Елбасымыз Н.Назарбаев Түркістанда өткен кездесуінде: «Біз Қожа Ахмет Яссауи ілімін алып жүруіміз қажет» деп атап көрсетіп, Яссауи ілімінің ұл­ты­мыздың, мемлекет­тілігіміздің тарихындағы маңызы ерекше екенін байыптаған еді.

 Расында да, бабамыз ұлтымыздың болмы­сын қалыптастырған, құнды­лықтық бағдарын белгілеген бірегей ілімнің иесі. Ендеше, хал­қымыздың ұлт болып қалыптасуы мен дамуына, ұлттық ерекше­ліктерінің берік сақталуына Яссауи ілімі тікелей әсер еткенін ешкім жоққа шығара алмайды. 
Ақын, ойшыл, мұсылман діні­нің атақты қайраткері, философ, ғұлама ғалым Ахмет Яссауидің тұлғасы тек түркі ислам өркениеті үшін ғана емес жалпы адамзат тарихында ерекше маңызды орынға ие десек қателеспейміз. Сондықтан да ЮНЕСКО осы 2016 жылды түркі әлемінде «Қожа Ахмет Яссауи жылы» деп танығаны белгілі. Осыған орай түркі халықтарының рухани ұста­зын әлемге таныту мақсатында түркітілдес елдерде және Қа­зақстанда бірнеше халықаралық симпозиум, конференция, кон­гресс және түрлі танымдық шаралар өткізілді. 
Биыл Қожа Ахметтің өмір­ден озғанына – 850 жыл. Негізгі деректерде 1166 жылы өмірден өткен делінеді. Енді сіз осы 850 жыл бұрын өмірден озған Қожа Ахметтің денесі әлі күнге дейін шірімегенін, тіпті жаны бар «тірі» кейіпте жатқанын білесіз бе? 
Білмесеңіз айталық, ҚазКСР-дің еңбек сіңірген қайраткері, бұрынғы «Қазпроектреставра­цияның» басшысы Баян Тұяқ­баева Қожа Ахмет Яссауи кесе­несінде жүргізген реставрация жұмыстары жайында «Орда.кз» газетіне берген сұхбатында мынадай естелік келтіреді.
«…Тоқсаныншы жылдары кесенеге қайта жаңғырту жұ­мыс­тарын жүргiзген болатынбыз. Бабамыздың құлпытасы лақат жағына қисайып кетiп едi. Бiз қызығушылығымыз оянып, сағананы (ХІІ ғасырда жасалған сағана) ашып қарап, мүрдесiне қол тигiздiк. Денесi әлi шiрiмеген екен, жаны бар. Бұдан әрi айта алмаймын. Бiрақ сол кездегi көңiл күй ерекше болды… Есiмнен кетпейдi…» дейді.
Әрине, алдымен «өлі» және «тірі» деген сөздердің басын ашып алайық. Қожа Ахмет қабі­рінде тірі дегендегіміз ол бұл дүниеден өткен жоқ деген сөз емес. Алла оның да жанын алған, жаназасы шығарылған, мәйіті жер қойнына берілген. Өлмейтін пенде жоқ. Жандының бәрі де өлім дәмін татады. Тіпті, ардақты Мұхаммед Пайғамбарымыз да бұл жалғаннан өткен. Бірақ дүниеден өтсе де пайғамбардың (с.ғ.с.) бізбен байланысы үзілмегенін қасиетті хадистер айғақтайды. Ол жөнінде Пайғамбарымыз былай дейді: «Менің өмірім сендер үшін игілік болып табылады. Сендер ме­німен, мен сендермен әңгіме­ле­семін. Бірақ, менің өлімім де – сендер үшін игілік. Өйткені сен­дердің істеген істерің маған көрсетіліп тұрады. Егер амал­дарың жақсы болса, мен Аллаға мақтау-мадақ айтамын. Ал амал­дарың жаман болса, сендердің аттарыңнан Алладан кешірім сұраймын» десе, тағы бір хадисте Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) : «Кімде-кім маған сәлем жолдаса, оның сәлеміне жауап беруім үшін Алла Тағала менің рухымды қайта қайтарады», – дейді. Бұл хадис – Расулалланың жаны мен тәні үнемі байланыста болатынына айғақ. Өйткені мұсылмандар Пай­ғамбарымызға сәлемін жол­дауды бір сәтке болса да тоқтат­пайды. Сондай-ақ пайғамбарлар­дың қабірлерінде Раббыларына құлшылық етіп жатқаны жөнінде риуаяттар келген. Яғни пайғам­барлар қабірінде тірі болады, намаз оқиды делінеді. Бұдан біз олардың қабірде рухымен ғана емес, денесімен де тірі болатынын аңғарамыз. 
Оған қоса пайғамбарлардың денелері шірімейді. Ол жөнінде Пайғамбарымыз былай дейді: «Расында, Алла Тағала пайғамбар­лардың денелерін жерге харам етті (олар шірімейді)». Пайғам­барымыз да басқа пайғамбарлар тәрізді қабірінде денесімен де рухымен де тірі. Ол қабірінде Раббысына құлшылық етуде әрі үмбетіне Алладан кешірім сұрап, оларға шапағат етуді тілеп, жолдаған сәлемдеріне жауап беру арқылы байланысын үзбеуде.
 Сол секілді, шейіттер де мүл­дем басқа ғажайып әлемде өмір сүреді. Олардың қабір әлеміндегі адамдардан ең басты айырма­шылығы – өлілер өздерінің өлгендерін біледі, ал шейіттер бұл фәниден өткенін білмейді. Өздерін тірі деп ойлайды. Құранда Алла Тағала: «Алла жолында өл­гендерге (шейіт) «өлі» демеңдер. Керісінше олар тірі. Бірақ сендер сезе алмайсыңдар», – дейді.
Пайғамбарлар секілді хақ әулиелердің де денесі шірімейді делінеді. Әулие дегеніміз – Алла­ның досы деген сөз. Әулиелер денесінің шірімей сол қалпы сақ­талғаны туралы нақты деректер аз емес. Соның бірі – жоғарыда айтқан Қожа Ахмет Яссауидің денесінің әлі күнге дейін шірімегені. Құранды көп оқыған адамның ішіне Құран түсіп кетеді де, денесі бұзылмайды деген сөз, сірә, рас болса керек. 
Басқаны былай қойғанда, өзіміздің көрнекті ақын, ұлы ойшыл Мәшһүр Жүсіп Көпеев өзі өлетін жылды күніне дейін алдын ала атап, жерлейтін жерін бел­гілеген. Өз көрін өзі қаздырып, жер астынан бөлме әзірлеткен, үстіне мазар орнатқан. Мазар біткесін өзіне ас бергізген. Бұдан шошынғандарға ол өзі қайтыс болатын жылы елді ашаршылық жайлайтынын, сөйтіп, халықтың өзін аза тұтуға мұршасы болмай­тынын айтып, түсіндіріпті. «Тәнім іріп-шірімей, ондаған жылдар бойы сақталады. Мен өлгенде көрімді ашық қойыңдар, өйткені талай жандар одан ау­руына ем табады. Көрімді 21 жыл­дан соң жабыңдар. Сол кезде арам қолдар араласады. Ал оған дейін денеме түк болмайды. Тек 21 жыл­дан соң сол аяғымның баш­пай­лары шіри бастайды, себебі, жас кү­німде бір мысықты теуіп жі­бергенім бар еді» дейді». Әулиенің айтқаны айдай келді. 1931 жылы Мәшһүр Жүсіп қайтыс болды. Бұл кезде халық аштан қырылып жат­қан. Сонда да ақынын құрмет­теген ел оны өзі дайындап кеткен ма­зар­ға өз айтқанындай қойып үлгереді. 

1952 жылы Кеңес өкіметінің қы­зыл шолақбелсенділері әу­лиенің басына түнейтін, сөйтіп, ауру-сырқауынан жазылып жатқан халықтың жүрегінен ақын есімін аластау үшін мазарды жермен-жексен етіп, бұзып тастайды. Сол кезде жұрт 20 жыл бойы денесі бұзылмаған, шашы да, тырнағы да түспеген әулиенің денесіне куә болып, ойшыл ақынға деген құрметі бұрынғыдан да арта түсті. Бұл таңғажайыпты зерттеудің орнына надан биліктің құлы болған қызыл шолақбел­сенділер ақын денесін тездетіп қайта көміп тастайды. Көп ұзамай көрді бұзғандардың өлгендері өліп, өлмегендері жынданып кетеді.
Мәшһүр Жүсіп денесінің бүлінбеуін зерттеушілер оның ғалымдығымен де байланыс­тырады. Жататын жерінің топы­рағының құнарын, күн сәулесінің қаншалықты көлемде түсетінін алдын ала өлшеп-пішкен дейді. Сондай-ақ денесін шірітпейтін дәрілік шөптер ішкен деседі. Кім білсін?.. 
Маңғыстаудағы Бекет ата­ның да денесі шірімепті. Оғланды­да-­ғы жерасты мешітіне келген шырақшы ұрпақтары айына бір рет келіп, оның сақалын, тырна­ғын тұрақты алып күтімде ұстап, жылына бір рет Құрбан айттың алдында Арапа күні «киімін жаңартып тұрғаны» айтылады. 
Атақты ақын Шәді төренің де денесінің шірімегені туралы естеліктер бар. Оңтүстік Қазақ­стан облысы Созақ ауданында Қызылкөл деген шағын ауылды мекен еткен Шәді төре Шаян, Қарнақ, Ташкент, Бұхарадағы Көкелташ медреселерін бітіріп, араб, парсы, шағатай тілдерін жетік біліп шығады. Қазан, Орынбор, Ташкент баспаларынан «Сияр Шариф», «Хазіреті Мұса мен Перғауын», «Төрт дәруіш» сынды талай діни өлең-дастан­дары, қиссалары, шежірелері басылып шыққан. 
Шәді ақынның өзбек еліне қарай ауғаны, сол жақта 1933 жылы көз жұмғаны белгілі бол­ған­мен, ақынның жатқан жері, қабірі осы уақытқа дейін белгісіз болып келген-ді. Осыдан бірер жылдар бұрын ақиық ақын, ғұлама ғалымның қабірі Өзбек­стан­нан табылды. Өзбектер ба­сына тал еккен екен. Ашаршылық кезінде елде күш-қуат қайдан бол­сын, Шәдіні тізеден көміп кете салыпты. Арадан 25 жыл өт­кенде моланың бір шеті ашы­лып қалады. Сөйтіп, сол ауылдың қариялары бар сүйегін қайта жерлеу үшін ашқан екен. Сөйтсе, Шәдінің сақал-шашы мен тыр­нағы өсіп кеткен. Денесі 25 жылда бұзылмастан сары тап болып жатыр дейді. 
Ясcауидің шәкірті, Түркия­ның ұлы шайыры Жүніс Әміре сопының да (Юнус Эмре) денесі шірімеген екен. 1948 жылы Анкара – Ескишехир темір жолы салынып жатқан жылдарда жол Жүніс Әміренің қабірі үстінен өтетін болғандықтан бұзылатын болады. Бірақ жұмысшылар қанша тырысса да мұны жүзеге асыра алмайды. Тіпті бір жолы төселген рельстердің ажырап, 8-10 метр жерге ұшып түскені байқалған.
Осыған орай жақын жердегі төбеге таңертең ерте ешкімге айтпастан, қабірін көшіреміз деп ойлайды. Таңертең қабірдің қасына барған бес кісілік кеңес 30 мыңнан астам адамның сол жерге жиналғанын көреді. Бұл адамдар қалай естігенін түсіне алмай қалады. Жүніс Әміренің қабірі мұқият түрде ашылады. 700 жыл өтсе де, денесі еш шірімеген екен. Бір қолы бетінде, бір қолы жүре­гінің үстінде, дәл бір ұйықтап жатқан адам секілді. Денесі ол жерден алынып, табытқа салы­нып, 100 метр жердегі мазарға көшіріледі. Сол 100 метрлік жерге 3 сағатта әрең жетеді.
Қасиетті кісілердің тәнінің шірімей сақталғаны туралы ақпа­раттар тек исламда ғана кездес­пейді. 
Мәселен, 2002 жылы әлемдік ақпарат агенттіктері сенсациялық жаңалық хабарлады: Бурятияда 75 жыл бұрын өмірден өткен Хамбо-лама Даши-Доржо Итигэ­ловтің мәйітін көрден суырып көр­гендер, оның әлі суымаған де­несінің үстінен түскен. 
1920 жылы бұл атақты лама шәкірттеріне «жақында қызыл­дардың храмдарды қирататы­нын, ламалардың көзін жоятынын, бірақ өзін ұстап үлгермейтінін» айтады. 1927 жылы 15 маусымда Итигэлов өмірден кететінін мә­лімдеп, 30 жылдан кейін денесін жер астынан қазып алып қа­рауларын өсиеттейді. 
1955 пен 1973 жылдары ламалар құпия түрде Итигэловтің мәйітін қазып көреді де, сол күйі бұзылмай жатқанына көздері жеткен соң, оны ағаш астауға тұзбен қайта көміп тастайды. Кейіннен 2002 жылы 10 қыр­кү­йекте бас буддашының денесі тағы қазылып алынды. Оны Ресей Денсаулық министрлігінің білікті мамандары тексеріп қарап, таңғалғаннан талып түсе жаздады. Бұдан 75 жыл бұрын өлген Итигэ­ловтің денесінен жаны тура 12 сағат бұрын шыққандай екен. Терісі жұмсақ, жылы, көзі мен құлағы, шашы, тырнағы сол күйінде, кәдімгі мызғып кеткен адамша басын тік ұстап, малдас құрып отыр. Ары-бері тексеріп қарайды, бальзамдалған түгі де жоқ. Сарапшылар мұндай күйде дене ары кетсе үш күн ғана сақ­талады деп ойлайды. Жоқ, күндер, айлар өтсе де ламаның денесі та­биғаттың заңдылығына бағын­бастан сол күйінде сақталуда. Сонымен, оқымыстылар денені зерттеуге шындап кірісіп кетеді. Тырнағы мен шашы тура тірі адамдыкіндей. Ешқандай му­мия­ланбаған, химиялық қоспалар қосылмаған, хирургиялық маска кигізілмеген. Дененің жасуша­лары тірі болып шыққан. Ғиба­датхана ішінде діни рәсім жүріп жатқан кезде қызуы көтеріліп, кейде тіпті кәдімгідей терлейді де. Дене сол бұзылмаған күйінде. Монахтар оны үлкен мейрамдарда сыртқа алып шығып, халыққа көрсетеді. Бірақ суретке не бей­некамераға түсіруге болмайды. Жыл сайын үстіндегі киімін төрт рет ауыс­тырып отырады.
Құранда Алла Тағала: «Алла жолында өлгендерге (шейіт) «өлі» демеңдер. Керісінше олар тірі. Бірақ сендер сезе алмайсыңдар» дейді. 850 жыл бұрын қасиетті Түркістанда өмірден озған Қожа Ахметтің денесі әлі күнге дейін шірімегені, тіпті жаны бар «тірі» кейіпте жатқаны да Құран сөзі шындығының бір айғағы.

Төреғали Тәшенов

Мақала Айқын сайтынан алынды