Қазіргі әлемде айғайлаған тақырыбы бар жалған жаңалықтар медиа кеңістіктің ажырамас бөлігіне айналды. Ресми ақпаратпен бәсекелес бола отырып, фейктер көбінесе оқырманның назарын аударады.

Қоғамдық пікірді манипуляциялау бүгінде ақпараттық соғыс құралы ғана емес. Көптеген адамдар жалған ақпаратты қолдан жасалған қандай да бір әдіс деп ойламайды. Qamshy.kz ақпарат агенттігі fake news деген не, ол кімге пайдалы және оған қалай қарсы тұру керегі жөнінде ақпаратты оқырман назарына ұсынады.

Жалған жаңалықтар дегеніміз не?

Fake news – көрермендердің назарын аударып, ойдан шығарылған жаңалықтар. Олар адамдарда белгілі бір пікір қалыптастырады. Адамзат тарихында жалған жаңалықтар ежелгі дәуірде пайда болды. Олардың гүлденуі XIX ғасырда болды. Бұл қағаздың арзандауы мен жетілдірілген басып шығару технологиясының арқасында болды.

Қазіргі адамдардың көбі көрінген ақпаратқа сене береді. Бұл ақпарат ешқандай негізсіз болса да.

Жалған ақпараттар –  ақиқат құрылымында ішінара немесе мүлдем жоқ ақпараттық өнімдер. Жалған жаңалықтар әдеттегі жаңалықтарға ұқсас, сондықтан қарапайым адамдар оларды шындық деп оңай қабылдайды және белсенді түрде таралады. Тіпті бір шағын хабарлама да қызу талқыға түсіп, қоғамда резонанс тудыруы мүмкін.

Фейк жаңалықтар қандай?

Бұрын жалған жаңалықтар қауесет деп аталған. Содан кейін мұндай қауесеттер мәтінге айналып, жаңалық ретінде таралды. Технологияның дамуымен ақпараттың бұрмалануы фотошопты немесе монтаждалған бейнелерді пайдаланып кескіндер арқылы жүзеге асырыла бастады.

Бүгінгі күні кез-келген нәрсе – аудиохабарламалардан қоңырауларға дейін және т.б. хабарламалар шынайы болып көрінеді.

Фейк ақпараттар үш түрлі болады:

• сатира немесе қалжың;
• нақты фактілерді бұрмалау және қате түсіндіру;
• фантастика және толық өтірік.

Неліктен жалған жаңалықтар қауіпті?

Қазіргі адамның өмірі шешім қабылдаудан тұрады. Адамдар көбінесе қоғамда алынған ақпаратқа сүйене отырып таңдау жасайды. Әрине, жалған жаңалықтар көптеген қауіптерге әкеледі. Егер адамдар шындықты өтіріктен ажырата алмаса, шатастырулар пайда болады және маңызды әлеуметтік, саяси және басқа мәселелер туралы елеулі түсінбеушілік туындайды.

Қандай да бір ауруға қатысты жаңылыстыратын ақпарат адамдардың емделуіне қатысты денсаулығына кері әсері тиюі мүмкін. Студенттер емтиханға дайындықтың сенімсіз көздерін пайдаланғандықтан, оқу орнынан айырылуы мүмкін. Сол себепті жалған ақпараттардың қаупіне бей-жай қарауға болмайды.

Фейктерді тарату кімге тиімді?

Мазасыздық күйін қалыптастыратын жаңалықтар белгісіздік тудырады. Бұл сананы басқаруға мүмкіндік береді. Көбінесе жалған жаңалықтар қаржы саласында, саясат пен ойын-сауықта қолданылады.

Медициналық бағытта шындыққа қарсы жазбалармен аудиторияны тартуға және ресурстарға трафикті арттыруға мүмкіндік береді. Саяси кеңістікте өтірік сайлаушылардың назарын басқару және қоғамдық пікірді қалыптастыру үшін қолданылады. Бизнес, керісінше, ашық жалған ақпаратқа байланысты және үлкен шығындарға ұшырайды. Сарапшылардың пікірінше, әлемдегі экономиканың жыл сайынғы шығыны триллион рубльге жетеді.