Еуропаның газ саясаты, Ресейдің энергетикалық болашағы және Орталық Азияның жаңа рөлі

Негізгі тұстар 

• Ресей мен Украина арасындағы ықтимал бітім Еуропаның газ нарығына ғана емес, Қазақстан сияқты энергетикалық экспортқа тәуелді елдерге де жанама әсер етеді.

• Еуропа 2027 жылға қарай ресейлік газды толық тоқтатуға дайындалып жатқанда, Ресей энергия экспортын Азияға бұруды жеделдетеді, бұл Орталық Азия елдеріне қысым мен мүмкіндік қатар алып келеді.

• Қазақстан үшін бұл – газ транзиті, экспорттық бағыттар, баға конъюнктурасы және геосаяси теңгерім тұрғысынан маңызды кезең.

Еуропа мен Ресей арасындағы газдың тоқтауы Қазақстанға қалай әсер етеді?

Ресей–Украина соғысы басталғанға дейін Еуропа тұтынатын газдың шамамен 45%-ы Ресейден келетін. 2025 жылға қарай бұл үлес 13%-ға дейін төмендеді. Еуроодақ енді 2027 жылдан кейін ресейлік газды толық заңды түрде тыйым салуды көздеп отыр.

Бұл шешім Ресей үшін газ саласында ірі активтердің пайда болуына әкеледі. Ал дәл осы жерде Қазақстан сияқты көршілес энергетикалық елдердің маңызы арта түседі.

Ресей газының Азияға бұрылуы: Қазақстан үшін қауіп пе, мүмкіндік пе?

Еуропа нарығы жабылған сайын Ресей Азия бағытын күшейтуде. Қытаймен «Сібір күші» құбыры жұмыс істеп тұр, ал болашақтағы ықтимал «Сібір күші-2» жобасы талқылануда. Бұл маршруттардың бір бөлігі Қазақстан аумағына жақын немесе ықтимал транзиттік ықпал аймағында орналасқан.

Қазақстан үшін ықтимал салдар:

1. Газ нарығындағы бәсеке күшеюі
Ресей арзан газды Азияға көбірек шығарса, Қазақстанның Қытайға және өңірге сататын газына баға қысымы артуы мүмкін.

2. Транзиттік рөлдің арту мүмкіндігі
Егер жаңа бағыттар Қазақстан арқылы немесе жанама инфрақұрылыммен өтсе, Астана үшін:

• транзиттік төлемдер

• инфрақұрылымдық инвестициялар

• геоэкономикалық салмақ
  артуы ықтимал.

3. Энергетикалық тәуелсіздікке жаңа талаптар
Еуропаның «газды саясиландыру» тәжірибесі Қазақстан үшін де сабақ:
бір ғана нарыққа немесе бір серіктеске тәуелді болу — стратегиялық әлсіздік.

Еуропада газ бағасының өзгеруі Қазақстанға қалай әсер етеді?

Сарапшылардың айтуынша, бейбіт келісімге деген үміттің өзі газ бағасын төмендетіп жатыр. АҚШ-тың LNG экспорттық терминалдарының көбеюі де нарыққа әсер етуде.

Қазақстан үшін бұл:

• экспорттық табыстың қысқару қаупі

• бірақ ішкі нарықта энергия бағасын тұрақтандыруға мүмкіндік

• өнеркәсіп пен өндіріс үшін газдың қолжетімді болуы

дегенді білдіреді.

Қазақстан геосаяси тұрғыда қай тұста тұр?

Қазақстан – Ресейдің тікелей одақтасы да емес, Батыстың қарсыласы да емес. Дәл осы балансты позиция қазіргі жағдайда үлкен артықшылық.

Егер Еуропа Ресей газынан түбегейлі бас тартса, ал Ресей Азияға бет бұрса, Қазақстан:

• бейтарап энергетикалық серіктес

• альтернативті жеткізуші

• өңірлік хаб

ретінде өз рөлін күшейте алады.

Бірақ бұл үшін:

• газ өңдеу

• сақтау

• экспорттық әртараптандыру

•  ішкі инфрақұрылым

сияқты салаларға алдын ала инвестиция қажет.

Қазақстан үшін бұл сценарий нені білдіреді?

Ресей–Украина бітімі болса да, болмаса да, Еуропа Ресей газына қайта оралмайды деген сигнал анық. Бұл:

• Ресейдің энергетикалық бағытының Азияға түбегейлі ауысуын

• Орталық Азиядағы бәсекенің күшеюін

• Қазақстан үшін жаңа стратегиялық таңдау кезеңін

білдіреді.

Қысқасы, бұл Қазақстан үшін:

• қысқа мерзімде — тәуекел

• орта және ұзақ мерзімде — үлкен бәсекелестік