Qajylyq – musylmannyń bes paryzynyń biri. Alaıda zeket sıaqty qajylyq ta tek jaǵdaıy jetken adamdarǵa ǵana paryz bolǵandyqtan, ádette bul ǵıbadat jaıly kóp aıtyla bermeıdi, tipti keıde kóleńkede de qalyp jatady. Byltyr Allanyń qalaýymen qajylyq paryzyn óteý baqyty bizge de buıyrdy. Osy maqalada qajylyq paryzynyń musylman ómirinde qanshalyqty mańyzdy ekendigi jaıly oı qozǵap, arasynda óz tájirıbemmen de bóliskim kep tur.

Qajylyqqa attanbastan buryn árkim «Qajylyqqa qandaı maqsatpen baramyn?», «Qandaı nátıjelerge qol jetkizemin?» degen saýaldarǵa jaýap izdeýi kerek. Ózi úshin osylardy aıqyndap alǵan adam qajylyqtyń mán-mańyzyn tereń túsinedi ári ózgelerge de jetkize alady. Qajylyǵyn ótep bolǵan soń alǵa qoıǵan maqsattaryna, kózdegen nátıjelerine jetken, jetpegeni jaıly óz-ózine esep beretin bolady. Qajylyqqa barýdyń negizgi maqsattary men sebepteriniń árqaısysyna toqtalyp ketsem dep edim:

1.     Allanyń buıyrǵan paryzyn oryndaý

Biraz aıat-hadısterde qajylyqtyń adamǵa júktelgen paryz ekendigi aıtylady. Máselen, «Ol jerge barýǵa shamasy jetken barlyq adamǵa Alla úshin qajylyq jasaý paryz» («Álı Imran» súresi, 97-aıat). Paıǵambarymyzdyń (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) «Kúmánsiz Alla taǵala sizderge qajylyqty paryz qyldy, qajylyqty oryndańyzdar» (Mýslım) jáne «Rabbylaryńnyń úıine qajylyq etińder» (Mýsnád Ahmad) degen hadısteri de bar. Musylman adam qajylyqty eń áýeli bes paryzynyń biri retinde qabyldaıdy. Sol paryzdy oryndaý arqyly Allanyń razylyǵyna, Jánnatyna jetýdi kózdeıdi. Allaǵa eń unamdy ister – onyń paryz etip bekitken amaldary. Árbir musylmannyń júreginde Baıtýllahty ómirinde bir ret bolsa da, zıarat etýge degen umtylys, soǵan degen zor yntyzarlyq bolýy kerek. Allaǵa shúkir, qazirgi tańda burynǵy zamanmen salystyrǵanda qajylyq paryzyn óteý áldeqaıda jeńil. Kezinde ata-babalarymyz alystan at arytyp, aryp-ashyp Qasıetti Mekke-Mádınaǵa jetetin. Búginde mıllıondardyń ańsaǵan mekenine ushaqpen bar-joǵy 5-6 saǵatta jete qoıasyz. Osy jerde Allanyń bizge bergen taǵy bir jeńildigi jaıly da aıta ketý kerek. Búginde Qazaqstannan jylyna 3000 adam qajylyqqa attana alady. Negizi Saýd Arabıasy ár memleketke qajylyq kvotalaryn úlestirgende, árbir mıllıon musylmanǵa 1000 kvotadan beredi eken. Bizde shartty túrde 10 mıllıon musylman turady dep alsaq, 10 000-ǵa deıin kvota alýǵa múmkindigimiz bar. Alaıda bizge berilgen 3000 orynnyń ózi tolmaı jatady. Basqa elderde jaǵdaı kúrdelirek. Máselen, 60 mıllıon musylmany bar Malaızıada qajylyqqa nıettengender jyldar boıy kezegin kútedi eken. Kórshiles qyrǵyz elinde jerebe tartady degendi estidik. Bizge, qazaqstandyqtarǵa, qajylyqqa esh kedergisiz barýǵa múmkindik jasaǵan Allaǵa sansyz shúkirler aıtyp, besinshi paryzymyzdy óteýge asyǵýymyz kerek.

2.     Qajylyqtyń paıdalaryna qol jetkizý

«Qajylyq pen umrany qatar jasańdar. Óıtkeni temir, altyn jáne kúmistiń daǵyn kóriktiń ketirgeni sekildi qajylyq pen umra kedeılik pen kúnálardy joq qylady» (Tırmızı), «Qajylyq jasaýshylar men umraǵa barǵandar – Allanyń syıly qonaqtary. Eger bular tilek tilese, Alla tilekterin qabyl alady, kúnálaryna keshirim surasa, kúnálaryn keshiredi» (Ibn Mája) degen hadıster Qajylyqtyń mańyzyn aıqyndaı túskendeı. Qajylyqta rýhanı, materıaldyq jáne fızıkalyq kóptegen paıdalar bar. Qajylyqqa attanǵan adam Allanyń qorǵaýynda bolyp, zor saýapqa keneledi. Máselen, Nurly Mádına qalasyndaǵy Paıǵambar meshitinde oqylǵan bir namaz basqa jerde oqylǵan namazdan saýaby jaǵynan 1000 ese artyq. Al ál-Haramdaǵy bir namaz basqa jerdegi 100 000 namazǵa teń. Tipti haram aımaǵyndaǵy árbir saýapty amal 100 000-ǵa eselenedi eken. Sonymen qatar, qajylyq rásimderin tolyq ótegen adamnyń beıne bir emdik terapıadan ótkendeı, densaýlyǵy jaqsara túsedi. Mysaly, qajylardyń zám-zám sýyn kúnde ishýge múmkindigi bar. Al ol óz kezeginde densaýlyqtyń túzelip, kóptegen aýrýlardan aıyǵýǵa sebep bolady. «Kim zám-zámdi qandaı nıetpen ishken bolsa, sol nıetine jetedi: aýrýynan jazylý úshin ishse, em bolady, shólin qandyrý, toıý úshin ishse, shóli qanady, toqtyq sezimi paıda bolady» degen maǵynadaǵy Paıǵambarymyzdyń (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) sózderi bar. Al táýap jasaýdyń ózi adamǵa edáýir energıa beredi. Búginde ǵalymdar Mekkeniń – Jer kindigi, al Qaǵbanyń Mekke kindigi ekenin jáne ol jerde adamǵa Jerdiń magnıt órisi áser etpeıtinin dáleldep otyr. Iaǵnı, Qaǵbany saǵat tiline qarsy jeti márte aınalǵan adam sharshamaıdy, kerisinshe boıyna kúsh-qýat jınaıdy. Jastardan esh qalyspaı, birneshe retten táýap jasap júrgen kóptegen qart adamdardy kórdik. Elde júrgende súıekteri qaqsaǵan bolsa, odan da aıyǵyp jatty. Arqasy, beli aýyrǵan bolsa, onyń dymy bilinbeı ketti. Taǵy bir aıta keterlik nárse, Mekkede aýadaǵy ottegi úlesi ózge jerlermen salystyrǵanda 30%-ǵa artyq eken. Otteginiń adam ómirindegi orny jaıly aıtpasa da, túsinikti. Osyndaı zor paıdalardyń ózi úshin de qajylyqqa barýǵa tyrysýymyz kerek.

3.     Pendeniń Alla aldyndaǵy dármensizdigin, Oǵan muqtajdyǵyn sezinýi jáne boıynda Oǵan moıynsunýdy tárbıeleýi.

Ózge qulshylyqtarmen salystyrǵanda qajylyq kezinde ózińniń shynaıy tabıǵatyńdy, qaıdan kelip, qaıda baratynyńdy tereń sezinesiń. Kúndelikti tirlikte taǵyp júrgen túrli maskalaryń sheshiledi. Qysqasy, óz pendelik aqıqatyńdy bilesiń. Jalpy úlken qajylyq ıhram kıip, tálbıa aıtyp, Mınaǵa jol júrýden bastalady. Ihram kúıinde biraz nárse ruqsat etilmegen amaldardyń qataryna ótedi. Mysaly, tyrnaq, shash alýǵa, ıissý, sabyn qoldanýǵa, jubaıyńmen jaqyndasýǵa bolmaıdy. Ursysý, janjaldasýǵa ruqsat joq. «Qajylyǵym qabyl bolsyn» degen musylman árbir isine muqıat qarap, saqtyǵy, taqýalyǵy artady. Sóıtip qajylar eń áýeli qajylar úshin arnaıy shatyrlar tigilgen Mına degen jerge kep taban tireıdi. Biz de kóptiń biri bolyp óz shatyrymyzǵa kelip, kirdik. Shyny kerek, bul jerdegi jaǵdaı Mekkedegi qonaqúıimizden qolaılylyǵy jaǵynan áldeqaıda tómen boldy. Kilemder tóselgen, jeldetkish qosýly. Bir shatyrda 32 adam jatady. Bir adamǵa bir jatyn oryn, boldy. Basynda biraz qolaısyzdyq týdyrǵany ras. Keıin úırenip kettik. Kelesi kúni Arafatty betke aldyq. Ol jerde kún batqansha duǵada bolýymyz kerek. Arafatta Mınadaǵydaı shatyr da joq, jeldetkish te, kilem de joq. Tek ústi jabylǵan lashyqtar jáne astymyzda kilemsheler boldy. Kún bolsa, óte ystyq. Ári ústimizdegi ıhram da qolaısyzdyq týdyrdy. Sonda da duǵamyzdy, qulshylyǵymyzdy jasaı berdik. Kún batqan soń, Muzdalıfaǵa túneýge attandyq. Muzdalıfaǵa jetkende, «nápsiniń naǵyz jeńiletin jeri osy-aý» dep qaldym. Sebebi onda qara jerden basqa eshteńe bolmady. Ashyq aspan astynda jerge jaınamazdarymyzdy tósep, jata kettik. İshinde mınıstri bar, baıy bar – bári-bári osynda. Ádemi, qymbat kıimder kıip júrgen adam da osy jerde óz aqıqatyn tanıdy. Tákapparlyq, menmendik, maqtanshaqtyq syndy qasıetterdiń bári osy jerde óledi dep oılaısyń.  Kúni boıy sharshaǵandyq bar, uıyqtaı kettik. Tań namazǵa turǵanda, ǵajaıyp kóriniske kýá boldyq. Ihram kıgen adamdar ornynan turyp jatqanda, Qıamette qabirlerinen qaıta tirilip turyp jatqan adamdardy kóz aldyńa ákelgendeı bolady eken. Jalpy qajylyqta aqyretke kóptegen ısharalar bar. Máselen, Safa men Márýa arasynda saǵı jasap, jeti ret ary-beri júgirgende, Qıamette shapaǵat izdep dál osylaı áýre-sarsań bop, ary-beri júgiretinińdi eske alasyń. 3-4 saǵattyq uıqydan soń, Shaıtanǵa tas atýǵa Jamaratqa bet túzedik. Ol kúni kúsh-dármen azaıyp, uıqy qanbaı, shań-shań bolǵan kúıde edik. Sol sátte óz dármensizdigimdi, Allanyń ulyqtyǵynyń aldynda ózimniń álsizdigimdi, Oǵan muqtajdyǵymdy erekshe sezindim. Qulshylyqtan sharshaýdyń ózindik lázzaty bolady eken. Nápsige aýyr tıetin amaldardy oryndap, Allaǵa moıynsunýdyń, qulshylyq etýdiń parqyn bilgendeı boldym. Shaıtanǵa tas atyp kelgen soń, Mınadaǵy shatyrymyzǵa qaıta oraldyq. Jol boıy Arafattaǵy, Muzdalıfadaǵy qolaısyzdyqtardy kórgen soń, álgi bas kezinde jaqtyrmaǵan shatyrymyz bes juldyzdy qonaqúıden de artyq bop ketkendeı kórindi. Jalpy qajylyq ózindik mashaqaty bar kishigirim bir sapar ispettes. Osy sapar kezinde sabyr, Allanyń ámirlerine tolyqtaı boıusyný, nápsińdi tejeý syndy qasıetter jaqsy tárbıelenedi. Nápsisin syndyryp, ózgergisi kep júrgen pendeler qajylyq jasaýǵa asyqsyn der edim.

 4.     Islamdaǵy jasampaz baýyrlastyqty seziný.

Qajylyq maýsymynda Qasıetti jerlerdi 2 mıllıondaı adam zıarat etedi eken. Túrli ult pen ulys ókilderi Jer sharynyń ár tarapynan Allanyń razylyǵyn izdep keledi. Ár ulttyń ózine tán kıimi, ádetteri bolady. Sony qajylyqta erekshe baıqaısyń. Malaızıalyqtardyń, ındonezıalyqtardyń, túrikterdiń jınaqylyǵyna, uıymshyldyǵyna, afrıkalyqtardyń ómirge degen pozıtıvti kózqarasyna, arabtardyń darhandyǵyna, qonaqjaılylyǵyna kýá boldyq. Túri-túsi, tili ártúrli dindes baýyrlaryńmen namazda bir sapta turǵanda, erekshe kúıge bólenesiń. Ár tilde sóıleıtin Jerdiń ár túkpirinen kelgen birin biri tanymaıtyn júz myńdaǵan adamnyń azanshy aıtqan qamattan keıin bir-eki mınýt ishinde túp-túzý sap túzep tura qalǵany ǵajap emeı nemene?! Báriniń nıeti, tilegi bir. Bárin biriktiretin bir ǵana nárse – Allaǵa degen ımany, mahabbaty. Qajylyq kezinde ózge elderdiń qajylarymen tildesip edim. Olardyń elderindegi jaǵdaıdy, qajylyqqa qalaı kelgenin surastyrý arqyly dúnıetanymym biraz keńigendeı bop qaldy. Til tabysý jeńil boldy. Sebebi júrekterimiz Alla dep soqty. «Áı adam balasy! Shúbásiz senderdi bir er, bir áıelden (Adam atamen Haýa anadan) jarattyq. Sondaı-aq bir-birlerińdi tanýlaryń úshin ulttarmen ulystarǵa bóldik. Rasynda Alla aldynda eń abyroılylaryń  taqýalaryń  (Alladan shynaıy túrde qoryqqandaryń). Alla barlyq nárseni tolyq bilýshi, barlyǵynan habardar» (Hýjýrat súresi, 13-aıat) degen Alla sózderiniń ómirdegi kórinisine kýá boldym. Musylmandar arasyndaǵy jasampaz baýyrlastyqty, sóben aıtyp jetkize almas ózara mahabbat, súıispenshilikti sezingisi kelgen adam Baıtýllahty betke alsyn.

 5.     Allanyń quldaryna daıyndaǵan syılaryna qol jetkizý.

Qajylyq paryzyn ótegen múmin adam Allanyń oǵan daıyndaǵan syılaryna qol jetkizýden úmit etedi. Al ol syılardyń qandaı ekenin pende bilse, ómir boıy qajylyq jasasam ǵoı dep armandaıtyn edi. Paıǵambarymyzdyń (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) «Umra umraǵa deıingi aralyqtaǵy (kishi) kúnálardy shaıady, al Haj mabrýrdyń (shynaıy qajylyqtyń) syılyǵy – tek Jánnat» (Býharı, Mýslım) degen sózi erekshe qýat beredi. Oılap qarańyzshy, tek qajylyq jasaýǵa nıettenip, nıetińizge jetip, búkil qajylyq rásimderin tolyq oryndap shyqsańyz, beıne bir Jánnatqa tikeleı bıletti qolyńyzǵa ustatqandaı bolady eken. Biraq ol bıletti ómirińizdiń sońyna deıin «jyrtyp almaı, joǵaltyp almaı» ótý tikeleı ózińizge baılanysty. Qajylyqtyń úlken syılarynyń taǵy bireýi – buǵan deıin qandaı kúná jasaǵan bolsańyz da, Arafatta turyp keshirim tileseńiz, anadan jańa týǵandaı pák bolyp, kúnálaryńyzdan arylasyz. Tipti «Arafatta turyp, Alla «meni keshirmeıdi» dep oılaǵan adam jazaǵa laıyq» degen sóz bar. «Alla qajyny jáne ol kimge duǵa jasaǵan bolsa, sol kisini de keshiredi» degen hadıs te janǵa jylý syılaıdy. Qajylyqtyń negizgi rásimderin ótep bolǵan soń, talaı jyl Mekkede turyp jatqan jergilikti qazaq aqsaqalmen kezdesý sáti tústi. Ol kisi qajylyqtyń syılary jaıly keńinen áńgimelep berdi. «Qajylyǵy qabyl bolǵannyń belgisi beseý,» - dedi ol kisi. – «1) Qabyl bolǵan qajylyqtyń syıy – tek Jánnat; 2) Qajy aqyrette 400 adamǵa shapaǵat etý quqyǵyna ıe bolady; 3) Qajylyǵy qabyl bolǵan adam eshqashan kedeı bolmaıdy; 4) Duǵasy árdaıym qabyl bolatyn bolady, 5) ımany artyp, dinde nyq bola túsedi». Sóz sońynda «Elge barǵanda, qajylyqtaryńdy qorǵańdar» dep ósıet etken edi. Osy aıtylǵan syılardan úmit etip, «Qajylyǵymyz qabyl boldy ma, joq pa» dep qobaljyp biz de elge oraldyq. Tiri kúninde Jánnatqa joldama alǵysy kelgen musylman qajylyq qamyna erterek kirissin!

 6.     Paıǵambarymyzben aradaǵy baılanysty kúsheıtý.

Qajylyq kezinde Paıǵambarymyzdyń (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) qabirin zıarat etý óte mańyzdy. «Kim meni dúnıeden ótken soń zıarat etse, tiri kezimde zıarat etkendeı bolady» dep Súıikti Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) aıtyp ketken edi. Paıǵambarymyz ózine sálem bergen adamǵa jaýap berý úshin Alla oǵan rýhyn qaıtarady eken jáne zıarat etip kelgen adamǵa Qıamette Paıǵambarlyq shapaǵat ýájip bolady eken. Paıǵambarymyz Mádına qalasynda jatyr. Ol jerdegi atmosferany sózben aıtyp jetkizý múmkin emes. Paıǵambardyń tabany tıgen jerdi basý – bile bilgenge naǵyz baqyt. Onyń qabirine baryp, sálem berip, eldegi baýyrlardyń sálemin jetkizip, minberi men qabiri arasyndaǵy raýdatýl-mınál-Jánnatta (Jerdegi Jánnat baqshasy) namaz oqyp, erekshe áser alyp qaıttym. Salaýattarym buǵan deıin tilimniń ushynan shyqsa, endi júregimniń túbinen shyqqanyn sezdim. Qazir Paıǵambarymyzdyń ómirbaıanyn oqyǵanda, kózge ereksiz jas keledi. Qımastyq, saǵynysh jasy. Alla Elshisine (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) degen mahabbaty artqanyn qalaıtyn jan bar malyn sarp etse de, ómirinde bir ret bolsa da, Mekke-Mádınaǵa barýǵa asyqsyn der edim.

PS:

Bizde kóbine «qajylyqqa jasy kelgen qart adamdar barýy kerek» degen pikir qalyptasqan. Endi árıne balalary ata-analaryn syılap, qajylyqqa jiberip jatsa, bul - maqtaýǵa turarlyq is. Degenmen jas kezde jasalǵan qajylyqtyń orny erekshe. Qajylyqqa birge barǵan biraz úlken kisilerden «Budan on jyl erterek kelgenimde ǵoı...» degen syndy sózderdi estip qaldyq. Qajylyq rásimderin tolyq oryndaýǵa biraz kúsh-qýat, fızıkalyq daıyndyq kerek. Sol úshin árbir musylman júreginde qajylyqqa degen qushtarlyǵyn oıatyp, joǵaryda atalǵan qajylyq jemisteri jaıly oı júgirtip, daıyndyq qamyn erte jastan bastaǵany durys dep oılaımyn. 

Derekkóz: islam.kz