Mıstıkalyq epızodtar men is-qımylǵa toly, qazirgi zamanǵy mýzykamen kórkemdelgen tragedıa aqtaýlyq teatr súıer qaýymdy beı-jaı qaldyrǵan joq. Anshlagpen ótken spektaldegi oqıǵa birinshi dúnıejúzilik soǵys tusynda Taıaý Shyǵysta órbıdi. Shyǵarmadaǵy negizgi keıipkerlerdiń biri Arıf – armanshyl, aqjarqyn, meıirimdi bozbala. Biraq, İbilis aralasqan jerde jaqsylyqqa oryn joq. Ol adamdardy dúnıe úshin janyn satýǵa azǵyryp, májbúrleıdi.

Rústem Zınnýrov İbilis beınesi arqyly keı adamdardyń erik-jigersizdigin, olardyń kóbine saıtannyń arbaýynan shyǵa almaıtynyn, sol sebepti İbilistiń adam janynyń bıleýshisine aınalatynyn sheber kórsetken. Al Arıf – İlıas Zakırov qoıylymnyń sońynda İbiliske baǵynyp, óz áıeli men týǵan aǵasyn óltiredi, dúnıe men altynǵa qunyǵady. Osylaısha bir baıǵusqa aınalady. Pesanyń aqyry İbilistiń "men sendermen birgemin, senderdiń árqaısyńnyń janyndamyn, sender meniń erkimdesińder" degen monologymen aıaqtalady.

İbilis rolin somdaǵan Sabyr Amýtbaev atyndaǵy Menzelın tatar memlekettik drama teatrynyń akteri Rústem Zınnýrovtyń jasy 23-te. Qazir Qazandaǵy mádenıet pen óner ınstıtýtynda oqıdy. Ákesi Ilgam úı jóndeýmen aınalysady, anasy Rábıa úı sharýasynda. Rústem óz otbasy týraly "biz óte tatý-tátti turamyz. Dúkende satýshy bolyp isteıtin ápkem Dınara da, mektepte oqıtyn inim Saıd ta, ata-anam da meniń akter bolǵanymdy qoldaıdy" dedi. Ol İbiliske deıin qýyrshaq teatrynda oınap, patsha, jalmaýyz kempir rólderin somdaǵan.

"İBİLİS - EŃ İRİ JÁNE SÚIİKTİ RÓLİM"

- Rústem, "İbiliske" qalaı keldińiz?

Rústem Zınnýrov: - Teatrymyzda "İbilis" tragedıasy qoıylady eken degen daqpyrt tarady. Árıne, meniń de osy rolde oınaǵym keldi. Men de estip qatty qobaljydym: "Vaý, İbilis, Saıtan, ony kim oınar eken?! Ony maǵan kim beredi deısiń, tilimde de múkistigim bar. Biraq bul men úshin erekshe ról bolar edi. Denemde tatýırovkalarym taǵy bar". Osylaısha arman-qıalǵa berilip júrgenimde rejıser Sergeı Potapov kelip, kastıng ótkize bastady. Alǵashynda maǵan nazar aýdarǵan joq. Bir aptadan soń meniń boıymnan birdeńeni baıqady ma: "Rýstık, kel, saıtandy sen oınap kórshi" dedi. Al ózim "múmkin meni alyp qalar" degen úmitpen úıde bul shyǵarmany oqyp, ózimshe daıyndalyp júrgem. İbilis - men somdaǵan eń iri jáne súıikti rólim.

- Shashyńyz ben qasyńyzdy osy ról úshin qyryp tastadyńyz ba? Álde rejıser talaby solaı boldy ma?

Rústem Zınnýrov: - Joq, men İbilisti osylaı elestetemin. Bul obrazdy ózim oılap taptym. İbilisti osylaısha standarttan tys, adamǵa tán emes jabaıy, qassyz, shashsyz etip kórsetkim keldi.

- Al tatýırovkalar she? Olar bul obraz úshin tym ásire kórinbeı me?

Rústem Zınnýrov: - Bul tatýlar mende burynnan bar. Ózim tatý jasatqandy jaqsy kóremin. İbilis rolin oınaıtynym belgili bolǵan soń rejıserden ol týraly suraǵanmyn. Ol "joq, qaldyr, İbilistiń naqty beınesi joq, sondyqtan tıispe" dedi. Keıin myna keýdemdegi qoı terisine oranǵan qasqyrdy da saldyrttym. Bul – ekijúzdilikti bildiredi.

"BİZ TÁÝEKELGE BARDYQ"

- İbilisti Tatarstanda kórermen qalaı qabyldady? Qansha ret sahnalandy? Reseıdiń ózge aımaqtarynda she? Ony orys tilinde de qoıasyzdar ma?

Rústem Zınnýrov: - "İbilis" Tatarstanda ajıotaj týǵyzdy. Biz ony birneshe márte qoıdyq. Akterlerge de óte unaıdy. Dál osy qoıylymda tamasha ujym qalyptasty. Bir adamdy alyp tastasań ne qossań bar máni joǵalyp ketedi. Biz "İbilisti" tek tatar tilinde qoıamyz, al oryssha ilespe aýdarma jasalyp otyrady. Negizi muny Tatarstanda qoıyp kelemiz, Reseıdiń basqa qalalarynda da kórsettik.

- Pesada ıslamǵa, ultqa qatysty keı frazalar bar eken. Máselen, jaraly ofıser (Ilmır Kashapov) "bizdiń qanymyz bir, men de Qazannanmyn" deıdi. Buny alaýyzdyq týdyrdy dep baǵalamady ma, ıaǵnı qoıylymǵa kedergi bolmady ma?

Rústem Zınnýrov: - "Qanymyz bir" degende biz, túrikter qanymyz bir degendi aıtqysy keldi. Iá, qoıylymda İbilisti atqan kezde "bárin óltirý kerek, subhanalla, bárin soıý kerek, subhanalla" degen daýystar shyǵady. Bulaı táýekelge bara alamyz ba dep teatr basshylyǵynyń kúmándanǵan sátteri boldy. Biraq biz táýekelge bardyq, spektákl sahnada qoıylyp keledi, qudaıǵa shúkir.

Jalpy, bul pesaǵa ár jaǵynan qaraýǵa bolady. Qarap otyrsańyz, saıtan bárin aldap-arbap alady. Biraq onyń basty maqsaty Arıf emes – qart sheıh (Rústem Mýllın oınaǵan). Men osy turǵydan qaraımyn. İbilis qarıany toryna túsirip, aq joldan taıdyrǵysy keledi. Biraq sheıh İbilistiń arbaýyna túse qoımaıdy. Dám-tuzy taýsylýǵa jaqyn qalǵan qarıa jýyq arada Allanyń aldyna barady, ıaǵnı İbilistiń de ýaqyty az qalǵan. Ol pesadaǵy oqıǵalardyń bárin aldyn ala bilip otyrady, tipti bári sonyń josparymen oryndaldy deýge de bolady. Biraq qart sheıh sońynda qyzynyń ólgenin bilse de, İbilis oǵan Arıfti óltirýge qylysh bergenimen ol qarýdan bas tartady.

Dinge qatty berilgen adamdar úshin İbilisti sýretteıtin bul pesany kórý qıyn. Kóbine olar zaldan shyǵyp ketip jatady. Men ózim oınaǵan qoıylymnyń beınejazbasyn Quran oqıtyn, meshitke baratyn táteme kórsetkem. Onyń qan qysymy kóterilip ketti.

"BİZ TATAR TİLİN UMYTYP BARAMYZ"

- Tatarstandaǵy tatar tiliniń ahýaly týraly aıta ketseńiz.

Rústem Zınnýrov: - Onsha máz emes. Biz Tatarstanda turamyz. Biraq ana tilimiz óship bara jatqan sekildi. Jaqynda mektepterden tatar tilin alyp tastaýy múmkin dep jurt arasynda qobaljý boldy (Reseı quramyndaǵy ulttyq respýblıkalarynda til máselesine qatysty daý Reseı prezıdenti Vladımır Pýtın 2017 jyly jazda ózge tildi májbúrlep oqytýǵa bolmaıtynyn málimdegen soń órshı túsken. Tatarstanda birneshe mıtıń ótken - red.). Tatarstanda tatar tilin alyp tastaý degen endi aqyldan adasý ǵoı. Shúkir, bári qalpyna keldi. Biraq bizdiń problemamyz - biz ózimiz tatar tilin umytyp baramyz. Otbasynda da, balalar bir-birimen de oryssha sóılesedi. Kemshilikter ózimde de bar. Úıde oryssha-tatarsha sóılesemiz, kóshede de solaı. Ata-anamdy tatarsha ánıim, átıim demeı, mama, papa deımiz. Bul problemany bile tura sony qaıtalaımyn. Ózim teatrda jumys isteıtinimniń arqasynda tatar tilin jaqsy bilemin.

- Al tatar tilindegi teatr qoıylymdarynyń kórermeni kim? Qoıǵan shyǵarmalardy qalaı qabyldaıdy?

Rústem Zınnýrov: - Halyq teatrǵa keledi. Árıne, negizinen eresek adamdar. Jastar sırek keledi, degenmen dál osy "İbiliske" jastar kóp keldi. Ádette tatar teatry kóbine aqqaıyńdar ortasynda "Súıemin seni, sulýym!" dep ándetip júrgen beıneler túrinde qabyldanady ǵoı. Al "İbiliste" jastar úshin mańyzdy ekshn kóp.

- Keıde muńly ánder, qaıǵyly rólderdiń onyń oryndaýshysyna da keri áseri bolady dep yrymdap jatady ǵoı. İbilisti oınaýdan qoryqpaısyz ba?

Rústem Zınnýrov: - Men olaı oılamaımyn. Ne nársege senseń sol bolady. Men İbilis maǵan kóp nárse beretinine senemin. Halyqtyń jadynda İbilis rólin somdaǵan akter bolyp qalsam deımin. Bizde Ravıl Sharafıev degen úlken akter bar, ol halyqtyń esinde ózi oınaǵan Ázireıl rolimen saqtalyp qaldy. Ázireıildiń janalǵysh ekenin bilesiz ǵoı. Meni de solaı este saqtasa eken dep tileımin.

Derekkóz: Azattyq