Белгілі саясаткер, қоғам қайраткері, Тарих ғылымдарының докторы, профессор Зардыхан Қинаятұлы 23 қарашада 77 жасқа қараған шағында өмірден озған еді.

«Біз қазақ едік, Көк туы желбіреген, Жүрегі елжіреген. Көк бөрі ұрпағы едік, Көздері мөлдіреген. Біз қазақ едік Кеудеге жалын берген, Ұл-қызға тәлім берген. Шынында біздер едік, Ары үшін жанын берген. Біз қазақ едік Әрқашан ұлтым деген, Отаным, жұртым деген»- ата-бабалардан қалған  бүгінде өшіп бара жатқан осы  түсінік-ойды қайта оралтқан  тарихи еңбектерін, шығармаларын өмірге әкелген ғұлама ҒАЛЫМ еді. Зардыхан Қинаятұлы кеңес дәуірінде жалғандыққа толы бұрмаланып, тек мақтаумен тапсырыспен жазылған тарихи оқиғалардың ақиқатын ашып, оларды шынайы  арнасына  бұрған тарихшы ғалымдардың бірі, әрі бірегейі,   қазақтың маңдайына біткен  бір-туар ұлтжанды азаматы болды.

Зардыхан аға секілді  тарихты  шетелдік деректерге сүйеніп шынайы, терең  жазатын тарихшы ғалым кемде-кем болды.  Ағамыздың ЗАРДЫХАН деп аталатын  өз есімі секілді, оның тарихшы ғалым ретіндегі жүрген жолы, жазған еңбектері де  дара қайталанбайды.

Ол ұлт –Отан тарихын  жазуда орыстарға тәуелді болып олардың пікірін шындыққа балап соған сеніп келген,  құлдық сана концепциясын бұзды, қазақ тарихына жаңа самал леп әкеліп, санаға саңылау енгізіп  ұлтымыздың өткен шынайы-тың тарихын әкеліп ғылыми айналымға енгізіп оның төрінен ойып орын алды. Ол билікке емес,  Мұстафа Шоқай атасындай ұлтына қызмет еттіп кетті.  Кейбір тарихшылар секілді тапсырыспен  мақала, кітап жазған жоқ. Зардыхан ағамыздың жазған еңбектерін республика тарихшылары, мұқым қазақ халқы  мойындады.

Оның өз методологиясы  бұлтартпайтын айғақ  деректерге  сүйенген   қағидасы болды, ол одан таймады. Қисық көшемен түзу жүре білді.

Ағамыз: «...Мен қазақтың жастарына сенемiн. Мен қазақтың кәрiлерiне сенбеймiн. Тiптi өзiме де. Неге десеңiз, бөлек психологияда тәрбиеленген адамның сана-сезiмiн кеңестiк идеология әбден билеп алған. Кәрiлердiң ұлттық мәселелерге мән бергiсi келмейтiнi сондықтан» -деп ақиқатты  атап айтқан ғалым..

  Жағымпаздықпен  сатып алып, елге күлкі болатын   Академик деген атағы бар   тарихшы-акедмиктердің  10-ның, олар дайындап қорғатқан 20 шақты ғылым докторларының еңбектерін  қосқанда Зардыхан    Қинаятұлының қазақ тарихына сіңірген еңбегіне жетпейді», – дейді тарих ғылымдарының докторы, профессор Есенғазы Қуандық.

Оқырманның есіне сала кетейік, Қинаятұлы Моңғолия еліне өте сыйлы тұлғалардың бірі болды. Ғалым Моңғолияда дүниеге келген. Моңғолия мемлекеттік университетін, Мәскеу қоғамдық ғылымдар академиясын бітірген. 1975 – 87 жылдары Моңғолия кәсіподағы орталық комитетінің хатшысы, 1990 – 92 жылдары Моңғолия үкіметі басшысының орынбасары және Моңғолия Парламенті төрағасының орынбасары қызметтерін атқарған.  Моңғолия премьер-министрінің орынбасары қызметін атқарған ол сол жылдары осы елдің жаңа Ата заңын жасаушылардың бірі болып қызмет еткен. Елге келген соң ұзақ жыл Ә.Марғұлан атындағы тарих институтында ғылыми жұмыспен айналысып келді.

Моңғолияның жаңа Конституциясын және сол елде жүргізілген саяси-экономикалық реформалардың құқықтық негізін жасаушылардың бірі. 1994 жылы Қазақстанға қоныс аударған еді. Ғылыми-зерттеу еңбектері ұлттану және ұлтаралық қатынастар мәселесіне арналған.