Qazaqshalap aıtqanda depressıadamyn. Esi durys el-jurt sózdiń basyn bismilládan bastasa, men depressıaǵa túse otyryp, ishki qynjylymdy oqyrmanmen bólisýdi jón dep taptym. Jaqynda uzynqulaqtan bir aqparat estidim. Qońyraý shaldym, tekserdim. Áı, Alla, ras bolyp shyqty. Aýzyma eriksiz Allany túsirgen Rýslan jaıly áńgimemdi áriden bastaýǵa, anyǵyn aıtqanda, qazaq qoǵamynan túńile turýǵa ruqsat etińizder.

Aqyldy adamdardyń aıtýynsha aǵzadaǵy bir suıyqtyq kóńil-kúı úshin jaýap beredi. Ol bólinbese adam depressıamen dostasady. Anda-mynda qujattar jınap júrgenimde (Ne úshin, qaıda ekenin aıtpaımyn, suramańyzdar) serotonınim (Joǵaryda jazǵan suıyqtyqtyń ataýy-avt.) taýsylyp qaldy. «Anda bar!» (Qaıda ekenin aıtpaıdy, qur qol silteý), « Joq, kirme, bizde jınalys» (Kóp jınalsa, jumys ónimdirek bolady dep kim aıtty?!), «Kvars 30 mınýt» (Shyn máninde shaı ishedi), «2 kúnde daıyn bolady» (5 kún ótti), «Esikti toqyldatpaı nege kiresiz?» (Oıbaı, keshirińizshi), «Iá, ne boldy?» (Aldymen amandassaq bolady ma?), «Biz kómektese almaımyz, quzyrymyzǵa jatpaıdy» (Endeshe kim? Kimniń quzyrynda?), «Kúte turyńyz» (Maqul, ósek aıtyp alyńdar), «Mojno na rýsskom?» (A mojno qazaqsha? Nazarbaev aıtty ǵoı qazaqshaǵa qazaqsha jaýap berińder dep ..álde kerisinshe aıtty ma?), «Kóp suraq qoıasyz!» (Men sondaımyn, aýrýym sondaı), «Anyqtama qaıda?» (Sizder bermeısizder me?), «Nege bárin aldyn-ala surap almaısyz?» (Suraq qoıma dedi ǵoı..), «Jýrnalıs emessiz be?, báse, jynǵa tıesiz» (Bas ızeımin).

Qaıda barsań da Qorqyttyń kóri. Qaıda barsa da men sıaqty qazaqty órkókirektik pen ózimshildik qushaq qarsy alady. Halyqqa qyzmet etýi kerek memlekettik qyzmetkerler nege halyqty jek kóredi, nege kıimge qarap qarsy alyp, qaltany qaǵyp, shyǵaryp salady, nege qazaq úshin qamyqpaıdy, qýanbaıdy?

Chehıanyń saıası ómirinde eleýli ról oınaıtyn qazaq qyzy qazaqstandyq sheneýnikterge qaıran qalamyn, bizde depýtat 1 lıtr suıyq maıdyń baǵasyn durys aıtpasa, halyqtyń jaǵdaıyn bilmeıdi degen sebeppen qyzmetinen bosatylady, qurmetten aıyrylady degeni esime túsip ketti.

Aýzyńa maı, Shpekbaev deıdi qazekem

Gýglǵa memlekettik qyzmetker dep terip kórdim. Oqyǵanym krımınal, shym-shytyryq. «Bıylǵy 3 aıda 373 memlekettik qyzmetker jemqorlyqpen ustalǵan», «Memlekettik qyzmetker alaıaqtyq jasaǵan» degen aqparattan kóz súrinedi.  «Urdy-soqty, adamdy basyp ketti, qyzmetin asyra paıdalandy» degen de tolyp tur. Memlekettik qyzmetker sanatyna ákimıatta otyratyn qyz-jigitter de jatqyzylǵanymen  áńgime olar jaıynda emes ekendigi túsinikti shyǵar. Halyq bylǵary kresloda otyrǵan kez kelgen bastyqtan ımenedi. Qoǵamda bastyqtan qorqý degen aýrý órship turǵany málim. Ol aýrý  asqynyp, «hronıcheskıı» ıakı sozylmaly túrge  aınalyp ketkeni qashan. Endi odan qulan taza jazylý ekitalaı bolǵanymen emdelmeske taǵy bolmaıdy. 

Sáýir aıynda memlekettik qyzmet bedelin túsiretin áreketter sanatyna ádep buzýshylyqtyń jeke quramyn engizemiz degen edi QR Memlekettik qyzmet isteri  jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Alık Shpekbaev. Bylaısha aıtqanda, Shpekbaev sózinde tursa, halyqpen dóreki sóılesken memlekettik qyzmetker jazalanbaq. 3 jyl boıy joǵary turǵan laýazymǵa joǵarylaý quqyǵynan aıyrylýy nemese laýazymy tómendetilýi múmkin. Al, ádep normasyn óreskel buzsa, jumysynan shyǵarylýy ǵajap emes. Bul latyn álipbıinen keıin estigen men úshin eń jaǵymdy jańalyq boldy.

Kimge senemiz? Sembınovke me, Rýslanǵa ma?

SHQO turǵyny Rýslan Smaǵulov jaıynda kezdeısoq estip qaldym. Qadalǵan jerden qan alatyn qanysher atanyp jýrnalısik zertteýge kirisip kettim.  Uıaly nómirge habarlasyp, ózimdi tanystyrdym. Meniń de aýzym kúıgen, biraq siz sıaqty sot zalynan biraq shyqpadym, qaı shendimen neni bólise almadyńyzdar dep suraqty tótesinen qoıdym. Minezi ashyq jýrnalıstiń nıeti qara emes, oılaǵany, izdegeni ádildik ekenin Rýslan túsindi (Qudaıǵa shúkir-avtor). Rýslan dep otyrǵanym zań kolejiniń stýdenti eken. Jumys sharýasy boıynsha  SHQO ákimıatyna qabyldaýǵa kiripti. Rýslanǵa kerek Júsipova is-saparda bolǵandyqtan ony İshki saıasat basqarmasynyń basshysy Sembınovke jiberipti. Kabınetinde japadan jalǵyz otyrǵan shendiden Rýslan zań boıynsha, qalyptasqan ereje boıynsha qabyldaýǵa kelgen adamnyń aıtqandaryn jazyp alatyn, protokol toltyratyn mamandardyń otyrýyn talap etken. Munysy Sembınov myrzaǵa unamapty. Qısyndy syndy basqa sekirý, qalaı jumys isteý kerektigin úıretý dep túsingen ol jas jigitke óz ornyn bilýge aqyl-keńes aıtady. Zańdy shemishkeshe shaǵatyn Rýslan aýzyn jappaq bolǵan bastyqqa mindeti men jumysyn eske salady. Yzaǵa býlyqqan İSB basshysy qolyna púltti alyp, stýdentke laqtyryp jiberedi. Abyroı bolǵanda, jigit eńkeıip, púlten aman qalǵan. Rýslan men sheneýniktiń áńgimesi tóbelespen aıaqtalady. Munyń bárine beınebaqylaý kameralary kýá bolyp shyqty. Erninen qan aqqan Smaǵulov ańqaýlyqqa salynbaı, birden jedel járdem men polısıany oqıǵa ornyna shaqyrady. 10 mınýttyq jerge tasbaqashalap bir saǵatta áreń jetken (Rýslannyń aıtýy boıynsha-avtor) jedel járdemdi alǵan jaraqattary boıynsha sot-medısınalyq saraptama jasaýdy talap etedi. Bilimmen qarýlanǵan Rýslan saraptama nátıjesi men kameraǵa jazylyp qalǵan vıdeony dálel retinde paıdalana otyryp sotqa shaǵym túsiredi. Aqyr aıaǵynda jazadan qutylmasyn sezgen (boljam-avtor) Sembınov kinásin tolyqqandy moıyndap, jalynyp-jalbarynyp (fantazıa-avtor) keshirim surapty. Bizdiń jigit sheneýniktiń mansabyna balta shapqysy kelmeı, aıap, bala-shaǵasyn aıap, qazaqylyq tanytady.  Sóıtip isti kelesi sot prosesine jetkizbeı, aıybyn betine qaıta-qaıta baspaı, keshirimin qabyldap, adamgershiligin kórsetti. Alataýdyń baýraıynda otyrǵan men ǵana únsiz qalýdy jón sanamadym. Men de qorqyp Sembınovpen baılanysqa túspedim. Ondaǵy qorqynysh maqalanyń shyǵýyna bóget jasalady degen oı.  Sosyn munyń durys emestigi esime túsip, oıymnan aınydym. Túptiń túbinle baısyń, kedeısiń, tilshisiń, qoıshysyń demeı qara qyldy qaq jaratyn bizdiń ádiletti sottyń aldynda tik turyp jaýap beretinimdi bilemin (jaqynda ǵana sotqa qatysqanmyn, áserden áli shyǵa almaı júrmin-avt).  Sembınovpen baılanysqa tústim. Uıalyǵa emes, júmys telefonyna zvondańyz degen Erjan Altaıulymen arada tórt saǵat ótkennen keıin ǵana tildesý baqyty buıyrdy (hatshysyna raqmet!-avt.). Uıalysyna jiberilgen habarlamany oqyp úlgergen ol áńgime aýanyn sezip turdy. "Tanysqanyma qýanyshtymyn" dep jarqyn daýyspen aıtqanda et júregim ezilip ketti (qaıteıik, náziktigimiz-osaldyǵymyz).

-Aǵa, SHQO ákimıatynda bir oqıǵa oryn alypty.. Qabyldaýǵa kelgen azamatpen sizdiń áńgimeńiz jaraspaı, aqyr aıaǵy tóbelesip tynypsyzdar. Siz tipti púlt laqtyrypsyz. Bul ras pa? Ol sotqa shaǵymdanǵan eken.

-Joq. Ol negizi ózi birtúrli jigit. Ákimıatqa jıi bas suǵady. Biz oǵan kómektesýge tyrystyq.

-Birtúrli deısiz be?  Qandaı maǵynada? Psıhıkalyq aýytqýy bar ma? Anyqtamasyn kórgensiz be?

-Anyqtamasy joq. Aıttym ǵoı biz oǵan kómektesýge tyrysyp júrmiz.

-Demek siz oǵan qol kótergen joqsyz?

-Álbette, joq. Ondaı adam bolatyn bolsam, İshki saıasat basqarmasyn basqaratyn ba edim?! Ol jigit ózi kelip keshirim surady. Shaǵymdaryn da qaıtaryp aldy óz erkimen.

-Rýslan degen jigit. Ózi zań kolejiniń stýdenti. Al, ata-anasy she, olar kelip shý kótermedi me?  (Estýimshe, Rýslan ata-ananyń qamqorlyǵynsyz eken. Biraq ózinen bul aqparatty tekserýge yńǵaısyzdandym. Sembınov myrza ne deıdi eken degen oı, 2 jyldaı Rýslandy biledi eken..-avt.).

-Joq, kelmedi. Jalpy munyń bárin qaıdan estidińiz?

-Óńirlik tilshilerden. Memlekettik qyzmetkerlerdiń ádep normasyn qanshalyqty saqtaıtyny týraly maqala jaza bastaǵanmyn. Sosyn osy oqıǵa jaıly estidim. Ózińiz bilesiz ǵoı, memlekettik qyzmetker degen halyqqa qyzmet etetin adam. Al halyq bolsa, memlekettik qyzmettegi bastyqtan qorqady.

-Iá. Rýslan keldi, keshirim surady. Sonymen másele sheshildi.

Tutqany qoıdym da kim kimdi keshirgenin túsinbeı dal boldym. Rýslanǵa qaıtadan qońyraý shalyp, baıan etýdi jón kórmedim.

Qaısysyna senetinin oqyrman ózi shesher. "Negizi jaqsy adam desedi, sol kúni kóńil hoshy bolmaǵan shyǵar, bastyǵynan urys estigen shyǵar" degen Rýslanǵa da másele Sembınovte emes, másele qoǵamdaǵy Sembınovshylar jaıynda ekendigin aıtqanmyn. Sý iship otyrǵan qudyǵyna túkiretin sheneýnikterdi Rýslandar (Bul jerde qazaq degen maǵynada-avt.)talaı ret keshirgen, taǵy keshirer. Degenmen mundaı jaǵdaılar jabýly qazan kúıinde qalmaýy shart.

Astyńa taı, Shpekbaev!

Kómek surap, baǵyt-baǵdar surap kelgen adamǵa qıt etse púlt laqtyratyn shendiler bizge qanshalyqty qajet? Bılikte júrgen basshylar halyqty mensinbeýlerin, kózge ilmeýlerin qashan qoıady? Olardy saılap otyrǵan myna biz be? Senimdisiz be? Memlekettik qyzmetkerlerdiń ádep normasyna baılanysty zańdyq ózgertýler qashan kúshine enbek? Qashanǵy kóz juma qaraımyz? Qashanǵy keshiremiz? Endi bir jerge qabyldaýǵa barsańyz, uıalyńyzdaǵy dıktofondy aldyn-ala qosyp qoıyńyz. Saqtanǵandy saqtaıdy deıdi ǵoı. Shpekbaevtyń ózi Darıǵa Nazarbaevaǵa «dıktofon bar, kamera bar, jazyp alsyn, zań buzýshylyq bolǵanyn dáleldesin, oǵan tyıym salynbaǵan» dep aǵynan jarylǵany áli este. Jalpy, sol kúni Alık myrza kóp nárseni aıtty... İske sát deıik!

Kóshirip basý úshin redaksıa ruqsatyn alý qajet!

Qamshyger: Jazıra Baıdaly