Тоқтарәлі ТАҢЖАРЫҚ,1982 жылы Шығыс Түркістанның Іле аймағы Күнес ауданында дүниеге келген. "Түн парақтары" жыр жинағының авторы. "Серпер" жастар сыйлығының иегері.   *** Жетім шам. Жесір көбелек. Мәнісі қандай жарықтың? Бір-бірін жіпсіз өрелеп... Көлкіген елес-табыт-нұр.   Бөлменің іші күңгір тым, Күңгірт тым көңіл-күйім де. Қарайды маған мүлгіп кім, Шыңырау ойдың түбінде?   Қоңырау үнін естідім, Естідім, әлде азан ба? Өзгеше еді кешқұрым, Өзгеше еді саз онда.   Бұтарлап бұлтты Ай туған, Қайтадан жүзін жасырды. Оқиды, қарғам, қай туған, Қанатыңдағы хатыңды?   Жетім шам неге бөлемек? Дауасы болса – айт емін. Қаңғыған бейбақ көбелек, Қанатың күйсе, қайтемін?!   Жалғыздық картинасы   Түн өксіп ұзақ жылайды... Парыз бен сүндет Орындалмаған. (Ол дағы ескі бір індет). Менікі меңіреу үнсіздік. (Жолы болмаған). Қаланың о бір шетінде айғай-шу, дүрмек. Көкжиектің де көрінбес көркем бояуы – Желге ұшқан жалғыз қауырсын, Тозған бір сурет. Санада әбден сарғайған естеліктердің өшкен оттарын үн-түнсіз отырам үрлеп.   Ескі қиялдың әлемін елес торлаған. Жолдарды жұтқан жондардай қимылсыз, сұлық. Көгершін түстес көңіл-күй құлпыра алмаған: Түзге қараған терезе - әйнегі сынық. Айналам толы есіктер. Ескі сарайлар. Кілітсіз құлпы. (Ешқайда жете алман жүріп). ...Бозамық айдың сәулесін көзімен жұтып, Иесіз қалған күшіктер жатады ұлып...   Шырақ   ...Бұзылды қорғансыздық қамалы. Үзiлдi үмiтсiздiк жiбi. Шырақ тұтанды! Құйынды ғасырлардың қойнауында сөнген: Мөлдiр iңкәрлiкке малынып сенiмнiң ақ уыз гүлi, Тәуелсiз таң нұры тарады, Қобыздың қоңырқай даусы ба-уыр-лап көлде; Мың түрлi сиқырымен құбылып өрмекшi тоқыған өрмек, жусанның жұпар лебiне жуынып... Жасымыз парлап жанардан (Дәмi сәл кермек)... Самайы қудай ағарған Аңыздар Абыз Даланың көкiрегiн кернеп – Иiскеп, құшып... Бозторғай жүрдi шырылдап, қауырсыны ұшып. ...Қоңыр қаз баяу мамырлап, Мамырлап, Ақырын, мүлде; Сан ғасырлық сағынышымыз ауырлап, Жеңiлдеп бiрде; Сауысқан сұрап сүйiншi, ақ сөйлеп, күлген. Торғын мұң толқып, бусанып топыраққа сiңген... Бiртүрлi өксiк, Бiртүрлi арпалыс, Бiртүрлi зарығу сезiмi билеп... Маңдайды сүйгiзiп Мәңгiлiк Күнге, Жаныңның жапырағы бүрлеп, Көңiлдiң күлгiн шоқтарын күйлермен үрлеп... Сонда... Ұз-за- ақ... ................................................................ Шақырмас ендi бiздердi байырғы жолдар. Байырғы соқпақ. Байырғы тұзақ. Өртенген орман. Санадан кетпей сұлбасы... ескiрген қорған Күйiгi молдау күйлерiн күңiрене толғап Сағымға айналып барады... ...көлеңке торлап, Шыңғырды ескi үрейлер шыңырауға батып. Сығылған Кеңiстiк пенен Мыжылған Уақыт Қарайды кейде iргеден етегiн түрiп. Қуады оның елесiн баябан дала төсiнен Бөрiлер ұлып. Маңдайға түскен Ай нұры таңдайда тұнып... Жаңғырық ойлар бiткенше жартасқа сiңiп, жоғалар күдiк. Жоғалар күдiк, жоғалар, жоғалар үркiп, Қолымда менiң – Қыран құс, Қыран құс – Бүркiт. Қолыңда сенiң – Қыран құс! Маңайын шолған: Ашылып жаңа Кеңiстiк. Сыңсиды орман. Сыңсиды орман жап-жасыл. Жап-жасыл таулар. Буырқанған теңiз. Ішiнде малтыған Ай бар. Мұзартты заңғар. Шақырар бәрi... Уақыт... ............................ Қанатын қомдап, Ұшады әлi ол ұзаққа – зау көкке самғап!.. Мұндайда менiң есiме түседi бұрын, Парағын үнсiз сипалап Тарихтың жұлым, Кiсiнеп қоя бередi, жүрегiм-құлын: «Шалқыта көршi, Тәңiрiм, Пешене Нұрын, Құлан жал тағдыр, құлатпа, Қазақтың Туын!»   ... Ойына тоқып алғандай әкенiң жырын, Бесiкте жатыр былдырлап, перiштем – ұлым!..     *** ...Міне, тағы іңір келді, Қала кеші – думанды. Ептеп... сыра сіміргенді... Бал ғой уы бұл маңның.   «Бұл неғылған бітпейтін той, Салар ма едік мұншама ән?!» Ми ішінде мыңғырған ой, Мыңғырған ой – жусаған...   Ақ бокалда сан мың қиял Тұрған сынды шымырлап. Жаныңда бір тағдыр жылар... Бұлдыр сағым буынды ап.   Әлдекімді сағынасыз, Еске салып түнгі оттар. Кафе. Әуен. Мағынасыз. Бірақ сәл-пәл ырғақ бар.   Қарындастың қайғысы да Сол ырғаққа жұтылған. ...Арман етіп Айды сірә, Кеткен дейді... Құтырған...   Кейде осылай күтеді екен, Оралмаған серігін. Ия, аздап ішеді екен... Сосын... біраз желігіп...   Мен түсінем оны үнсіз, Ол түсінер мені де. Берілеміз бір сәт тілсіз, Елестердің еліне.   Көше мұңын ағызады, Қарашаның жаңбыры. Жанардан жас тамызады, қарындастың тағдыры.   Мына халық не біледі?! Билейді олар... шу қылып... Өткен өмір керуені өксігіңде шыңғырып   тұрғандайын күй кешесің. (Ессіз ой мен тілсіздік). Билесе екен билесе шын, Жан қалауын мұңсыз ғып...   Қарамаймыз іздерге біз, Санамаймыз түн шамын. Көзбен сүртіп үйренгенбіз, Көкіректің бұршағын!   Сол бұршақты кеше жүріп, Билейді жұрт басылмай. Суға бөккен көше тымық, Қарындастың жасындай...   Бүгін солай – кеше қалай, Қала түні – көңілді. Көңілдірек ете алмай, Біз келеміз өмірді...   «...Бұл неғылған бітпейтін той? Бітпейтін той?! Шаршадым!»: Көлкіп ұшқан көгілдір ой, Көз жасындай аршаның.   Күз элегиясы Күз. Солғын жапырақтардың сарғыш бояуы Ескі ғашықтың есіл жүзіндей Сағыныш лебін сапырған. Дала бір кезген дәруіштердің құм жұтқан құбыла ізіндей Естеліктерді өткен күн өрнегі жасырған.   Өткен күн жасырған естеліктерді оята алмай, Қараша желі боздайды демімен «аптап», (Айтпақ боламыз екеуміз қосыла ыңылдап әлдебір әнді). Иесіз иен қиырға қыдырған жолдай, Жапырақтармен көмілген Сүрлеусіз соқпақ Адастым сенен, Сол үшін кешірші мәңгі. Адастым тағы өзіңнен, есіл ғашығым, Көңілсіз дүние төсінде көз жасым ақты, Көкірегімде киік күн өртеніп батты...   ...Жаныма сіңіп жабықтым сарғыш бояуың – Есіл ғашықтың ескірген күңгірт жүзіндей, Сен тілсіз діріл қағасың, солғын жапырақ, Мен үнсіз мұңға батамын айсыз түніңдей... Құлазыр жолдар бейуаққы – Кешсең ой ауыр: Күбір қағады Көлеңке ымырт гүліндей, Көзінде күзгі суреттер – жым-жырт атырап... ...................................................................... ...Қом судан ұшқан қаздардың соңғы күйіндей Қайғымды кіммен бөлісем, қара топырақ?..

 

    *   *   * ...Қонарым мен ұшарымды Белгілейді жан іші. Күңгірт қиял құшағында Билейді түн тағысы.   Шағаладай шарқ ұрады, Қайғымыздан Ай біздің. Судың өзі алқынады, Сұңқылынан байғыздың.   Неткен ұзақ күбір еді... Ессіз жалғыз сенделем. Ұйқы басқан дүниені Ұйқысыздық меңдеген   Сәт секілді бұл бұла түн, Не дейді алыс жолдарым? Дәл осылай шыңғыратын, Опат болған ойларым...   Сол ойлардың қоламтасын Көсей-көсей жалықтым. Төсеп маған жонарқасын, Сарғаяды ғаріп күн.   ...Қонарым мен ұшарымды Белгілейді жан іші. Түпсіз қиял құшағында Дірілдер түн даусы...