Qazaq alfavıtiniń latynǵa kóshýdegi mańyzy men máni týrasyndaǵy mamandar dıskýssıasy áli de jalǵasyn tabýda. Bul reformanyń maqsaty men mazmunynyń artynda qandaı gáp jatqanyn, onyń túpki negizindegi syryn taýyp, kópshilikke talqyǵa sala bergennen Qazaqstannyń da, eldiń de bedeli ósip, maqsaty aıqyn bolmasy anyq.
Osy máselege, reformanyń shyn máninde memleket úshin qandaı máni bar ekenine qatysty Reseıdiń M.V. Lomonosov atyndaǵy máskeý memlekettik ýnıversıteti Tarıh fakúlteti janyndaǵy postsovettik elderdiń qoǵamdyq-saıası prosesin úırený Aqparattyq-saraptamalyq ortalaǵy saıtynda «Qazaqstan» RTRK» AQ-tyń tóraǵasy Erlan Qarınnyń pikiri jarıalandy:
Qazaq jazýynyń josparly reformasy týrasynda pikirtalastardyń belsendi bolatyny áýbastan belgili bolǵan. Alaıda dál osy pikirtalastardyń bir jaǵy bul máseleni saıasatqa, geosaıasatqa ákelip tireıdi. Osy oraıda taǵy da bir ret máseleniń anyq-qanyǵyn aıtý kerek.
Birinshiden, latyn grafıkasyna kóshý- áýel basta maqsat etilgen jospar. Oǵan memleketimiz kezeń-kezeńmen jaqyndap otyrdy.
Bul máseleniń mán-jaıyn túsinbeı júrgender úshin aıtyp keteıin: Prezıdent latyn grafıkasyna kóshý qajettiligin eń alǵash ret 2006 jyly aıtqan bolatyn. Ol Qazaqstandaǵy etnosaralyq birlik ınstıtýty – Qazaqstan halqy Assambleıasy sesıasynda aıtyldy. Arada kóp uzamaı prezıdent Nazarbaev 2012 jylǵy óziniń joldaýynda latyn qarpine kóshý taqyrybyn órbitip, ony 2025 jyly aıaqtaıtyndaı etip qoıdy. Jáne sol «Joldaý-2012» kezinde memleket basshysy «Qazaqstan-2050» strategıasyn qurdy. Bul - uzaq merzimge arnalǵan memlekettiń strategıalyq damý maqsattary bekitilgen qujat. Sonymen qatar, reformalardyń tájirıbe júzinde júzege iske asýy, ıaǵnı prezıdent óz baǵdarlamaly maqalasynda aıtqanyńdaı bul zańdylyq, oılastyrylǵan qadam. Ol buryn qabyldanǵan strategıanyń jalpy logıkasyna sáıkes keledi. «Barlyǵy jospar boıynsha» demekshi, mamandar úshin de jańalyq ashylǵan joq, eshnárse aıaq astynan bolǵan joq ekendigin eskertkim keledi.
Kelesi. Til grafıkasyna qatysty reformany tek qan qazaq tiliniń modernızasıalanýy turǵysynan qarastyrý kerek. Bul tek til grafıkasyna ǵana qatysty ekeniń atap aıtqym keledi. Biz ózge tilge kóship jatqan joqpyz, tek grafıkany modernızasıalaımyz. Latyn qarpi alǵash ret keńestik kezeńde engizilgen grafıka ekenin eskersek, sonymen birge barlyq túrki halyqtary (Ázirbaıjan, Túrkimenstan, Ózbekstan) áldeqashan oǵan kóship ketkenin aıta otyra, latyn grafıkasynyń túrki tilderiniń fonetıkalyq qurylymyna birshama jaqyn ekeni de atap ótken jón. Jáne atalǵan elderdiń syrtqy saıası baǵytyna áser etken latyn grafıkasyn kóshý boldy ma?
Latyn grafıkasyna kóshý máselesin emosıaǵa berilmeı, tereńirek oılanatyn bolsaq, ol tek qana tildiń qolaılyǵy men fýnksıonaldylaǵyna baılanysty. Munda eshqandaı saıasattyń, tipti geosaıasattyń ıisi de joq.
Qazaqstan túrki tildi elderiniń ishinde latyn grafıkasyna kóshpekshi bolyp otyrǵan sońǵy elderdiń biri. Iá, latyn grafıkasyna kóshý – órkenıettik másele. Ashyq jáne globaldy álem paıdasyna tańdaýymyz - qazaq tili jańa dınamıka men damýǵa, popýlırızasıalanýǵa múmkindik, baǵyt alyp otyr. Búginde kóptegen tilder jahandyq prosester tarapynan qysym alýda. Osy oraıda Qazaqstannyń latynǵa kóshýi - bilim salasyna baılanysty basqa da reformalarmen tyǵyz baılanysta. Demek, bul jahandaný kezeńindegi ulttyń básekelestikke qabilettiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan ulttyq bilim jobasy bolmaq.
Jáne sońǵysy. Latynǵa kóshý – basty maqsat emes. Eń bastysy - ulttyq sananyń transformasıalanýy, ózgerýi. Elbasy dástúr men zamanaýılyq arasynda tepe-teńdikte turýǵa tıisti qazaqstandyq modernızasıa baǵdarlamasyn engizýdiń júıesin usyndy. Ol tek ótkenge, burynǵyǵa jaltaqtaı bermeýge, jańany da qýyp artynan erip ketpeýge shaqyrady. Osy oraıda Reseı men Qazaqstannyń konsepsıalary uqsas: tarıhı tamyrlardy joqqa shyǵaryp, jańaǵa da shetelge de eliktemeý qajet.
Búgin tańda prezıdent Nazarbaev jalpymoıyndalǵan ulttyq lıder retinde birneshe jańa qoǵamdyq ıdeologemalardy qalap jatyr, olardyń eń bastylary - Bilim men Bilgirlik. Onyń maqalasynyń, jalpy strategıasynyń máni osynda jatyr. Negizinen, Qazaqstan úshin bul óz betinshe ulttyq ıdeıaǵa aınalýy kerek. Jazý reformasynan tys Nursultan Nazarbaev qoǵamdy ózgerip jatqan tarıhı shyndyqqa beıimdeýdiń basqa da birneshe qadamyn aıqyndady. Latyn qarpine ótý (durysy — oralý) bul bar bolǵany bir quraly ǵana. Basqa eshteńe emes.
