Keńesti ashqan Memleket basshysy Almaty qalasy búginde Qazaqstannyń qarjy, mádenı jáne ǵylymı ortalyǵy bolyp sanalatynyn atap ótti.

– Shırek ǵasyr ishinde qala ekonomıkasy 100 ese, shaǵyn jáne orta bıznes óniminiń kólemi 130 ese ósti. Qala aýmaǵy men onyń turǵyn úı qory 2 ese ulǵaıdy. Biz elder arasyndaǵy básekelestiktiń qalalar arasyndaǵy básekelestikke ulasyp bara jatqanyna kýá bolyp otyrmyz. Búginde 600 qala álemdik ishki jalpy ónimniń úshten ekisin óndiredi, – dedi Elbasy.

Nursultan Nazarbaev Almatynyń ınfraqurylymy jaqsaryp kele jatqanyn atap ótti. Sońǵy eki jyl ishinde qalada 100 myń aǵash otyrǵyzylyp, 42 shaqyrymdaı aryq júıesi qalypqa keltirildi, 60 shaqyrymnan astam velosıped joly salyndy.

Qazaqstan Prezıdenti qalaǵa keletin týrıser sanynyń artqanyna nazar aýdardy.

– Búginde sheteldik týrısiń árbir ekinshisi Almatyny kelip kóredi. Qalada kóptegen qonaqúıler, teatrlar, mýzeıler men sport nysandary bar. Bıyl týrıser sanynyń artqany baıqalýda. Buǵan «EKSPO-2017» halyqaralyq kórmesiniń ótýi de septigin tıgizdi. Kórmeni tabysty ótkizýimiz Astana men Almatynyń ǵana emes, búkil Qazaqstannyń abyroıyn asqaqtatty, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Memleket basshysy Almaty biz úshin máńgilik Táýelsizdigimizdiń altyn besigi bolyp qalatynyn aıtty.

– Munda el taǵdyry úshin mańyzdy sheshimder qabyldandy. Ata Zańymyzdyń, memlekettik rámizderimizdiń, ulttyq valútamyzdyń tusaýy osy shaharda kesildi. Elordany Arqaǵa kóshirý Almatynyń damýyna tyń serpin berdi. Myqty saıası ortalyqtyń jáne iri megapolıstiń bolýy – kóptegen damyǵan memleketterge tán, – dedi Elbasy.

Memleket basshysy kez kelgen qalanyń ekonomıkasyn turaqty damytý onyń órkendeýine negiz bolatynyn atap ótti. El damýynyń jańa kezeńi bastalǵan kezde bul erekshe mańyzǵa ıe bolady.

– Biz elimizdiń Úshinshi jańǵyrýy bastalǵany týraly jarıaladyq, bılik ókilettikterin qaıta bólý jónindegi konstıtýsıalyq reformany júzege asyrdyq, qoǵamdyq sanany jańǵyrtý úderisin bastadyq, «Sıfrlyq Qazaqstan» baǵdarlamasy ázirlenýde. Osy bastamalardyń tıimdi iske asýy kóp jaǵdaıda óńirlerge baılanysty bolmaq. Almaty bul rette basty ról atqarady. Qala elimizdiń iri ekonomıkalyq ortalyǵy ári respýblıkalyq búdjettiń donory retinde qalyptasty, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Sonymen birge, Nursultan Nazarbaev Almatynyń teńgerimdi damýynyń jáne onyń ekonomıkalyq áleýetine áser etetin birqatar máselelerdi júıeli túrde sheshýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti.

– Men osy jyldyń basynda óńirlerdiń barlyǵyna jappaı kásipkerlikti, sonyń ishinde otbasylyq bıznesti belsendi damytýdy tapsyrdym. Qazir Almatynyń shaǵyn jáne orta bıznesi negizinen bank nesıesi esebinen qarjylandyrylýda. Bul oraıda bıyl shaǵyn bızneske berilgen bank nesıesiniń 43 paıyzǵa azaıǵany baıqalyp otyr. Ákimdik pen «Damý» qory tarapynan bızneske kórsetilgen qoldaý kólemi nebári eki paıyzdy qurady, – dedi Elbasy.

Sondaı-aq, Nursultan Nazarbaev kóleńkeli bıznesti zańdy jumys isteýge kóshirýdi tapsyrdy.

– Qalada tórt trıllıon teńgeni quraıtyn múlik pen qarajat zańdastyrylǵan. Ol qosymsha salyq túsimderin shamamen 100 mıllıard teńgege kóbeıtýge tıis, – dedi Memleket basshysy.

Elbasy ósimniń kórinbeıtin rezervterin anyqtaý jónindegi jumysty jalǵastyrý qajettigine jáne memleket-jekemenshik seriktestik salasyndaǵy áleýettiń tolyq paıdalanylmaı otyrǵanyna erekshe toqtaldy. Inovasıalyq ónim kóleminiń eki ese qysqarǵanyna da nazar aýdaryldy.

– Almatyda elimizdiń barlyq negizgi joǵary oqý oryndary, sonyń ishinde Sátbaev atyndaǵy iri tehnıkalyq oqý orny ornalasqan. Alaıda, áli kúnge deıin eleýli ınovasıalyq ázirlemeler jasalǵan joq. Ákimdik múddeli memlekettik organdarmen birlesip, osy máselege qatysty tıisti sharalar qabyldaýǵa tıis, – dedi Nursultan Nazarbaev.

Atap aıtqanda, Memleket basshysy ınovasıalar ósimin qamtamasyz etý úshin «Alataý» ınovasıalyq tehnologıalar parki» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵynyń áleýetin meılinshe paıdalaný qajet ekenin atap ótti.

– Onyń qurylysyna búdjet esebinen 20 mıllıard teńge jumsalyp, 12 jyl ishinde arnaıy ekonomıkalyq aımaqtyń jumysyna 22 mıllıard teńge jeke ınvestısıa tartyldy. Ákimdik onyń jumysyna yqpal ete almaı otyr. Arnaıy ekonomıkalyq aımaq qyzmetine tıimdi baqylaý jasaýdy qamtamasyz etip, bul rette tártip ornatatyn kez keldi, – dedi Elbasy.

Qazaqstan Prezıdenti Almatyda qurylǵan ındýstrıalyq aımaq týraly da aıtty.

– Búginde onda 191 mıllıard teńgeni quraıtyn 40 joba tirkelgen. Ázirge tek 1 joba iske qosylǵan, 13 jobanyń qurylysy júrip jatyr, al qalǵandaryna ázirlik jumystary júrgizilýde. Ákimge ındýstrıalyq aımaqty jańa jobalarmen tolyqtyrýdy tapsyramyn, – dedi Nursultan Nazarbaev.

Memleket basshysy tıimdi ınfraqurylym qalany tabysty damytýdyń mańyzdy máseleleriniń biri ekenin aıtty.

– Sońǵy bes jylda onyń damýyna búdjetten 430 mıllıard teńgeden astam qarajat jumsaldy. 30 jolaıryq jelisi salynyp, 330 shaqyrym ınjenerlik jeli iske qosyldy, metro damyp kele jatyr. Almatynyń tarıhı ortalyǵynyń úshten biri jańǵyrtyldy. Bul qala turǵyndaryn qýantyp, ekonomıkany damytady ári týrıserdi tartady. Sonymen birge, munda sheshimin tappaǵan máseleler áli de kóp. Eń aldymen, bul qalanyń kólik júktemesine qatysty. Kún saıyn 700 myń avtokólik qatynaıdy. Bul máseleni smart-tehnologıalar bazasynda kólik júıesiniń «aqyldy» elementterin engizý arqyly sheshý qajet. Ol qala turǵyndarynyń turmysyn meılinshe jaıly etý úshin kóliktiń tıimdi júıesin qalyptastyrýǵa múmkindik beredi, – dedi Elbasy.

Nursultan Nazarbaev qala turǵyndarynyń sany ósip, onyń aýmaǵy udaıy keńeıip bara jatqanyn eskerip, qalanyń bas josparyn ázirleýge jaýapty ınstıtýtty qalpyna keltirý máselesin kóterdi.

– Sońǵy 10 jylda qala 2 eseden artyq ósti, jańa eki aýdan – Alataý jáne Naýryzbaı aýdandary quryldy. Alaıda, qalanyń bas jospary 2004 jyldan beri ózgertilgen joq. Bas jospardy ázirleýge jaýapty ınstıtýt 2008 jyly jabyldy. Eger qajet bolsa, osyndaı ınstıtýtty qaıtadan ashý kerek, – dedi Memleket basshysy.

Elbasy ákimdiktiń paıdalanylmaǵan jer ýchaskelerin anyqtap, qaıtaryp alý jáne ony tıimdi paıdalaný jónindegi jumystardy jalǵastyrýy qajet ekendigine nazar aýdardy.

– Búginde qaladaǵy jerdiń 500 gektary áli ıgerilmegen. Jer – kez kelgen iri qalany damytýdyń basty aktıvi. Sáýlet jáne qurylys organdarynyń jumysyn túbegeıli qaıta qarastyrý qajet. Qala qurylysy saıasaty qazirgi zamanǵy trendterge saı bolýǵa tıis, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Memleket basshysy qalanyń sáýletin jaqsartýǵa jáne onyń ortalyq bóligin jańǵyrtýǵa, eski jáne apatty úılerdi azaıtýǵa, kóshelerdi abattandyrýǵa arnalǵan baǵdarlama ázirleý qajettigin atap ótti. Qalanyń kóptegen aıtýly nysandary ortalyq memlekettik organdardyń qaraýynda ekeni jáne olarǵa tıisti kútim jasalmaı otyrǵany jóninde aıtyldy.

– Baým toǵaıy, Botanıkalyq baq qaraýsyz qalǵan. Balýan Sholaq atyndaǵy sport saraıy kúrdeli jóndeýdi qajet etedi. Mınıstrlikter bul nysandarǵa mardymsyz qarajat bólip otyr, al ákimdik búdjet zańnamasyndaǵy tártipke sáıkes olarǵa kómektese almaıdy. Eger ortalyq memlekettik organdar atalǵan nysandarmen aınalysqysy kelmese, olardy jergilikti atqarýshy organdardyń qaraýyna berý kerek, – dedi Memleket basshysy.

Nursultan Nazarbaev ekologıa máselesine erekshe nazar aýdardy.

– Sońǵy jyldary aýany lastaý ındeksi 20 paıyzǵa tómendedi. Osy jumysty jalǵastyra berý kerek. Ákimge «Samuryq-Qazynamen» birge 2020 jylǵa deıin TES-2-ni gazben jumys isteýge kóshirý úshin tıisti sharalar qabyldaýdy jáne jeke sektordy gazben qamtamasyz etý isin aıaqtaýdy tapsyramyn. Qalada jas kóshetter otyrǵyzý jónindegi júıeli jumysty jáne baqylaýdy jolǵa qoıý qajet. Byltyrdyń ózinde bes myń aǵash kesilgen. Bul másele boıynsha baqylaýdy kúsheıtip, kesilgen aǵashtardyń ornyna jańasyn otyrǵyzý jónindegi normany arttyrý qajet. Jas kóshetterge kútim jasaýdy qamtamasyz etý kerek, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Sondaı-aq, Memleket basshysy qala ákimdigine qoqysty keshendi túrde qaıta óńdeý jáne ony tolyq joıýdy qamtamasyz etý máselesin júıeli túrde sheshý qajettigin aıtty.

Sońynda Nursultan Nazarbaev jıynǵa qatysýshylardyń Almaty men búkil Qazaqstannyń ıgiligi jolyndaǵy jumystaryna tabys tiledi.