiz durys dep sheshtik. Taıaý turǵan úıdiń esigin qaǵaıyq, jón suraıyq dep oqtala bergenimiz sol edi, bastyǵymyzdyń qatty renishke toly ashýly daýysy sańq etti.
-Áı, qyzyq adam ekensińder!.. Osy jaqqa burylmaıyn desem qoımadyńdar, endi meshitke kiremiz, namaz oqımyz degen ne sóz? Kólikke minińder! Ketemiz!-dedi bizge tepsinip.
-Aǵataı, myqtaǵanda jarty saǵat ketedi, tipti odanda az, meshitke bas suǵyp, Quran oqyp attanaıyqshy!..
-Joq degen soń, joq! Onsyz da ýaqyttan keshigip baramyz, mashınaǵa shyǵyńdar!-dedi, qatań túrde buıryq raımen.
Basshyǵa baǵynbasaq taǵy bolmaıdy, amalymyz quryp artymyzǵa shegindik. Biraq, bárimizdiń kókiregimizde «qap, áttegen-aı!» degen ókinish qaldy. Sonsha jerden kelgende meshitke enip, eki bas namaz oqı almaı qalǵanymyz aqylǵa sımaı attanyp kete berdik.
Taý bókterindegi Qarqaraly qalasynan shyǵyp, Qaraǵandy qaıdasyń dep jolǵa tústik. Shopyr bala kóliktiń gazyn basyp yshqyntyp keledi. Aýyldan shyǵyp shamasy jeti-segiz shaqyrymdaı júrgen bolarmyz, kóliktiń birjaǵy qısaıyńqyrap joldyń shetine tarta berdi. Shuǵyl túrde tormozyn basyp kilt toqtatty. Bárimiz tymyraıyp únsiz kele jatqamyz, eleńdesip eńsemizdi tiktep kólikten syrtqa shyqtyq. Aldyńǵy oń jaq dóńgelek jarylyp qalypty. Balon japyrylyp, dıskiniń qyry jerge tıip tur. Kóligimiz toqtaǵan jerdiń oń jaǵynda shaǵyn ǵana kól jatyr. Shopyr jigit dereý qımyldap mashınanyń artqy esigin ashyp ony-munysyn túsire bastady. Bastyq «Ot, Iolkı!» dep sanyn sart etkizip uryp qaldy da, temekisine qol sozdy. Bizden teris aınalyp anadaı jerge baryp taǵatsyzdana soryp tútinin býdaqtatty.
Óıtip-búıtip dóńgelegin aýystyryp, qosalqy bóligin oryndaryna qoıyp bitkenshe tup-týra bir saǵat ketti. Baǵana jarty saǵatqa ruqsat etpegen bastyq bir saǵat boıy bedireıip kútýden basqa eshteme isteı almady.
Basqalardyń ne oılaǵanyn bilmeımin, men meshitke kirmegenimizden boldy dedim. Meshit Allanyń úıi, bas suǵyp aıat oqyp, ǵıbadat jasaý musylmannyń paryzy, onyń bergi jaǵynda bul óńirde Quran dámetken qanshama árýaqtar jatyr... Al, biz bolsaq jaý shapqandaı tura qashtyq, oqyra tıgen taıynshadaı taıyp turdyq. Endi mine, qara joldyń ústinde qabaryp qarap turmyz. «Árýaqty jerden attamas bolar!» degen osy shyǵar, Mejeli jerge Alla buıyrtsa jetesiń, buıyrtpasa jetip kór!..
Dáýletbek Baıtursynuly
