Ел Президентінің қазіргі сот жүйесінің алдына қойған мақсаттары мен міндеттері туралы сұхбатында Қазақстанда медиацияны қолданудың проблемалары мен перспективалары туралы және тағы басқалар туралы Алматы қаласы бойынша "Медиацияны дамыту орталығы" РҚБ өкілдігі директорының орынбасары Наурызбаева Әсем Ерсейітқызы айтып берді.
Бүгінгі таңда медиация институтын дәріптеу бойынша қандай жұмыс жүргізілуде?
— Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында медиация институтын ілгерілетуге бағытталған жұмыс белсенді жүріп жатыр, өйткені бұл дауларды тез арада шешуге мүмкіндік береді, сондай-ақ соттарға, анықтау органдарына, тергеуге жалпы жүктемені азайтады. Мемлекет басшысы Қазақстан Республикасы Судьялар Одағының бесінші съезінде сөйлеген сөзінде: "сот тәртібімен қарауға жататын даулар санын қысқарту, оларды шешудің баламалы тәсілдерін, оның ішінде татуластыру рәсімдері мен медиацияны енгізу маңызды. Бұл біздің әділеттілігімізге қалпына келтіретін сипат береді".
Медиацияның мақсаттарының бірі – тараптардың қақтығыс деңгейін төмендету, бұл сот жүйесін оңтайландыру және жетілдіру және оған деген сенімді нығайту болып табылады.
"Медиацияны дамыту орталығы" Республикалық қоғамдық бірлестігінің кәсіби медиаторлары "Медиация туралы" заңды насихаттау бойынша тұрақты іс-шаралар өткізеді, соттарда, әкімдіктерде, құқық қорғау қызметтері орталығында, "Нұр Отан"партиясының алаңдарында халықпен кездесулер, консультациялар өткізеді. Осындай іс-шараларға қатыса отырып, медиацияға деген қызығушылықтың артуы байқалады.
Біздің қоғам медиацияның өзі туралы қанша ақпарат алды?
- Медиацияны дамытудағы басты проблемалардың бірі қоғамның медиацияның өзі, оны қолдану салалары және сот процесіне қарағанда артықшылықтары туралы жеткіліксіз хабардар болуы болып табылады. Өздеріңіз білетіндей, медиацияның басты қағидаты құпиялылық болып табылады, дауласушы тараптарға оны өздері анықтайтын көлемде құпиялылыққа кепілдік беріледі.
Шындығында, қылмыстық іс жүргізудегі Медиация саны тұрақты түрде өсіп келеді және соңғы бірнеше жылда бұл үрдіс оң серпінді сақтап келеді.
2010-2020 жылдарға арналған құқықтық саясат тұжырымдамасын іске асыру аясында құқық қолдану практикасына қалпына келтіру сот төрелігінің элементтерін (медиация, құқық бұзушылықтарды соттан тыс реттеу) енгізу туралы мәселе өзекті болып отыр. Бұл туралы толығырақ айта аласыз ба?
— Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы Азаматтық іс жүргізу заңнамасын жетілдіру жөніндегі шаралар ретінде жеке-құқықтық жанжалдардың тараптары арасында сот тәртібімен де, соттан тыс тәртіппен де компаға келудің әртүрлі жолдары мен тәсілдерін, оның ішінде істі сот талқылауына дайындау кезінде татуластыру рәсімдерінің мүмкіндігін талқылау міндеттілігін бекітуге бағдарлайды, сондай-ақ азаматтық құқықтарды қорғаудың соттан тыс нысандарын дамыту.
Сонымен қатар, құқықтық саясат тұжырымдамасында "қылмыстық құқықты дамытудың маңызды бағыты, ең алдымен, үлкен қоғамдық қауіп төндірмейтін адамдарға қатысты қылмыстық жазадан босату шарттарын кеңейту арқылы қылмыстық қуғын-сүргінді қолдану аясын кезең-кезеңімен қысқарту мүмкіндіктерін анықтау болып табылады"делінген.
