2024-2025 оқу жылы аяқталып, мектеп емтихандары аяқталды. Қалыптасқан дәстүр бойынша Алматы жазғы демалысты орта және кәсіптік-техникалық білім беруде жоғары көрсеткіштермен қарсы алады. Әрине, оқу орындарының жұмысында қиындықтар бар. Өткен кезеңдегі қызмет қорытындылары туралы Алматы қаласы білім басқармасының басшысы Сайран Сайфеденов айтып берді.
- Қаламыздың барлық орта білім беру ұйымдарында оқу сабақтары 2025 жылғы 23 мамырда "Білім – Отаным" тақырыбында бірыңғай сынып сағатын өткізумен аяқталды. Оқушыларға жазғы демалыс кезінде оқуға ұсынылатын көркем әдебиеттер тізімі, сондай-ақ көруге болатын кинофильмдер ұсынылды. 9 және 11 сынып оқушыларына арналған қорытынды емтихандар 2025 жылдың 29 мамыры мен 16 маусымы аралығында өтеді.
Биыл Алматыда 349 465 бала оқуды аяқтады, оның ішінде мемлекеттік мектептерде – 308 933 оқушы. Оның 33000-нан астамы 9 – сынып және 18000-11-сынып оқушылары. 1 764 түлек үздік бітіріп, 670 оқушыға "Алтын белгі" белгісі табысталды. Айта кетейік, өткен жылы 423 түлек беделді марапатқа ие болды.
Ұлттық және халықаралық зерттеулердің қорытындысы бойынша Алматы оқушыларының оқу нәтижелерінің көрсеткіштері еліміздің басқа өңірлерімен салыстырғанда тұрақты жоғары болып қалатыны қуантады. Мегаполис Қазақстанда математикалық және жаратылыстану-ғылыми сауаттылық бойынша көшбасшы орынға ие. PISA-2022 халықаралық зерттеуінде біздің оқушылар математикалық сауаттылық бойынша республика бойынша бірінші орынды көрсетті. Қала бойынша орташа көрсеткіш - 453 балл, бұл ел бойынша орташа көрсеткіштен (425 балл) және ЭЫДҰ бойынша (472 балл) жоғары.
Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық саласында Алматы жоғары орташа балл көрсетті – 458 (ел бойынша-423 балл, ЭЫДҰ бойынша-485 балл) және Қазақстан бойынша бірінші орынды иеленді. Оқу сауаттылығы саласында орташа балл 423 (ел бойынша – 386) құрады. PISA-2025 нәтижелері 2026 жылдың желтоқсанында дайын болады.
17 522 түлек (92,1%) бірыңғай тестілеуге қатысуға ниет білдірді. ҰБТ 16 мамырдан 7 шілдеге дейін екі университет – әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Абай атындағы ҚазҰПУ университетінде өтті. Нәтижелері бойынша ең жоғары балл жинаған түлек ЖОО-ға мемлекеттік грантқа түсу үшін конкурсқа қатысуға құқылы.
Мұғалімдерге балаларды тәрбиелеу мен оқытудағы қажырлы еңбектері үшін алғыс айтқым келеді. Бұған біздің жетістіктеріміз дәлел. Оқу жылының қорытындысы бойынша Алматы құрама командасы жаратылыстану-математикалық бағыт бойынша республикалық олимпиадада 41 жүлделі орынға ие болды. 9 алтын, 12 күміс және 20 қола медаль жеңіп алып, бірінші орынды иеленді. Алматы құрамасы қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы пәндер бойынша 25 жүлделі орынға ие болып, 7 алтын, 7 күміс және 11 қола медаль жеңіп алды. Олимпиада қорытындысы бойынша біздің құрама жалпы командалық есепте ең жоғары нәтиже көрсетіп, Гран-приді жеңіп алды. Біз "2025 жылдың үздік олимпиадалық командасы"атағын мақтан тұтамыз.
- Алматы 23 жыл қатарынан жаратылыстану-математикалық бағыттағы пәндер бойынша республикалық олимпиадада бірінші орынды иеленді. Оңтүстік астананың оқушылары мен студенттері жүлделі орындарды бірқатар басқа бағыттар бойынша оқу мен спортта алады. Мұндай жоғары көрсеткіштер немен байланысты?
- Иә, Алматы дене шынықтыру бойынша Республикалық олимпиадада да бірінші орын алады. Біздің оқушылар басқа бағыттарда да жүлделі орындарға ие. "Жұлдызай" республикалық ұлттық инклюзивті ойындарында біз жалпы командалық есепте тұрақты жеңімпаздармыз. Үздік үштікке қала чемпиондары Ұлттық мектеп лигасында кіреді. Мұның бәрі оқытудың жоғары деңгейінің, мықты мұғалімдердің болуын және дарынды балалармен белсенді жұмыс істеуінің дәлелі.
52 спорт түрі бойынша өткізілетін ҚР оқушыларының жазғы гимназиясы аясында біздің спортшылар жалпы командалық есепте II орын алды. Нәтижесінде №105 гимназия оқушысы Сербияда өткен бокстан Дүниежүзілік гимназияға қатысты.
Ағымдағы жылы ҚР Білім министрлігі ұйымдастырған "Еңбек" Кубогы турнирінде Алматы колледждерінің студенттері спорттың 8 түрінен Кубоктың алғашқы иегерлері атанды.
Бізде әскери-патриоттық тәрбие мен әскери-қолданбалы спорт түрлеріне ерекше көңіл бөлінеді. Алматылықтар – "Қалқан-2025" спартакиадасының күміс жүлдегерлері, олар шаңғы жарысында, ату және басқа да пәндерде үздік нәтиже көрсетті. Маусым айында біздің команда ҚР Қорғаныс министрлігі ұйымдастырған "Айбын" халықаралық әскери-патриоттық жиынына қатысады.
Алматыда жастарды жаңа белестерге ұмтылуға шабыттандыратын ірі жарыстар, олимпиадалар, білім беру форумдары өтуде. Мұның бәрі әр баланың өз әлеуетін ашуға және жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндігі бар бірегей экожүйені жасайды.
Елеулі көрсеткіштер қаланың білім беру мекемелерінің жүйелі жұмысының, әкімдік тарапынан қолдаудың және талантты жастар үшін инфрақұрылымды дамытудың нәтижесі болып табылады. Біздің мегаполисте еліміздің үздік мектептері, лицейлері мен университеттері шоғырланған, мұнда оқушылардың қабілеттерін дайындау және дамыту орталықтары белсенді жұмыс істейді. Сондай-ақ, қаланың білім басқармасының "Алматы Дарыны" дарынды балалар мен дарынды жастарды анықтау және қолдау орталығына үлкен еңбек сіңірген.
Педагогикалық құрамның жоғары деңгейі үлкен маңызға ие. Мұғалімдер үнемі біліктілікті арттыру курстарынан өтеді, халықаралық конференцияларда тәжірибе алмасады және оқытудың инновациялық әдістерін енгізеді.
Ынталы және ынталы жастар да маңызды фактор болып табылады. Алматының оқушылары бала кезінен сәттілікке бағытталған және заманауи білім беру технологияларына, алмасу бағдарламаларына және халықаралық конкурстарға қол жеткізе алады. Бұл оларға республикалық деңгейде ғана емес, халықаралық аренада да бәсекеге қабілетті болуға мүмкіндік береді.
- Тәжірибе көрсеткендей, мектептердегі білім беру нәтижесіне педагогикалық жағдайлар әсер етеді. Олардың ең маңыздысы – мұғалімнің дайындық сапасы. Педагогтердің оқу процесіне қатысуын ынталандыру және соның салдарынан білім беру сапасын арттыру үшін қандай жұмыстар жүргізіледі?
– Педагогикалық кадрларға қажеттіліктің артуы, ең алдымен, жыл сайын кадрлар айналымының артуымен түсіндіріледі. Соңғы үш жылда басқа салаларға кеткен мұғалімдер саны 10% құрады. Олардың басым көпшілігі (93%) мектептен өз еркімен кетеді. Орыс тілінде оқытатын мектептер математика мамандарында, бастауыш сыныптарда және т.б. тапшылыққа ұшырайды. сонымен бірге зейнеткерлік жастағы мұғалімдердің саны артып келеді, бұл бүгінгі күні 11% құрайды.
Бұл ретте, 2020 жылдан бастап жалпы білім беру ұйымдарында еңбек өтілі бес жылға дейінгі жас педагогтардың саны өсіп, педагог қызметкерлердің жалпы санының 12% - құрады. Өздеріңіз білетіндей, жаңа оқытуды жүзеге асыратын негізгі күш – жас мамандар. Сондықтан Алматының білім беру жүйесіндегі педагогикалық құрамға жастардың көбірек келуі, әрине, қуантады.
Бүгінгі таңда қаланың оқу орындарында 27 000-нан астам мұғалім жұмыс істейді. Біздің педагогтар жоғары біліктілікке ие, мұғалімдердің 85%-дан астамы жоғары кәсіби білімге ие.
"Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы" құрметті атағына ие болған еліміздің үздік педагогтары 1000 АЕК мөлшерінде біржолғы төлем алады. 2024 жылдың қазан айында №140 гимназия директоры.Мақатаева, физика пәнінің мұғалімі Тілеубай Сания Өскенбайқызы "Қазақстанның еңбек сіңірген мұғалімі" атанды.
Оқушыларды өз пәнімен қызықтыра алатын, оқуға деген ынтасын арттыра алатын жас талантты педагогтарды іздеу мақсатында біз үшінші жыл қатарынан «Алматы ұстазы» байқауын өткіземіз.
Ол кәсіби өсу алаңына айналды. Жыл сайын 36 жасқа дейінгі мұғалімдер арасында байқаудың танымалдығы артып келе жатқаны қуантады. Егер өткен жылғы байқауға 1500 қатысса, биыл олардың саны 2000 мұғалімнен асты. 2024 жылы 7 жеңімпаз Эстонияда халықаралық тағылымдамадан өтті, ал Гран-при иегері № 173 мектеп-лицейінің тарих пәнінің мұғалімі Ернұр Бейсембаев қала әкімінен қосымша 5 млн теңге көлемінде грант алды.
2025 жылы "Оқу және математикалық сауаттылық: табысты синергия" республикалық конкурсына қатысқан қала педагогтары командалық есепте ІІ орынды және қос разрядта І орынды иеленді.
Жыл сайын "Алматы қаласының үздік орта білім беру ұйымы" конкурсы өткізіледі. 2024 жылы ол №15 гимназия болды, гимназия ұжымына Алматы әкімінің 68 млн теңге гранты берілді. Грант білім беру ұйымын материалдық-техникалық жарақтандыруды және білім беру процесін ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етуді жақсартуға бағытталған.
"Үздік педагог – 2024" республикалық байқауының қалалық кезеңінің қорытындысы бойынша жеңімпаздарға тиісті атақ берілді, мектептер мен колледждердің 10 педагогы куәлік алды, сондай-ақ 10 педагог Алматы қаласы білім басқармасының Құрмет грамоталарымен марапатталды. Финалда біздің 10 педагогтың 4-і жүлделі орындарға ие болды.
Қалалық педагогтардың кәсіби дамуына бағытталған іс-шаралар өз нәтижелерін береді. Наурызбай ауданының №200 мектеп-гимназиясының ағылшын тілі мұғалімі Айгүл Ишингалиева ЮНЕСКО-мен серіктестікте ұйымдастырылған 1 млн доллар жүлде қорымен 2023 жылғы "Әлем мұғалімі" байқауына қатысып, үздік 50 финалисттің тізіміне енді. Сондай-ақ, жыл сайынғы "Үздік педагог" республикалық байқауының қорытындысы бойынша Алматыдан келген 4 педагог 3 млн теңге көлемінде республикалық грант иегері атанды.
Өздеріңіз байқағандай, мемлекет пен қала әкімдігі тарапынан мұғалімдер үшін барлық мүмкін жағдайлар жасалып, жан-жақты қолдау көрсетілуде. Біздің ең басты міндетіміз — мұғалімдердің жұмысына жағдай жасау, балаларымызға жақсы білім беру үшін мамандарды даярлау мен қайта даярлауға инвестиция салуды жалғастыру. Енді басты міндет – оқушыларға сапалы білім мен лайықты тәрбие беру.
– Қазіргі заманғы білім беру кадрлармен қамтамасыз етуге қосымша талаптарды қажет етеді, өйткені пәндер күрделене түседі, бағдарламалар тереңдей түседі, Мета-пәндік дағдыларға баса назар аударылады. Аз уақыт ішінде бұған қалай үлгеруге болады?
- Дұрыс айтасың, әлем өзгеруде, онымен Алматының білім беру жүйесі де өзгеруде. Ерекше білім беру жағдайларына мұқтаж оқушылардың санаттары өсуде: дарынды және жоғары ынталы, мүмкіндігі шектеулі балалар, академиялық нәтижелері төмен оқушылар және әлеуметтік жағдайы нашар отбасылардан шыққан білім алушылар. Олардың барлығы мұғалімдердің назарын, қолдауын және қолдауын қажет етеді. Тиісінше, білім беру траекторияларын даралау қажеттілігі күшейтіледі.
Мұндай жағдайда мектептерді логопедтер, дефектологтар, әлеуметтік педагогтар, психологтар сияқты мамандармен қамтамасыз ету түбегейлі маңызды болады. Мектептердің педагогикалық құрамында олар әлі де аз. Бір тәлімгерге (оқушыға оқу мақсаттарына жетуге көмектесетін тәлімгер) сыртқы қоса атқарушыларды ескере отырып, 1000-нан астам білім алушы келеді. Дефектолог-мұғалімдермен ұқсас жағдай: Алматы бойынша орта есеппен бір маманға 2000-нан астам оқушы келеді.
Толық емес жұмыс күнін тарту мамандардың тапшылығының бір бөлігін өтейді. Әрине, бір уақытта бірнеше ұйымда жұмыс істейтіндердің мүмкіндіктері толық уақытты қызметкерлерге қарағанда төмен. Және физикалық және уақыт шеңберімен шектелген. Орта есеппен, сырттай жұмыс істейтіндердің ең жоғары үлесі – логопед-мұғалімдер, дефектолог-мұғалімдер, қосымша білім беру мұғалімдері.
Мүмкіндігі шектеулі және мүгедек балалармен жұмыс істейтін педагогикалық кадрлармен қамтамасыз ету мәселесі шұғыл шешуді талап етеді. Ресми білім беру статистикасына сәйкес, мұндай балалар көбейіп келеді, ал осы балалармен жұмыс істегені үшін жәрдемақы алатын мұғалімдер мен мамандандырылған сыныптарда жұмыс істейтін мұғалімдердің үлесі соңғы төрт жылда аздап өзгеруде.
Білім беру сапасын арттыру үшін жас мұғалімдер қауымдастығымен бірлесіп "Назарбаев Зияткерлік мектептері" ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығының, "Өрлеу" БАҰО АҚ шақыруымен семинарлар, дөңгелек үстелдер, акциялар өткізілді.
Алматы қаласының білім басқармасы жыл сайын 1 қарашаға дейін педагогтерді курстарға бөле отырып, алдағы жылға қала педагогтарының біліктілігін арттыру жоспарын қалыптастырады. 2022 жылдан 2024 жылға дейін 23 995 педагог біліктілікті арттыру курстарынан өтті.
Қаланы дамыту Бағдарламасын іске асыру бойынша Жол картасына сәйкес, менеджмент бағдарламалары бойынша курстар, халықаралық зерттеулерге дайындық, "Мектептегі сабақ: фокустар мен жақсарту стратегиялары" білім беру бағдарламалары бойынша, робототехника, тәлімгер қызметінің ұйымдастырушылық-әдістемелік аспектілері бойынша және т.б. 2 805 педагог өтті. 2025 жылғы 13 мамырдағы жағдай бойынша қосымша 975 мұғалім оқудан өтті.
- Бүгінгі таңда тәрбие жұмысы бойынша сұрақтар өзекті болып қала береді. Осы бағытта қандай іс-шаралар өткізіледі? Мектеп меңгерушілерінің тәрбие жұмысы, әлеуметтік педагогтар, сондай-ақ мектепке дейінгі мекемелердегі бейінді педагогтардың құзыреттілік деңгейін қалай бағалайсыз?
– Бүгінгі таңда Алматы қаласының білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысы "Біртұтас тәрбие" бағдарламасы аясында жүйелі және кешенді форматта жүзеге асырылуда. Оқу жылы ішінде сынып сағаттары, қауіпсіздік сабақтары, "Қамқор", "Шабыт", "Еңбек адал – жас өрен" және т.б. республикалық жобалар өткізіледі. Сондай-ақ азаматтықты, экологиялық мәдениетті, еңбек тәрбиесін және рухани-адамгершілік құндылықтарды қалыптастыруға бағытталған іс-шаралар.
Ведомствоаралық өзара іс-қимылға, профилактикалық жұмысқа, еріктілер мен патриоттық бастамаларға ерекше назар аударылады. Тәрбие жұмысы бойынша мамандарға арналған семинарлар, тренингтер, дөңгелек үстелдер және әдістемелік сессиялар өткізіледі.
Мектепке дейінгі және кәсіптік-техникалық білім беру ұйымдарындағы директорлардың тәрбие работе жөніндегі орынбасарларының, әлеуметтік педагогтар мен бейінді мамандардың құзыреттілік деңгейіне келетін болсақ, ол жалпы нормативтік талаптарға сәйкес келеді. Қызметкерлердің көпшілігі жауапкершіліктің, қатысудың және кәсіби дамуға дайындықтың жоғары деңгейін көрсетеді. Алайда, әсіресе жасөспірімдермен жұмыс істеу және құқық бұзушылықтың алдын алу саласында жүйелі түрде біліктілікті арттыру қажеттілігі қалады.
Жалпы, білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысына заманауи көзқарас оқушылардың қазіргі жағдайдағы қажеттіліктерін үнемі өзектендіруді, икемділікті және бағдарлауды талап етеді.
– Оқу кезеңі аяқталып, ең ұзақ демалыс уақыты келді. Алматы балалары үшін жазғы демалыс қалай ұйымдастырылды?
– Биылғы жылы жазғы демалыспен біз 1-10 сынып оқушыларының жалпы санынан 280 мыңнан астам баланы қамтыдық (95,7%). Алматының барлық мектептерінің базасында жазғы мектеп жанындағы лагерьлер ұйымдастырылды.
Әр мектеп өзінің жазғы бағдарламасын дайындады.
Мысалы, мегаполистің 6 мектебінде киіз үйлерде этнолагерлер жұмыс істейді, онда балалар ұлттық дәстүрлермен жақынырақ таныса алады, сәндік-қолданбалы өнер мен қолөнер негіздерін үйренеді. 24 мектепте футбол, баскетбол, ұлттық спорт түрлері бойынша спорттық жарыстар өтеді. 50 мектепте оқушылардың экологиялық мәдениетін және табиғатқа саналы көзқарасын дамытуға бағытталған экологиялық лагерлер жұмыс істейді.
Қала сыртындағы жазғы лагерьлерде ХӘОТ санатындағы 3 мыңға жуық бала (халықтың әлеуметтік осал топтары), жетім балалар мен ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар қамтылды.
Жазғы лагерьлерден басқа, жаз бойы қосымша білім беру ұйымдары жұмыс істейді. Көшпелі және бейіндік іс-шаралар ұйымдастырылады.
Қосымша білім берудің 5 мекемесі"Шабыт" және "Самғау" даму және шығармашылық орталықтары, №1 Оқушылар үйі және инновациялық шығармашылықтың екі орталығы негізіндеки-бағыт бойынша үйірмелер ғылымға, эксперименттерге және жобалық қызметке бейімділікпен жұмыс істей бастайды.
Оқушылар сарайы мен оқушылардың басқа үйлерінің базасында шахмат, вокал, би, Күрес және басқа да бағыттар бойынша секциялар мен үйірмелер жұмыс істейтін болады.
Алматының 11 000-ға жуық оқушысы мемлекеттік білім беру тапсырысы шеңберінде қаланың 122 Жеке білім беру ұйымдарында сабақтарға тегін қатысады.
17 қалалық колледж базасында Кәсіптік бағдар беру жұмысы бойынша секциялар ұйымдастырылады. "Болашақ мамандығы бар жаз" жобасы аясында оқушылар тамақ дайындауда, киім дизайнында, шаштаразда және басқа да мамандықтарда өздерін сынап көре алады. Колледждерге бару үшін ата-аналардың өтініштерін мектеп әкімшілігіне тапсыруыңызды сұраймыз.
