Aqparat almasý – kúndelikti turmys-tirshiliktiń, qoǵamdyq qatynastardyń, saıası-áleýmettik-ekonomıkalyq baılanystardyń negizi sanalatyn proses. Al aqparat taratý isi – aqparattyq naryqtaǵy memlekettik, jekemenshik jáne sheteldik buqaralyq aqparat quraldarynyń mindeti.
QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategıalyq zertteýler ınstıtýtynyń bas ǵylymı qyzmetkeri, áleýmettaný ǵylymdarynyń doktory, profesor Aıgúl Zabırovanyń «Qazaqstannyń medıa-arhıpelagy» degen taqyryptaǵy zertteý materıaly jarıalandy.
Instıtýt tapsyrysy boıynsha ótken áleýmettik saýalnamada «Qazaqstan saıasaty, ekonomıkasy men qoǵamdyq ómiri týraly jańalyq oqyǵanda, qaı aqparat kózine kóbirek senesiz?» degen suraq qoıylǵan. Sáıkesinshe, saýalnama qatysýshylaryna «Respýblıkalyq telearnalar, Qazaqstandyq ınternet-BAQ, áleýmettik jeliler men messendjerler, sheteldik BAQ, Baspa gazetteri men jýrnaldary, blogerler men qoǵamdyq pikir kóshbasshylary, radıolar» degen jeti baǵytty tańdaý retinde usynǵan.
Áleýmettik saýalnama qorytyndysynda senimdi aqparat kózderi kelesi rettilik boıynsha anyqtalǵan: respýblıkalyq telearnalar (59,1%), áleýmettik jeliler jáne messendjerler (34,7%), qazaqstandyq ınternet-BAQ (30,3%), baspa gazetter men jýrnaldar (9,2%), blogerler men qoǵamdyq pikir kóshbasshylary (8,7%), sheteldik BAQ (8,5%) jáne radıo (5,4%).
Elimizdegi iri ınstıtýttardyń biri bul taqyryptardy qozǵap, kópshilikke qoljetimdi zertteý qorytyndysyn jarıalaý bastamasyna, árıne, qoldaý bildirip, quptaımyz. Alaıda, birneshe eskerte ketetin máseleler bar.
Birinshi. Bilikti mamandar men áleýettik kadrlyq quramda jınaqtalǵan ınstıtýttyń zertteý esepteri, saýalnama qorytyndylary barlyq standarttardy saqtaýy kerek. Atalǵan áleýmettik saýalnamaǵa Qazaqstannyń 17 oblysynan jáne respýblıkalyq mańyzy bar qalalarynan (Astana, Almaty, Shymkent) 18 jastan asqan azamattar qatysqany anyqtalǵan. Al qatysqan adamdardyń jalpy sany joq. Zertteý qorytyndysyndaǵy árbir aqparat kóziniń senimdilik deńgeıin aıqyndaıtyn paıyzdyq kórsetkishter qansha adamnyń ustanym-kózqarasynan belgili boldy? Ondaǵan, júzdegen, myńdaǵan qatysýshy?! Belgisiz.
Ekinshi. Áleýmettik saýalnamanyń maqsatyn túsingenimizben, onyń negizgi qorytyndysyna áser etetin bir faktor bar. Ol – aqparat kózderiniń naryqtyq reıtıń kórsetkishi. Osy jerden aqparat tutynýshylardyń naqty qaı baǵytqa basymdyq beretini týraly kartınalardy baıqaýǵa bolady. Qatysýshylar sany H sanalatyn áleýmettik saýalnama nátıjesi naryqtyq kórsetkishterden aýlaq bolmaýy kerek ekeni kimge de bolsa túsinikti.
Úshinshi. Saýalnamadan tys másele. Memlekettik saıasatty nasıhattaý, túsindirý maqsatyn kózdeıtin memlekettik tapsyrysty bólý kezeńinde ınstıtýt esepteri, saýalnama qorytyndylary, tutyný reıtıńi kórsetkishteri nazarǵa alynsa eken degen usynys bar. Bul usynys memlekettik qarjyny maqsatty jumsaý deıtin strategıalyq ustanymnyń oń jambasyna keledi.
Al QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI zertteý esepterin jarıalaýdy toqtatpasa eken deımiz. Memlekettik deńgeıdegi ǵylymı dáldikpen usynylatyn aqparattyń qoljetimdiligi – ashyqtyq pen dıalogtyń kórinisi.
