Жуырда үкімет отырысында Төтенше жағдайлар министрі бірқатар облыстарда күннің жылынуымен сел жүріп, су тасқыны болуы мүмкін екенін мәлім етті. Оқыс оқиғалар көктем ерте келетін Түркістан облысында басталып та кетті. Осы орайда Қамшы порталы қауіп аймағында тұрған облыс әкімдеріне сұрау салып, көктемгі су басуға дайындығы, бұған дейінгі оқиғалардан қаншалықты сабақ алғаны жөнінде сұрады. Төменде Алматы облысындағы ахуал туралы облыстық ТЖ департаменті бастығының орынбасары, полковник Данияр Қасымовтың жауабы ұсынылған.

1) Өзіңіз жетекшілік ететін өңірде қандай проблемалық учаскелер бар? Қанша елдімекенге су басу қаупі төніп тұр?

2022 жылы Алматы облысының аумағында ықтимал су басу аймағына жататын 34 қауіпті учаске анықталды. Жергілікті атқару орнадары қабылдаған алдын алу шараларының арқасында 7 учаскеде су басу қаупі жойылды.

Атап айтқанда, Талғар ауданында арық жүйелерін орнату және жөндеу бойынша Бесағаш, Белбұлақ, Жүздібастау, Еңбекші ауылдары, Талғар қаласы секілді 5 учаскеде жұмыстар жүргізілді. Кеген ауданының Алғабас ауылындағы Шелек өзенінің жағалауы нығайтылды. Іле ауданы Медереченск ауылындағы ГТС-те де тиісті жұмыстар атқарылды. Бүгінгі таңда су тасқыны қаупі бар 7 ауданда 27 учаске бар. Ол жерде 38 мыңнан астам адам және 12 мың тұрғын үй бар.

2) Елдімекендерді су тасқынынан сақтау үшін, су басу зардабын төмендету, оқыс оқиғалар мен қайғылы жағдайлардың алдын алу үшін не істелініп жатыр?

2023 жылғы су тасқыны қаупі бар кезеңге дайындық жөніндегі бекітілген облыстық жоспардың іс-шараларын іске асыру жөніндегі жұмыс жоспарланған мерзімдерге сәйкес жүзеге асырылады және тұрақты бақылауда болады. Жоспар бойынша төмендегідей жұмыстар жүргізілуде:

- облыстың елдімекендері мен аумағын қорғау бойынша қажетті шараларды қабылдау үшін су тасқынына бейім учаскелерді анықтау;

- халықты хабардар ету жүйесін дайындау, су тасқыны кезіндегі тәртіп ережелері туралы халықты хабардар етуді ұйымдастыру;

-арық-канал желілерін, жол су өткізу құрылыстары мен көпірлерді дайындау;

- меншік иелерінің гидротехникалық құрылыстардың жұмыс режимін сақтауын бақылау;

- материалдық-техникалық, азық-түлік, жанар-жағармай, Медициналық және басқа да ресурстардың қорларын құру.

Ағымдағы жылдың 18 қаңтары мен 3 ақпанында су тасқыны кезеңіне алдын ала дайындық жүргізу мақсатында төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі комиссияның отырысы өткізілді. Отырыс нәтижелері бойынша тиісті мемлекеттік органдарға, аудандар мен қалалардың әкімдеріне арықтарды, каналдарды, су өткізу құбырларын уақытылы тазарту жөніндегі жұмыстарды жүргізу туралы қосымша міндеттер мен нұсқаулар қойылды. Оның ішінде гидротехникалық құрылыстарды қауіпсіз пайдалану, күштер мен құралдар топтамасының дайындығын қамтамасыз ету, неғұрлым су тасқыны қауіпті учаскелерді көзбен шолып тексеру сияқты шаралар бар.

2023 жылғы 19 қаңтарда облыс әкімінің№14 "ықтимал көшкіндерге, су тасқынына, су тасқынына, көшкінге, сел тасқынына дайындық туралы және халықтың, шаруашылық объектілерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және олардан 2023 жылы ықтимал залалды азайту жөніндегі шаралар туралы" облыс әкімінің қаулысы қабылданды.

2023 жылғы су тасқыны қаупі бар кезеңге дайындық жөніндегі жұмыс жоспары 2023 жылғы 20 қаңтарда бекітілді. Жоспар іс-шараларының орындалуы жоспарланған мерзімдерге сәйкес жүзеге асырылады және тұрақты бақылауда болады.

2023 жылғы 31 қаңтарда облыстың барлық аумағында су тасқынына қарсы іс-шаралар бойынша айлықты дайындау және өткізу жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілді. Айлықты іске асыру мерзімі 2023 жылғы 1 ақпаннан 1 наурызға дейін жалғасады.

Халықты құлақтандыру үшін облыс аумағында 201 соңғы құлақтандыру құрылғысы 110 СРУ (сирено-сөйлеу қондырғылары) және 91 с-40 (электромеханикалық сиреналар) бар, оның ішінде: орталық іске қосу – 33 (автоматтандырылған); жергілікті іске қосу – 58 (қолмен).

Су тасқыны қаупі бар кезеңге дайындық бойынша халық арасында ауқымды профилактикалық жұмыс жүргізілуде (теледидардан 1 сөз сөйлеу, радиодан – 14 сөз сөйлеу, баспа басылымдарында 7 мақала жарияланды, 828 адамды қамти отырып, тұрғындармен 84 жиын өткізілді, халыққа 357 жадынама табыс етілді және 131 материал әлеуметтік желілерде орналастырылды, LED экрандарда 14 трансляция жүзеге асырылды.

3) Төтенше жағдайлар министрі Юрий Ильин су басудың дәстүрлі себептері ретінде өзен арналарының толып қалуы мен балдырлауын, дренаждық-арық жүйелерінің болмауын атаған. Мұндай проблемалар сіздің аймағыңызда қалай шешіліп жатыр?

Су тасқыны қауіпті ахуалдың күнделікті мониторингі үшін 42 гидропост орнатылды (оның ішінде" Қазгидромет "РМК – 27 және" Қазселденқорғау " ММ –15). Қазіргі уақытта бұл гидропосттар өзендердегі су деңгейінің көтерілуін бақылау үшін тәулік бойы жұмыс істейді.

Ағымдағы жылы ауданның К-1 суқорғауын жөндеуге 112,1 млн теңге жұмсалды. Тағы 4 нысан бойынша жұмысты бастау жоспарлануда (к-25 және Октябрь-1 су қоймалары, Қарасай ауданының жан-құлақ магистральдық каналы, Талғар ауданының "Талғар" магистральдық каналы).

2023 жылы 5 нысан бойынша жұмыстар жоспарланған: Жамбыл ауданының "Үлкен" магистральдық каналында, Талғар ауданының "Карл-Маркс" шаруашылық аралық каналында, Талғар ауданының "Интернациональный" және "Мельничный" шаруашылық аралық каналдарында тұндырғышты ағымдағы жөндеу және механикалық тазалау және Қарасай ауданының "К-25" су қоймасын күрделі жөндеу. Облыстың ауыл шаруашылығы басқармасы 2023 жылға арналған бюджетті нақтылауға бюджеттік өтінім берді.

4) Үкімет басшысы проблемалық өңірлердің әкімдері қарды уақытылы шығаруда сылбырт қимылдап отырғанын мәлім етіп,шаруаны ширатуды тапсырды. Осы уақытқа дейін атқарылған жұмыс көлемі қандай?

2023 жылдың басынан бастап су тасқынына дайындық мақсатында жергілікті атқарушы органдар, ұйымдардың (объектілердің) меншік иелері және халық 730 км арықты, 563 км каналды, 350 бірлік автомобиль және 41 бірлік темір жол су өткізу құбырларын тазартты. Тұрғын үйді еріген су басуына жол бермеу мақсатында елдімекендерден 4262 мың м3 астам қар шығарылды.

5) Әлихан Смайлов сандай-ақ облыс басшыларына бұрынғы қателіктерді қайталамауды қатаң тапсырған. Алдыңғы жылдардағы жағдайдан нәтиже шығарып," биыл облысымыз көктемгі су тасқынына тас-түйін дайын" деп айта аласыз ба?

Су тасқыны –табиғаттың табиғи құбылысы. Елді мекендердегі су тасқыны құбылыстарының негізінде "Қазгидромет" РМК-ның қар жамылғысының биіктігі және топырақтың қатуы туралы деректерін ескере отырып, ықтимал су тасқыны жағдайына алдын ала бағалау жүргізілді. Осыған сәйкес, ауаның температуралық фоны күрт көтеріліп, жаңбыр түрінде мол жауын-шашын болған жағдайда, тау жоталарының астында орналасқан елді мекендердің аумақтарында су тасқыны болуы мүмкін.

6) Көктемгі оқыс оқиғалар кезінде жергілікті әкімдіктердің шамасы жетпей жатқан жұмыстыхалық әлеуметтік желі арқылы жылу жинап шешкен жағдайларға көпшілік куә. Сіздердің облыс су басудың зардаптарын жою, су басқан елдімекендердің халқын эвакуациялау сындыщаруаларға қаншалықты әзір?

Ағымдағы жылдың 30 қаңтарынан бастап Алматы облысы ТЖД гарнизонының бөлімшелері қызмет өткерудің күшейтілген нұсқасына ауыстырылды. Су айдау техникасы мен жабдықтары (мотопомпалар, АЦ) дайындыққа келтірілді, шанц аспабы дайындалды.

Су тасқыны жағдайының асқынуы жағдайында жалпы саны 2051 адам, 449 бірлік техника, 125 мотопомпалар, 15 бірлік жүзу құралдары, 37570 қап (23 шатыр, 701 төсек және 701 төсек-орын жабдықтары) облыстың азаматтық қорғау қызметтерінің күштері мен құралдарының топтамасы құрылды.

Жалпы су тасқыны кезеңінің қауіпсіз өтуі мұқият бақылауда.