Ұжымдық қауіпсіздік шарт ұйымы (ҰҚШҰ) - бірнешепосткеңестік мемлекеттерді біріктіретін халықаралықәскери және саяси бірлестік. Оның негізгі миссиясы – қатысушы елдердің аумағында ұжымдық қауіпсіздік пентұрақтылықты қамтамасыз ету, сондай-ақ терроризм,экстремизм, есірткі трафигі және киберқауіптер сияқтызаманауи қауіптерге қарсы тұру. Геосаяси шиеленістіңкүшеюі және халықаралық қауіпсіздіктің жаңасын-қатерлерінің өсуі жағдайында ҰҚШҰ жұмысы ерекшемаңызға ие болады. ҰҚШҰ-ның 2024 жылғы маусымайының басында өткен негізгі органдарының отырыстарықатысушы елдердің Ұжымдық қауіпсіздік қағидаттарынабейілділігін және қазіргі заманғы сын-тегеуріндерге жауапретінде бірлескен іс-қимылдарға дайындығын көрсетті.

Жалпы тарихи және мәдени байланыстары бар посткеңестік елдер үшін ҰҚШҰ-ға қатысу өңірлік тұрақтылықты ұжымдық қорғау мен нығайтудың маңызды құралы болып табылады. Бірлескен қауіпсіздік күштері шекараны мойындамайтын қауіп-қатерлерге тиімді қарсы тұруға және миллиондаған азаматтар үшін бейбітшілік пен тұрақтылыққа кепілдік беретіндігін көрсетуде. Біз үшін және басқа да көршілес мемлекеттердің азаматтары үшін ҰҚШҰ-ның тиімді жұмыс істеуінің нәтижесі ретінде Қазақстандағы қаңтар оқиғасы кезіндегі әрекеттерді көруімізге болады. Бұл кезеңде ҰҚШҰ қорғау, күзету қызметтерін атқарды, ал өзіміздің қазақстандық күштер мәселені шешу мен жағдайды қалпына келтіру үшін әрекет етті.

Статистикалық деректер көрсеткендей, ҰҚШҰ-ға қатысушы елдер бірқатар күрделі сын-қатерлерге тап болады. 2023 жылы Орталық Азиядағы террористік актілердің саны өткен жылмен салыстырғанда 15%- ға өсті . Сондай-ақ, аймақта экстремистік белсенділіктің өсуі және халықаралық террористік ұйымдарға жалданушылар санының артуы байқалады . Есірткінің заңсыз айналымына байланысты қылмыс деңгейі жоғары болып қала береді, ал этносаралық қақтығыстар мен саяси тұрақсыздық жағдайлары жедел және үйлестірілген жауаптарды талап етеді.

Осы қауіп-қатерлерге жауап ретінде Орталық Азия елдері өздерінің қорғаныс бюджеттерін едәуір ұлғайтты. 2021 жылы Қазақстанның әскери шығындары 1,618 миллиард АҚШ долларын, Қырғызстан 125 миллион долларды, Тәжікстан 82 миллион долларды құрады. 2003-2018 жылдар аралығында Өзбекстанның әскери шығындары 2560,79% - ға өсіп, 54 миллион АҚШ долларынан 1,44 миллиард долларға дейін өсті . Алайда, осы өсімге қарамастан, аймақ елдерінде қорғаныс әлеуетін дамыту үшін әлі де технологиялық білім жетіспейді.

Ресейдің Орталық Азиядағы қауіпсіздік серіктесі ретіндегі рөлі маңызды. Мәскеу аймақтағы тұрақтылық пен қауіпсіздікті екіжақты және институционалдық деңгейде қолдауға ықпал етеді. Ресейдің Орталық Азия елдерімен ынтымақтастығы террористік топтар мен трансұлттық қылмыстық ұйымдардан туындайтын дәстүрлі емес қауіптерге қарсы тұруда шешуші рөл атқарады. Ресей мен аймақ елдері проблемаларды жалпы түсінетін және осы қауіптермен күресудің қажетті құралдарына иемемлекеттердің бірі болып келеді. Мысалы, Ресей Қырғызстанда бірнеше аймақтық әскери базалар мен станцияларды, соның ішінде «Кант» әуе базасын, 338-ші әскери-теңіз байланыс орталығын, 954-ші суастыға қарсы қару-жарақ сынақ базасын және сейсмографиялық станцияны құрды. Тәжікстанда сонымен қатар Ресейдің 201-ші әскери базасы және «Терезе» ғарыш кеңістігін бақылау кешені орналасқан.

ҰҚШҰ өңірлік қауіпсіздікті, тұрақтылықты, сондай-ақ өз мүше мемлекеттерінің аумақтық тұтастығы мен егемендігін қамтамасыз етуде аса маңызды рөл атқарады. Бұған қоса, ұйым терроризм мен экстремизмге, есірткі мен қару-жарақтың заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл сияқты мәселелерді шешуге бағытталған. 2022 жылдың басында Қазақстандағы тәртіпсіздіктер кезінде ҰҚШҰ зардап шеккен елге 2500-ге жуық әскери қызметшіні жіберіп, сол арқылы өңірде бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтауға өзінің адалдығын растай отырып, бұрын-соңды болмаған ынтымақтастықты көрсетті.

ҰҚШҰ-ның Қазақстандағы бітімгершілік миссиясы оның саяси платформа ретінде әрекет етуге дайындығын және бірлескен операцияларға әскери және құқық қорғау ресурстарын тарту қабілетін көрсете отырып, ұйым үшін бетбұрыс болды. 2022 жылдың 6 қаңтарынан 19 қаңтарына дейін созылған миссия тәртіпсіздіктер аяқталғаннан кейін бірден аяқталды, бұл ұйымның тиімділігі мен сенімділігін көрсетті. Мүше мемлекеттер және басқа да мүдделі тараптар ҰҚШҰ мақсатқа қол жеткізілгеннен кейін батыл әрекет етуге және аумақтан кетуге дайын сенімді серіктес екеніне көз жеткізді.

Қауіп-қатерге қарсы іс-қимылдың қолданыстағы жүйесіне қарамастан, Орталық Азия елдерінің қауіпсіздік саласындағы нақты қажеттіліктері мен тілектерін түсіну маңызды. Бұл осы саладағы ынтымақтастықты мақсатты және тиімді кеңейтуге мүмкіндік береді. Тарихи тұрғыдан алғанда, Ресей аймақ елдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарды. Радикалды күштермен күресу үшін осы дәстүрлі рөлді жандандыру және Орталық Азия елдеріне олардың қорғаныс жүйелерін дамытуда қолдау көрсету қажет. Бұл Ресейге жүктемені азайтып қана қоймай, аймақтағы басқа сыртқы күштердің әсерін әлсіретеді. Біздің елдеріміздің қауіпсіздік әлеуетін нығайта отырып, біз бәріміз үшін қауіпсіз және тұрақты ортаны бірлесіп жасай аламыз.

ҰҚШҰ жұмысының аймақтағы мәселелерді шешу кезіндегі маңыздылығын ескере келіп, бұл мақалада 2024 жылдың мамыр айының соңы мен маусым айында ҰҚШҰ өткізген шаралар мен кездесулерге, жиындардың жұмысына шолу жасалынып, аталған шаралардың маңыздылығы қозғалатын болады.

1. ҰҚШҰ Қорғаныс министрлері кеңесінің отырысы (2024 жылғы 31 мамыр)

2024 жылғы 31 Мамырда ҰҚШҰ мүше елдердің Қорғаныс министрлері кеңесінің отырысы өтті, онда ұжымдық қауіпсіздікті күшейтуге байланысты маңызды мәселелер талқыланды. Сонымен, отырыста ҰҚШҰ Ұжымдық қауіпсіздік аймақтарындағы әскери қауіпсіздікке қатерлер мен толқулар туралы ұйымның Бас хатшысы Иманғали Тасмағамбетов баяндама жасады. Тараптар пікір алмасып, әскери қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастықты дамытудың басым бағыттары туралы өз көзқарастарын білдірді. Қатысушы елдердің қорғаныс министрлері қарулы күштердің жедел үйлесімділігін арттыру және қауіп-қатерлерге жедел ден қою тетіктерін жетілдіру қажеттілігі атап өттілді. Әскери үйлестіруді нығайту, бірлескен жаттығулар өткізу және барлау ақпаратымен алмасуды кеңейту жөнінде шешімдер қабылданды.

Қазақстан Қорғаныс Министрі Руслан Жақсылықов: «Бүгінгі отырыс барысында біз ҰҚШҰ Ұжымдық қауіпсіздік аймақтарындағы сын-қатерлер мен қатерлерге жан-жақты талдау жүргіздік. Мемлекеттеріміздің қорғаныс ведомстволарының өзара іс-қимылын одан әрі тереңдетуге және Ұйымның әскери құрамдас бөлігін дамытуға бағытталған құжаттарды қарады және қол қойды», - деген болатын.

1.1. Ресей Федерациясының Қорғаныс министрі Андрей Белоусовтың баяндамасына шолу

ҰҚШҰ Қорғаныс министрлері кеңесінің отырысында Андрей Белоусов Ресейдің жаһандық қауіп-қатерлерге қатысты ұстанымын нақты көрсетті. Министр Ресейге стратегиялық жеңіліс жасау әрекеттері перспективасыз екенін атап өтті. Ол АҚШ өзінің үстемдігін сақтауға тырысып, әлемдік қауіпсіздік архитектурасын белсенді түрде бұзып жатқанын атап өтті. Белоусов Украинада жүргізіліп жатқан арнайы операцияға назар аударып, Ресейдің туындайтын қауіп-қатерлерге сәйкес әрекет ететіндігін атап өтті.

Министр сондай-ақ жауынгерлік іс-қимылдарды оңтайландыру, қорғаныс-өнеркәсіп кешенін дамыту және Ресей әскерлерінің дағдыларын жетілдіру жүріп жатқанын атап өтті. Бұл, Белоусовтың айтуынша, Батыстың Ресейді әлсірету әрекеттерін тиімсіз етеді. Оның айтуынша, Батыс қақтығысты кешіктіріп, Украинаға 278 миллиард доллардан астам көмек көрсетіп, қару-жарақ, барлау және украиналық әскери қызметшілерді оқытады.

Украинаның шығындары және Ресей әскерлерінің жетістіктері

Белоусов Украина Қарулы Күштерінің айтарлықтай шығындарына назар аударды. Оный айтуынша, мамыр айында ғана Украина армиясы 35000-нан астам әскериден және 2700 қару-жарақтан, соның ішінде  Leopard танктерінен, төрт Abrams және он екі Bradley жауынгерлік машиналарынан айырылды. Ресей әскерлері өз кезегінде украин күштерін Харьков облысында шегінуге мәжбүр етіп, 28 елді мекенді бақылауға алып, айтарлықтай жетістіктерге жетті.

Украин шабуылдарына қарсы тұру жайлы айтқаны

Ресей Қорғаныс министрі сонымен қатар Ресей әскерлерінің Ресей аумағына жасалған шабуылдарды тойтарудағы айтарлықтай жетістіктері туралы айтты. Мамыр айында 1000-нан астам пилотсыз ұшу аппараты, 250 HIMARS және Vampire снарядтары, 50 ATACMS зымырандары және 80 басқарылатын Hammer әуе бомбалары ұсталды. Министрдің айтуынша, Ресей Федерациясының Қарулы Күштері Әуе күштері атқан 10 ATACMS зымыранын жойған кезде Қырым көпіріне жасалған шабуылды тойтаруға ерекше назар аударылды.

АҚШ-тың әсері және ҰҚШҰ-дағы жағдай

Белоусов сонымен қатар АҚШ-тың әлемдік қауіпсіздік архитектурасына теріс әсеріне назар аударды. Ол АҚШ-ты саналы түрде дағдарыстар тудырды және террористік және экстремистік құрылымдарды қолдады деп айыптады. Оның айтуынша, ҰҚШҰ-ның Ұжымдық қауіпсіздік аймақтарындағы жағдай шиеленісті болып қала береді, әсіресе НАТО-ның жауынгерлік әлеуетінің артуына байланысты Шығыс Еуропа қапталында.

Ресей Қорғаныс министрі тәжік-ауған шекарасын тұрақты бақылау мен нығайту қажеттігін атап өтіп, Орталық Азия мен Ауғанстандағы жағдайға ерекше назар аударды. Осыған байланысты Белоусов ҰҚШҰ-ның Ұжымдық қауіпсіздік күштерін қолдану және әскери құрамаларды жедел орналастыру және тасымалдау үшін ұйымның нормативтік құқықтық базасына өзгерістер енгізу туралы шешімдер қабылдау және іске асыру алгоритмдерін пысықтауды ұсынды.

Қорытындылай келгенде, Андрей Белоусовтың Алматыдағы ҰҚШҰ Қорғаныс министрлері кеңесінің отырысында сөйлеген сөзі аймақтық және жаһандық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін Ұйым шеңберіндегі ынтымақтастықтың маңыздылығын көрсетеді. Қатысушы елдердің алдында тұрған елеулі сын-қатерлерге қарамастан, ҰҚШҰ тұрақтылықты сақтауда және қазіргі қауіп-қатерлерге қарсы тұруда шешуші рөл атқаруды жалғастыруда.

1.2. Беларусь Республикасының Қорғаныс министрі Виктор Хренинның баяндамасына шолу

ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттердің Қорғаныс министрлері кеңесінің 2024 жылғы 31 мамырда Алматыда өткен отырысы ұйымға қатысушы елдер арасындағы өңірлік қауіпсіздік пен ынтымақтастықты нығайту үшін маңызды оқиға болды. Беларусь делегациясын осы маңызды іс-шарада Беларусь Республикасының Қорғаныс министрі генерал-лейтенант Виктор Хренин басқарды, ол әскери қауіпсіздіктің өзекті сын-қатерлері мен қауіптерін талқылауға елеулі үлес қосты.

Виктор Хрениннің баяндамасына шолу

Виктор Хренин өз сөзінде ҰҚШҰ Ұжымдық қауіпсіздік аймақтарындағы экономикалық және саяси жағдайды тұрақсыздандыруға бағытталған АҚШ басшылығымен Батыс елдерінің қызметін атап өтті. Генерал-лейтенант осы тұрақсыздандыратын қызметтің бірнеше негізгі бағыттарын анықтады:

Виктор Хрениннің ҰҚШҰ Қорғаныс министрлері кеңесінің отырысында сөйлеген сөзі қатысушы елдердің алдында тұрған сын-қатерлер мен қауіп-қатерлерге ұжымдық жауап берудің маңыздылығын көрсетеді. Беларусь Қорғаныс министрі аймақтағы қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін күш-жігер мен белсенді ынтымақтастықты біріктіру қажеттілігіне назар аударды. Отырыста қабылданған шешімдер әскери үйлестіруді нығайтуға және ҰҚШҰ әлеуетін дамытуға ықпал ететін болады, бұл қазіргі заманғы қауіп-қатерлерге сәтті қарсы тұрудың кепілі болып табылады.

2024 жылғы 31 мамырда өткен ҰҚШҰ Қорғаныс министрлері кеңесінің отырысы өңірдегі ұжымдық қауіпсіздікті нығайту жолындағы маңызды қадам болды. Қатысушы елдердің қорғаныс министрлері қарулы күштердің жедел үйлесімділігін арттыру және туындайтын қауіп-қатерлерге жедел ден қою тетіктерін жетілдіру қажеттігіне назар аударды. Қабылданған шешімдерге әскери үйлестіруді нығайту, бірлескен жаттығулар өткізу және барлау ақпаратымен алмасуды кеңейту кіреді. Бұл шаралар ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттердің тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған, қазіргі заманғы сын-тегеуріндерге қарсы іс-қимылдағы бірлескен күш-жігердің маңыздылығын атап көрсетеді.

2. ҰҚШҰ Парламенттік Ассамблеясы Кеңесінің отырысында айтылған маңызды мәселелерге шолу (2024 жылғы 3 маусым)

2024 жылғы 3 маусымда ҰҚШҰ Парламенттік Ассамблеясы Кеңесінің отырысы өтті. Осы іс-шара аясында ұйымның қызметін заңнамалық қамтамасыз ету, қатысушы елдердің құқықтық нормаларын үйлестіру және парламентаралық ынтымақтастықты дамыту мәселелері талқыланды. Халықаралық терроризм мен экстремизмге қарсы күрес, сондай-ақ есірткінің заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл мәселелеріне ерекше назар аударылды. Отырыс барысында «ҰҚШҰ ҰҚК сессиясының шешімдерін іске асыру (2023 ж.қараша) және ұжымдық қауіпсіздікке қауіп-қатерлерге қарсы іс-қимыл бойынша қабылданатын шаралар туралы»тақырыбында Ұйымның Бас хатшысы Иманғали Тасмағамбетов сөз сөйледі.

Ұлттық парламенттердің өкілдері ҰҚШҰ-ның жауапкершілік аймағындағы әскери- саяси жағдайды егжей-тегжейлі талқылады, мүше мемлекеттердің ұжымдық қауіпсіздікке қауіп-қатерлерге қарсы іс-қимыл мәселелерін реттейтін заңнамаларын біріздендіру мәселелерін қарады. Сондай-ақ, ҰҚШҰ ПА Кеңесінің жасанды интеллект технологияларының дамуына байланысты мәлімдемесі қабылданды. Бұған қатысты маңызды мәселелерге шолу жасайтын болсақ.

2.1. ҰҚШҰ Парламенттік Ассамблея Кеңесінің отырысында ҰҚШҰ Бас хатшысының баяндамасына шолу

ҰҚШҰ Бас хатшысының төрағалығымен құрылған парламенттік ҰҚШҰ Кеңесінің отырысы көп ұзамай одан әрі даму үшін алдыңғы және парламенттік дәйекті ұйым арасындағы жүйелі өзара іс-қимылдың дамуына әкелді. Бас хатшы өз сөзінде әскери-саяси саясаттың маңызды аспектілерін және қауіпсіздікке төнетін қауіптерді қозғап, осы сын-қатерлерге жауап ретінде ұжымдық шаралардың маңыздылығына назар аударды.

Әлемдегі әскери-саяси жағдай өзгеруде, ҰҚШҰ еуразиялық кеңістіктегі тұрақтылықты қамтамасыз етуде орталық рөл атқарады. Бас хатшы Шығыс Еуропа мен Шығыстағы жағдай үлкен алаңдаушылық туғызатынын, ал Ауғанстандағы ішкі саяси процестер мен Оңтүстік Кавказдағы тәуекелдер күрделі болып қала беретінін және үнемі назар аударуды қажет ететінін атап өтті. Осыған байланысты ҰҚШҰ өңірлік саясатқа бейілділігін сақтайды және дағдарыстық жағдайларды тек саяси-дипломатиялық құралдармен шешуге ұмтылады.

2024 жылы ҰҚШҰ-ның негізгі міндеттерін қалыптастырудағы сабақтастық пен дәйектілікке бағытталған Қазақстан Республикасының төрағалығына ерекше назар аударылатын болады. Қазақстандық төрағалықтың басымдықтары әскери саладағы ұжымдық қозғалыстарды ұлғайтуды, сын-тегеуріндер мен қауіп-қатерлерге қарсы іс-қимылды, ҰҚШҰ-ның халықаралық аренада тиімді орналасуын және парламенттік саладағы өзара іс-қимылды кеңейтуді қамтиды. Осыдан кейін ҰҚШҰ жаһандық және өңірлік қауіпсіздік мәселелері бойынша осы ұстанымдарды үйлестіру жөніндегі халықаралық конференцияның көп деңгейлі тетігін пайдалана отырып, басымдықтарды іске асыру бойынша белсенді жұмыс істейді.

Бас хатшы сөздің маңызды бөлігі ретінде жаһандық және өңірлік қауіпсіздіктің өзекті мәселелері бойынша мәлімделген жобаларды қабылдау бойынша жоспарлар құра бастады. Бұл жобалар Ауғанстанға, кеңістікті әлемдік мақсатта пайдалануға, Халықаралық ақпараттық қауіпсіздікке және Шығыстағы және солтүстік бағыттағы жағдайдағы сауықтыру туралы ұжымдық көзқарастарға қатысты. Бас хатшы БҰҰ-мен, әсіресе жиырма бітімгершілік және терроризмге қарсы іс-қимылдарда өзара іс-қимылдың бастамашылығын атап өтіп, БҰҰ мен ҰҚШҰ арасындағы қылмыстық іс-қимылдарға қатысуға мүмкіндік берді.

ҰҚШҰ 2024 жылғы 31 мамырда ҰҚШҰ Қорғаныс министрлері кеңесінің отырыстарында өткізілген Ұжымдық қауіпсіздік күштері мен құралдарын басқару және қалыптастыру органдарын даярлаудың 2025 жылға арналған келісілген схемасын қамтамасыз ететін өзінің күштік құрамдас бөлігі бойынша мақсатты жұмысты жалғастыруда. Трансшекаралық сын-тегеуріндер мен қауіп-қатерлерге қарсы іс-қимылдарда ұжымдық іс-қимылдарды іс жүзінде қолдану «Канал» (есірткі трафигінің жолын кесу бойынша), «ПРОКСИ» (ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша) және «Заңсыз» (кенеттен қылмысқа қарсы іс-қимыл бойынша) сияқты операциялар арқылы жүзеге асырылады деген болатын Бас хатшы.

Орталық Азиядағы трансшекаралық сын-қатерлер көзінің жағдайына ерекше назар аударылды. ҰҚШҰ Ауғанстан бойынша жұмыс тобы арқылы осы қатерлерге қарсы іс-қимыл бойынша күш-жігерді үйлестіреді және тәжік-ауған шекарасы жағдайында мақсатты мемлекетаралық бағдарламаны қабылдауды жоспарлап отыр.

Өз сөзінің соңында Бас хатшы ұлттық рәсімдердің аяқталғаны, ҰҚШҰ-ның бітімгершілік қызметі туралы келісімге Хаттаманың ратификацияланғаны және ҰҚШҰ-ның бітімгершілік Күшін БҰҰ-ның бейбітшілікті сақтау жөніндегі қызметіне енгізу үшін негізгі жағдайларды қалыптастырудың алғашқысы үшін алғысын білдірді. Ол сондай-ақ терроризмге, экстремизмге және трансшекаралық қылмысқа қарсы күресте ТМД және ШЫҰ-мен ынтымақтастықтың жалғасуын атап өтті.

Осылайша, ҰҚШҰ Бас хатшысының ҰҚШҰ АҚШ Парламенттік кеңесінің сессиясында сөйлеген сөзі ұйымның көпжақты ынтымақтастыққа және шешімдерді реттеудің саяси-дипломатиялық әдістеріне бейілділігін көрсете отырып, қауіпсіздіктің ағымдағы және болашақ сын-қатерлеріне шешім қабылдауға кешенді көзқарасты көрсетеді.

2.2. Жасанды интеллект мәселелері бойынша Ұжымдыққауіпсіздік шарты Парламенттік Ұйымы Кеңесініңмәлімдемесі

ҰҚШҰ Парламенттік ұйымының кеңесі жасанды интеллект (ЖИ) технологияларын дамытуға қатысты мәлімдеме шығарды. Құжат осы саладағы прогрестің жоғары қарқынын және олардың халықаралық саясатқа айтарлықтай әсерін көрсетеді. Мәлімдеменің негізгі ережелері:

Кеңес болашақ технологиялық даму көпполярлылық, өзара сыйластық, сенім және ынтымақтастық негізінде құрылуы керек деп санайды. ҰҚШҰ мүдделі мемлекеттермен және бірлестіктермен бірлесіп осындай тәсілді ілгерілетуге дайын. Мәлімдеме қауіпсіз және сенімді AI жүйелеріне қатысты жаһандық консенсустың маңыздылығын көрсетеді және осы мақсаттарға жету үшін белсенді халықаралық ынтымақтастыққа шақырады.

3. ҰҚШҰ Қауіпсіздік кеңестері хатшылары комитетінің отырысы (2024 жылғы 6 маусым)

2024 жылғы 6 маусымда ҰҚШҰ Қауіпсіздік кеңестері хатшылары комитетінің отырысы өтті, онда ұлттық және өңірлік қауіпсіздік мәселелері талқыланды. Қатысушы елдердің қауіпсіздік кеңестерінің басшылары ақпараттық қауіпсіздікті нығайту, киберқауіптерге қарсы күрес және жастардың радикалдануына қарсы іс-қимыл жөніндегі шараларды талқылады. Қауіпсіздік және жедел ақпарат алмасу саласындағы ынтымақтастықты күшейту бойынша бірлескен бастамалар әзірленді.

3.1. Негізгі мәселелерге шолу

Алматыда қазақстандық тараптың төрағалығымен ҰҚШҰ Қауіпсіздік кеңестері хатшылары комитетінің отырысы өтті. Іс-шараға қатысушылар халықаралық терроризмге, киберқылмыстарға, есірткі мен қарудың заңсыз айналымына ерекше назар аудара отырып, ҰҚШҰ жауапкершілік аймағындағы өзекті сын-қатерлер мен қатерлерді талқылады. Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы Ғизат Нұрдәулетов осы мәселелер бойынша Қазақстанның ұстанымы мен ұйымдағы қазақстандық төрағалықтың басымдықтары туралы хабарлады. ҰҚШҰ Бас хатшысы Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ жауапкершілік аймағындағы ағымдағы жағдай туралы баяндама жасап, сын-қатерлер мен қатерлерді бейтараптандыру шараларын ұсынды. Ол хатшылық пен Біріккен штаб Орталық Азия өңірінің жедел әрекет ету ұжымдық күштері үшін қару-жарақ пен әскери техника туралы шешім жобасын дайындағанын, бұл жауынгерлік әлеуетті едәуір арттыруға мүмкіндік беретінін атап өтті.

Сондай-ақ ұйымдасқан трансұлттық қылмысқа қарсы іс-қимыл шараларына ерекше назар аударылды. Кездесуге қатысушылар әскери-саяси жағдайды және ҰҚШҰ аясындағы өзара іс-қимылды жетілдіру жөніндегі шараларды егжей-тегжейлі талқылады. Отырыс нәтижесінде тәжік-ауған шекарасын нығайту бағдарламасы туралы шешім жобасы мақұлданды, бұл ҰҚШҰ шеңберіндегі ынтымақтастық пен өзара іс-қимылды нығайтуға деген ұмтылысты растайды.

Беларусь делегациясының басшысы Александр Вольфович өз сөзінде Шығыс Еуропа аймағындағы әскери-саяси жағдайдың бұрын-соңды болмаған шиеленіскенін атап өтті. Отырыста Беларусь Қауіпсіздік Кеңесінің Мемлекеттік хатшысы мен ресейлік әріптес арасында екі жақты кездесу өтті, онда өңірлік қауіпсіздік және әскери-техникалық ынтымақтастық мәселелері талқыланды. Келіссөздер Беларусь пен Ресей арасындағы екіжақты қатынастардың жоғары деңгейіне баса назар аудара отырып, сындарлы өтті.

ҰҚШҰ Бас хатшысы Иманғали Тасмағамбетов бітімгершілік миссиялардың тиімділігін арттыруға бағытталған бітімгершілік контингенттерді дайындау бойынша әдістемелік ұсынымдар туралы хабарлады. Тиісті шешім жобасын ҰҚШҰ Қорғаныс министрлері кеңесі қолдады және қол қойды. Отырыста сондай-ақ ҰҚШҰ Ұжымдық қауіпсіздік жүйесінің күштері мен құралдарын басқару органдары мен құралымдарын бірлесіп даярлаудың 2025 жылға арналған жоспарына қол қойылды.

Беларусь тарапы ТМД мен ШЫҰ әлеуетін пайдалана отырып, Еуразия шеңберіндегі халықаралық қауіпсіздіктің жаңа жүйесі үшін диалогты дамыту жөніндегі бастамаларды ұсынды. Бейресми жағдайда қатысушылар талқылауды жалғастырды, бұл ҰҚШҰ елдері арасындағы әскери-саяси саладағы ортақ тіл мен түсіністікке баса назар аударды. Александр Вольфович қазіргі заманғы қауіп-қатерлерге қарсы тұру үшін кең форматтың маңыздылығын атап өтті, бұл әсіресе динамикалық өзгеретін жағдайда өте маңызды.

ҰҚШҰ Қауіпсіздік кеңестері хатшылары комитетінің кезекті отырысы Астанада 2024 жылдың қараша айында өтеді.

Қорытынды

Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымының (ҰҚШҰ) жұмысы өңірдегі тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін түбегейлі маңызды болып табылады. Халықаралық терроризм, киберқылмыс және есірткінің заңсыз айналымы сияқты қазіргі заманғы сын-қатерлер жағдайында ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттердің бірлескен күш-жігері осы қауіптерге қарсы қуатты қалқан құруға бағытталған. Біріккен күштер мен үйлестірілген әрекеттер азаматтар мен мемлекеттерді қорғауды қамтамасыз ете отырып, кез келген ықтимал қауіптерге тиімді жауап беруге мүмкіндік береді.

2024 жылы Қазақстан ҰҚШҰ-да төрағаның функцияларын орындай отырып, шешуші рөл атқарады. Бұл елдің халықаралық аренадағы жоғары беделін растап қана қоймай, ұйым серіктестерінің сенімін де көрсетеді. Қазақстанның басшылығымен өңірдегі қауіпсіздікті нығайтуға, қауіп-қатерлерге қарсы іс-қимыл стратегияларын әзірлеуге және бірлескен күштердің жауынгерлік әлеуетін арттыруға бағытталған маңызды шешімдер қабылдануда.

Қарапайым азаматтар үшін ҰҚШҰ қызметі тікелей маңызға ие. Осы ұйымның жұмысының арқасында адамдар өз елдерінің әртүрлі қауіптердің алдын алу және бейтараптандыру үшін белсенді жұмыс істеп жатқанын біле отырып, өздерін қауіпсіз сезінуі мүмкін. ҰҚШҰ шекараларды қорғауды қамтамасыз етеді, қылмыспен күреседі және аймақтың тұрақты және бейбіт дамуына жағдай жасайды. Халықтың ҰҚШҰ миссиясын түсінуі және қолдауы маңызды, өйткені әр адамның қауіпсіздігі мен әл-ауқаты осыған байланысты.

Қорытындылай келе, ҰҚШҰ аймақтағы бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуде шешуші рөл атқаратынын атап өткім келеді. Қазақстан 2024 жылы ұйымның төрағасы ретінде ынтымақтастықты нығайтуға және қорғаудың тиімді стратегияларын әзірлеуге елеулі үлес қосуда. ҰҚШҰ жұмысын азаматтар тарапынан қолдау және түсіну ортақ мақсаттарға қол жеткізуге және барлығына қауіпсіз болашақ құруға ықпал етеді.

 Айнұр Бақытжанова