- Súndet qamshy – bala súndetke otyrǵyzý kezininde bala qolyna qashy ustatý dástúrin oryndaý barysynda qoldanylatyn qamshy túrin - «Súndet qamshy» dep ataıdy.
2. Neke qamshy – nekelesý rásiminde sımvoldyq maǵynasy bar qamshyny «Neke qamshy» deıdi.
3. Baptaý qamshy – úıretilgen maldy baptaýǵa arnalǵan qamshyny - «Baptaý qamshy” deıdi.
4. Bıshik qamshy – mal qaıyrýǵa arnalǵan jeńil órimi uzyn qamshyny -«Bıshik qamshy» deıdi.
5. Shybyrtqy qamshy – uzyn órimdi, mal aıdaýǵa arnalǵan, saby uzyn qamshyny-«Shybyrtqy qamshy» dep ataǵan.
6. Temir qamshy – saby men órimi temirden jasalyp, qarý retinde qoldanylǵan qamshyny -«Temir qamshy» dep ataıdy.
7. Zer qamshy – kúmis nemese altynmen bezendirilgen sándik qamshyny -«Zer qamshy» deıdi.
8. Dom qamshy – emdik maqsatta, ushyqtaý úshin paıdalanylatyn qamshyny -«Dom qamshy» dep ataıdy.
9. Balań qamshy – balalarǵa arnalǵan, shaǵyn ári jeńil qatersiz qamshyny - «Balań qamshy» ne «Bala qamshy» dep ataǵan.
10. Ana qamshy – áıelderge arnalǵan názik ári sándi qamshyny -«Ana qamshy» deıdi.
11. Úzbe qamshy – órimi úzbeli bolyp kelgen, ásem órnektelgen qamshyny -«Úzbe qamshy» deıdi.
12. Taram qamshy – órimi birneshe tarmaqqa bólingen qamshyny - «Taram qamshy» dep ataǵan.
13. Tarlan qamshy – erekshe tarıhı órnegi bar, uzaq saqtalǵan saltanatty saqa qamshyny - «Tarlan qamshy» dep ataǵan.
14. Kelte qamshy – qysqa ári jeńil qamshy, kóbine turmysta qoldanylatyn qamshy túrin -«Kelte qamshy» deıdi.
15. Shashaq qamshy – óriminiń nemese sabynyń ushynda shashaqtary bar nemese uzyn kóp shashaqty qamshyny -«Shashaq qamshy» deıdi.
16. Báıge qamshy – at báıgesinde, báıgege mingen balanyń qolyna ustaıtyn, báıge atyn qamshylaý úshin qoldanylatyn qamshyny -«Báıge qamshy» dep ataıdy.
17. Bıalaı qamshy – qolǵap tárizdi etip jasalǵan, qolǵa ustaýǵa qolaıly qamshyny -«Bıalaı qamshy» dep ataǵan.
18. Sop qamshy – mal baǵýda jáne atqa mingende qoldanylatyn qarapaıym qamshyny -«Sop qamshy» deıdi.
19. Aıyl qamshy – aıyl-turmanmen birge jasalatyn órimi jýan sándik qamshyny -«Aıyl qamshy» deıdi.
20. Salt qamshy – salt-joralǵylarda qoldanylatyn sándik, syıǵa tartýǵa arnalǵan qamshyny - «Salt qamshy» degen.
21. Buzaý qamshy – buzaýdy qaıyrýǵa arnalǵan jeńl, shaǵyn qamshyny - «Buzaý qamshy» deıdi.
22. Túıe qamshy – túıe aıdaýǵa arnalǵan uzyn ári berik som qamshyny - «Túıe qamshy» deıdi.
23. Báki qamshy – saby báki retinde qoldanylatyn kópqyzmetti qamshyny -«Báki qamshy» degen.
24. Sarala qamshy – sbyn sary mys qaptap erekshe áshekeılep jasaǵan sándik jáne emdik qamshyny -«Sarala qamshy» deıdi.
25. Ań qamshy – ańshylyqta qoldanylatyn jeńil ári yqsham, órimi ótkir qamshyny - «Ań qamshy» deıdi.
26. Kókpar qamshy – kókparshylardyń tózimdi, uzyn órimdi qamshysyn -«Kókpar qamshy» deıdi.
27. Úıir qamshy – jylqy úıirin qaıyrýǵa arnalǵan ári uzyn ári berik qamshyny -«Úıir qamshy» deıdi.
28. Barymta qamshy – qarý retinde de sán retinde de qoldanylatyn aýyr qamshyny - «Barymta qamshy» degen.
29. Doıyr qamshy – órimi uzyn ári jýan, shymyr kúshti qamshyny - «Doıyr qamshy» dep ataǵan.
30. Shoqpar qamshy – sabyna shoqpar qosylǵan aýyr qarý retinde qoldanatyn qamshyny - «Shoqpar qamshy» deıdi.
31. Básire qamshy – ul balany alǵash ashamaıǵa mingizý dástúrin atqarǵan kezde syılyq retinde jasalatyn erekshe qamshyny -«Básire qamshy» dep ataǵan.
32. Dúr qamshy – jaza berý úshin jáne sán-saltanat kórsetip, daýa túskende ortaǵa tastaýǵa qoldanylatyn kóp órimdi qamshyny -«Dúr qamshy» deıgen.
33. Jalpaq qamshy – órimi jalpaq bolyp kelgen, sándik jáne turmystyq qamshyny - «Jalppaq qamshy» dep ataǵan.
34. Jyrym qamshy – betine jyrym salynǵan órnekti qamshyny - «Jyrym qamshy» dep ataıdy.
35. Qoıbas qamshy – qoı qaıyrýǵa arnalǵan, sabynyń basyna qoı basy pishinin keltirip jasaǵan jeńil qamshyny - «Qoıbas qamshy» dep ataǵan.
36. Taıbas qamshy – sabyna taı basynyń pishinin salyp, sándep jasaǵan, taı qaıyrýǵa arnalǵan shaǵyn qamshyny - «Taıbas qamshy» dep ataǵan.
37. Qozy qamshy – sabyna qozynyń bas pishinin salyp, sándep jasaǵan qozy qaıyrýǵa arnalǵan jeńil ári shaǵyn qamshyny - «Qozy qamshy» dep ataıdy.
38. Buzaýbas qamshy – sabyna buzaý basynyń pishinin salyp jasaǵan, buzaý qaıyrýǵa arnalǵan qysqa qamshyny -«Buzaýbas qamshy» dep ataǵan.
39. Baq qamshy – baqsylyqta qoldanylǵan, kıeli dep sanalatyn qamshyny - «Baq qamshy» degen.
40. Jol qamshy – saparda júrgende qoldanylatyn, basqa maqsatqa qoldanbaıtyn óte sándi, qymbat áshekeımen sándelgen yqsham qamshyny - «Jol qamshy» dep ataǵan.
41. Serkebas qamshy – sabyna serkeniń bas pishinin salyp jasaǵan, serke qaıyrýǵa arnalǵan shaǵyn qamshyny -«Serkebas qamshy» dep ataıdy.
42. Jolaı qamshy – jaqyn aralyqqa jol júrgende, shyǵa - shappaǵa qajetti qarapaıym qamshyny -«Jolaı qamshy» dep ataǵan.
43. Qatyn qamshy – áıelderge arnalǵan, názik órnektelgen názik jasalǵan, sándi qamshyny -«Qatyn qamshy» degen.
44. Qyz qamshy – qyzdardyń qoldanýyna arnalǵan, altynmen aptap, kómispen kúptep sándep jasaǵan sándik qamshyny - «Qyz qamshy» dep ataǵan.
45. Bujyr qamshy – órimi budyrly, sándik nemese qarý retinde qoldanylǵan, urǵan jerin jyrtyp túsiretin ara júzdi qamshyny -«Bujyr qamshy» deıdi.
46. Sylyq qamshy – beti jyltyr, erekshe sándik qamshyny - «Sylyq qamshy» deıdi.
47. Orama qamshy – órimi men saby bylǵarymen erekshe oralǵan órnekpen jasalǵan qamshyny -«Orama qamshy» deıdi.
48. Altyn qamshy – saby altynmen áshekeılengen ne sáp altynnan sap salynǵan sándik qamshyny - «Altyn qamshy» dep ataıdy.
49. Kúmis qamshy – sabyn sáp kúmispen bezendirilgen sándik qamshyny - «Kúmis qamshy» deıdi.
50. Mys qamshy – sabyn sáp myspen qaptaǵan , ádemi áshekeıleri bar sándik qamshyny - «Mys qamshy» deıdi.
51. Jez qamshy – saby jezden jasalǵan nemese jezben áshekeılengen qamshyny - «Jez qamshy» deıdi.
52. Tikenek qamshy – sabynda nemese óriminde tikenekteri bar qarý qamshyny - «Tikenek qamshy» deıdi.
53. Túıebas qamshy – sabyna túıe basynynyń pishinin salyp jasaǵan, túıe aıdaýǵa arnalǵan uzyn ári myqty qamshyny - «Túıebas qamshy» deıdi.
54. Bálger qamshy – em-domda qoldanylatyn kıeli qamshyny - «Bálger qamshy» dep ataǵan.
55. Batyr qamshy – batyrlarǵa tán aýyr, aıbyndy órimi som berik qamshyny - «Batyr qamshy» dep ataǵan.
56. Atbas qamshy – sabyna at basynyń pishinin salyp, iri jylqyny qaıyrýǵa arnalǵan qamshyny - «Atbas qamshy» dep ataǵan.
57. Aq qamshy – saby aq bylǵarymen qaptap jasaǵan, sal-serierge arnap jasaǵan, túsi aq, erekshe sándik qamshyny - «Aq qamshy» dep ataǵan.
58. Bosmoıyn qamshy – bir serkeniń terisinnen sabyn da óriminde shyǵaryp qaty máterıal qospaı jasaǵan ustaýǵa jeńil, ıkemdi qamshyny -«Bosmoıyn qamshy» dep ataǵan.
59. Bylǵary sap qamshy – saby bylǵarydan jasalǵan qamshyny -«Bylǵary sap qamshy» dep ataıdy.
60. Kúmis baýyr qamshy – sabynyń baýyryn kúmispen kómkerilgen erekshe sándi qamshyny - «Kúmis baýyr qamshy» dep ataǵan.
61. Qozy órim qamshy – órimi marjandaı órilgen, qozy qaıyrýǵa arnalǵan shaǵyn qamshyny - «Qozy órim qamshy» dep ataǵan.
62. Qara qamshy – kúndelik turmysta únemi qoldanylatyn, túsi qara, qarapaıym ári myqty qamshyny - «Qara qamshy» deıdi.
63. Tamshy órim qamshy – órimi tamshy tárizdi órilgen, kózdiń jaýyn alatyn ádemi qamshyny - «Tamshy órim qamshy» dep ataıdy.
64. Jylan baýyr qamshy – órimi jylan terisine uqsas ne jylannyń qabymen qaptap jasalǵan qamshy túrin - «Jylan baýyr qamshy» deıdi.
65. Tór qamshy – tórelerge ilip qoıýǵa arnalǵan, tórge ǵana tán sándi ári saltanatty qamshyny - «Tór qamshy» dep ataǵan.
66. Jantaq qamshy – óriminde jantaq tárizdi órnekteri bar qamshy túrlerin - «Jantaq qamshy» dep ataǵan.
67. Toq qamshy – órimi jýan, toq órilgen samaǵy aýyr, qural retinde qoldanylatyn qamshyny - «Toq qamshy» dep ataǵan.
68. Sabaý qamshy – órimi jińishke, jeińil biraq ótkir, tentekti tejep, sotqardy sottaıtyn , jaýdy sabaýǵa arnalǵan qamshyny -«Sabaý qamshy» dep ataıdy.
69. Túıreý qamshy – ushy úshkir bolyp keletin, qarý retinde qoldanylǵan qamshyny - «Túıreý qamshy» deıdi.
70. Bórte qamshy – órimi men sabynda erekshe oıý-órnekteri bar sándik qamshyny - «Bórte qamshy» dep ataıdy.
71. Syńar órim qamshy – bir ǵana jolaqtan órilgen qarapaıym qamshyny - «Syńar órim qamshy» ne «Shyıratpa qamshy» dep ataǵan.
72. Kóterme qamshy – erekshe áshekeılenip, syılyq nemese marapat retinde jasalatyn qamshyny - «Kóterme qamshy» deıdi.
Osy 72 túrli qamshynyń árqaısysy turmys-tirshilikte, sán-saltanatta, nemese dástúrli joralǵylarda óz ornyna saı qoldanylǵan.
Bul qamshylardyń árqaısy halyqtyń turmysy men dástúrinde ózindik oryn alalatyn jáne belgili bir qyzmetti atqarǵan ulttyq erekshe tutyný buıymy bolyp eseptedi.
Bolat Bopaı, etnograf
Pikir qaldyrý