Жеміс-жидек пен көкөніс өнімдерін қайта өңдеу саласындағы шағын өндіріс орындарының жұмысына қатысты проблемаға қатысты пікірлер мен көзқарастар әртүрлі.
Мамандар мен сарапшылардың бірқатары қайта өңдеу саласындағы аса қуатты кәсіпорындармен қосамжарластырып шағын цехтар мен шаруа қожалықтарын, ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативтерін, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерін құру тиімсіз деп тұжырымдайды.
Олардың ойынша, мұндай жағдайда сапаға мән берілмейді, жасандылық орын алады және тағысын тағыларды көлденең тартады. Бұларға қарсы тараптағылардың өз тұжырымдары бар: жекелеген жеміс пен көкөніс шаруашылықтарындағы не­ме­се осы бағыттағы топтасқан ірі ша­руа­шы­лық­­тардағы шағын цехтар ірі кә­сіп­орын­дарға кедергі болмайды, кері­сінше жаңа өнім түрлерін шығару арқылы ірі кәсіп­орындарды жаңашыл­дыққа ынта­лан­дырады. Алматы облы­сын­да қай­та өңдеу саласындағы осы аталған екі бағыт та қолдау тауып отырғанын айта кеткен жөн. 
Алматы облысындағы көкөніс шаруа­шылығының жағдайына жасалған талдау барысында байқағанымыз, еліміздегі көкөніс өсірудегі облыстың үлесі айтар­лықтай. Нақтырақ айтар болсақ, респуб­ликада өндірілетін көкөніс өнімдері түр­лерінің 27 пайызы Жетісу жерінде өсірі­ліп, өндіріледі екен. Ал жеміс-жидек өндірісі құрылымында біздің облыстың үлесіне жалпы республикалық көлемнің 35 пайызы тиесілі. 
Кейінгі жылдары облыста көкөніс өсіруге арналып бөлінген алқаптар ауқы­мы анағұрлым артыпты. Мәселен, 2008 жылы облыста тұтас алғанда 20400 гек­тарға көкөніс түрлері өсірілсе, биыл оның көлемі 31742 гектарды құраған. Мұндағы негізгі мақсат – Алматы қаласы­ның азық-түлік белдеуін қамтамасыз ету бо­лып табылады. Осы орайда жүктелген мін­детті орындауда кейінгі жылдары саны да, көлемі де артқан жылыжай шаруашылықтарының өзіндік алатын орны барлығы да айдан анық. 
Іс жүзінде көріп жүргеніміздей, ірілігі өз алдына, ең үлгілі деген шаруашылық­тың өзінде күзгі өнім жинау кезінде орынды-орын­сыз жоғалтулар болып жатады. Бір жерде қызанақтар босаң­қы­рап кетсе, тағы бір тұста қияр дер кезінде жиналмай қалады немесе тым үлкен бол­ғандықтан сатуға арналған стандарттарға сәйкес келмейді. Кей кездері жиналған өнімді тиісті орынға жеткізетін ыдыстар жетіс­пей­ді, көлік сынады дегендей, көзге кө­рін­бейтін көлденең кедергілер жиі алдан шығады. Осының салдарынан ша­руа­шылықта басы артық өнім жина­лып қалады. Тез арада амалын қарас­тыр­маса, ала жаздай төккен тер босқа кетеді. Дәл осы қысталаң шақта шағын ғана кон­сервілеу цехы болса, бар қиындықтан құт­қарады: қосымша жұмыс қолдары тартылып, жиналған өнім қайта өңделіп, тұтынуға дайын күйге жеткізіледі де, бірден тұтынушыларына жол тартады. 
Дегенмен, дер кезінде жиналмай қал­ған алмасы мен алмұрты төгіліп, құлпы­найы мен таңқурайы ағып, көкөнісі шіріп кететін Алматы облысында нақ осындай шағын цехтарды айтпағанда, ірі кәсіп­орын­дардың ауадай қажеттігіне қарамас­тан, жағдай оң шешімін тауып отырған жоқ. Дәл қазіргі кезде өлкеміздегі өзіндік аты мен атағы бар жеміс-көкөніс өңдейтін 8 өндіріс орнының үшеуі ғана жұмыс істеп тұр. Олар: «Есік» жеміс консервілеу зауыты, Қапшағайдағы «СД и К» ЖШС және «Ащыбұлақ» ШҚ. Қайта өңдеу орын­­дарының қарқынды қимылда­мауы­ның, тұрып қалуының себебі шикізаттың жетіспеушілігімен түсіндіріледі. Болым­сыз сылтауға қарап отырып, облысымызда даладан өндіріс орнына жеміс пен көк­өніс­ті жеткізудің өте нашарлығын мойын­­дауға тура келеді. Негізінен, бұл жұмыс­тағы іркіліс қажетті орама ыдыс­тар­дың жетіспеушілігіне және шикізатты сатып алу бағасындағы түсініспеушілік­терге тікелей байланысты. Осы орайда, би­ылғы күзде қант қызылшасынан бұрын­дары болып көрмеген өнім жинаған жетісулық қызылшашылар мен тәтті түбірді қайта өңдеушілерді ортақ іс төңі­регіне ұйыс­тыра білген Алматы облы­сы­ның әкімі Амандық Баталов ойлап тапқан амалдар жеміс пен көкөніс шаруа­шы­лығында да аса қажет-ау деген ой туады. 
Дегенмен, жоқтан бар, бардан нар жа­сап отырған шаруашылықтар жоқ емес. «Ащыбұлақ» шаруа қожалығының жеміс пен көкөністі өздері өсіріп, өздері қайта өңдеуді жолға қойғанына он жылдан ас­ты. «Дары Семиречья» брен­дімен шы­р­ын­­дар мен джемдер консервіленген кө­к­өністер шығарып келе жатқан ша­руа­шылықтың биылғы табысы да жаман емес.

Дереккөз: "Айқын-ақпарат"