«Мекемтас Мырзахметұлы дүниеден өтті» деген қаралы хабар әлеуметтік желіде желдей есіп, өте тез тарады. Естіген мұхтарам жамағат жабыла бір-біріне көңіл айтып, ауыр қаза деп қайғырғандарын білдіріп жатты. Мен де желіден көріп, оқып, Мекемтас ағамыздың еңбектерін еске алып, оқырман есіне сала кетуді азаматтық парызым деп санадым.
     Бұл қаза – тек отбасы мен жақындары үшін емес, барша қазақ елі үшін орны толмас қайғы. Марқұмның рухына тағзым ете отырып, оның отбасына, туыстарына, әріптестеріне және күллі қазақ халқына қайғырып көңіл айтамыз. Жатқан жері жайлы, топырағы торқа болсын! Алла тағала иманын саламат етіп, жәннаттан орын бергей!

         Ұлы тұлғадан қалған ұлы еңбек

      Қазақ руханиятының біртуар тұлғасы, абайтану ғылымының негізін салған, түркі әлемінің жарық жұлдызы, филология ғылымдарының докторы, профессор Мекемтас Мырзахметұлы 95 жасқа қараған шағында өмірден озды.
      Ұлтымыздың рухани дамуына өлшеусіз үлес қосқан Мекемтас ағамыздың ғұмыры ғылымға, ұрпақ тәрбиесіне, рухани кемелденуге арналды. Оның еңбектері – Абай мұрасын жаңа қырынан танытқан, қазақ халқының рухани құндылықтарын әлемге паш еткен өлмес мұра.
     Ол отандық және шетелдік ғылымда ерекше орын алған абайтану, мұхтартану, бауыржантану, иасауитану салаларын дамытуға ғұмырын арнады. Мекемтас Мырзахметұлының терең зерттеулері арқылы қазақтың сан ғасырлық мәдениеті мен әдебиеті жаңа биіктерге көтерілді.
      Абайтану, мұхтартану, иасауитану, бауыржантану секілді қазақтың алтын діңгектері іспетті ілімдерді зерттеу арқылы Мекемтас ағамыз ұлы даламыздың рухани кеңістігіне жол ашты. Ол ғалым ретінде ғана емес, адам ретінде де кемел тұлға, үлгі боларлық ұстаз, даналықтың биік шыңы еді.
     Төменде оның маңызды еңбектері мен олардың өзекті түйіндерін айта кетейін:

       “Қазақ қалай орыстандырылды”

    Тақырыбы мен өзегі: Бұл еңбек патшалық Ресейдің Қазақстандағы миссионерлік саясатын терең ашып көрсетеді. Автор қазақ халқының мәдениеті, тілі, салт-дәстүрлері қалай отаршылдық құрсауында қалғанын тарихи тұрғыдан талдайды. Ғалым ұлттық сана мен тарихи жадтың оянуына түрткі болатын терең ғылыми тұжырымдар жасайды.

             “Абайдың толық адам ілімі”

      Тақырыбы мен өзегі: Бұл кітап Абайдың “толық адам” туралы ілімін кеңінен ашып, оның рухани және моральдық-философиялық негіздерін қарастырады. Жүсіп Баласағұнның “Құтадғу білігі”, Қожа Ахмет Ясауидің “хал ілімі” мен Абайдың адамгершілік мұраттарын бір арнаға тоғыстырып, қазақ халқының рухани дамуының үздіксіз сабақтастығын көрсетеді.

                   “Абай және шығыс”

     Тақырыбы мен өзегі: Бұл зерттеу еңбегінде Абайдың шығармашылығындағы шығыс философиясы мен әдебиетінің ықпалы жан-жақты қарастырылады. Шығыстық мотивтер, терминология және Абайдың Ислам ілімімен байланысы осы еңбекте терең талданады. Шығыс мұрасының Абай дүниетанымына әсері арқылы қазақтың рухани әлемінің байлығы көрсетіледі.

           “Абай мұрасының рухани нәрі”

       Тақырыбы мен өзегі: Абайдың ақындық зертханасының қыр-сырын ашып, оның мұрасындағы моральдық және адамгершілік ұстанымдарын зерттейді. Абайдың идеялары арқылы қоғамның рухани жаңғыруы мен даму жолдарын айқындайды.

                  “Мұхтар Әуезов әлемі”

      Тақырыбы мен өзегі: Мырзахметұлы Мұхтар Әуезовтің шығармашылық мұрасын, оның ұлттық әдебиет пен мәдениетке қосқан үлесін зерттейді. Әуезовтің “Абай жолы” эпопеясының тарихи және философиялық мәнін ашады. Мұхтар Әуезовтің әлемдік әдебиеттегі орнын анықтай отырып, оның тұлғалық қасиеттерін де жан-жақты қарастырады.

             “Иасауитанудың негіздері”

       Тақырыбы мен өзегі:  Қожа Ахмет Ясауидің “Диуани Хикмет” еңбегінің мазмұнын терең зерттей отырып, оның ислам философиясындағы орны мен маңызын ашып береді. Ғалым “хал ілімі” арқылы адамның рухани жетілу жолын, кемелдікке жету ұстанымдарын көрсетеді.

                 “Бауыржантану”

     Тақырыбы мен өзегі: Мырзахметұлы Бауыржан Момышұлының қайраткерлік мұрасын зерттеп, оның қазақ халқының әскери және рухани көшбасшысы ретіндегі бейнесін жан-жақты ашады. Бұл еңбекте батырдың отансүйгіштік қасиеттері, қазақ менталитеті мен ұлттық тәрбиеге қатысты ойлары талданған.

                “Абай” энциклопедиясы

     Тақырыбы мен өзегі: Бұл энциклопедияда Абайдың өмірі мен шығармашылығы толықтай қамтылған. Мырзахметұлы осы ауқымды еңбектің жарық көруіне белсенді атсалысты. Энциклопедия қазақ оқырмандарының Абай мұрасын жүйелі түрде тануына үлкен мүмкіндік береді.

           Еңбектерінің негізгі түйіні

      Мекемтас Мырзахметұлының еңбектері қазақтың ұлттық рухани байлығын, тарихи жады мен мәдениетін қайта жаңғыртуға арналған. Ол Абай ілімін, қазақтың шығыстық тамырларын, тарихи әділеттілікті, сондай-ақ отаршылдыққа қарсы күрестің ғылыми негіздерін ашуға ерекше мән берді. Оның мұралары қазақ халқының рухани және интеллектуалдық дамуына жол ашып, ұлттық құндылықтарды насихаттауға қызмет етті.
   
Болат Бопайұлы
10.01.2025 ж., Алматы