«Rýh pen til» jastarynyń Ulttyq ǵylym akademıasyndaǵy keńestik jazý men nyshandardy alyp tastaý týraly 6 qarasha kúni jazylǵan shaǵym hatyna http://rukhpentil.org/?p=1318 bir apta ótken soń, búgin, 13 qarasha kúni Bilim jáne ǵylym mınıstri Baqytjan Jumaǵulovtan resmı jaýap keldi. Resmı jaýap mınıstrdiń jeke blogynda jarıalanǵan http://blogs.e.gov.kz/zhumagulov_b/questions/173400 .

Mınıstrdiń bergen jaýaby arqyly bıliktiń ulttyq saıasatta naqty qandaı pikirde ekenine, el egemendigin qadirlemeıtinine taǵy bir márte kóz jetkizdik. Sóıtip, «Rýh pen til» uıymynyń ulttyq múddege baǵyttalǵan talaby qanaǵattandyrylmady. Ádettegideı, ulttyq másele jabyq másele bolyp qaldy. Oǵan mınıstrdiń birneshe sebepteri de bar. Alaıda, uıym jastary mınıstrdiń resmı jaýabymen kelispeıdi.     

Mınıstr Jumaǵulov Ulttyq ǵylym akademıasy ǵımaraty óziniń arhıtektýrasymen eskertkish retinde memleket qamqorlyǵyna alynǵanyn aıtyp, shetelde arhıtektýralyq eskertkishterdiń ózgertilmeıtinin tilge tıek etti. Uıym talabynyń orynsyz ekenin Fransıa astanasy Parıjde erteden salynǵan «Uldar mektebi» nemese «Qyzdar mektebi» degen kóne jazýdyń áli de saqtalǵanyn mysal etken. Alaıda, ol mektepten Fransıa Qazaqstannyń KSRO-dan sıaqty zorlyq-zombylyq, asharshylyq, saıası repressıa kórdi me? Zaty múldem eki bólek nárseni teńestirýge bolady ma? Árıne, joq. Munda jastar,keńestik zaman jazýy men nyshandarynyń ulttyq qundylyqtarymyzben ultyq saıasatymyzǵa sáıkes kelmeıtinin aıtqan edi. Sondaı-aq, keńestik nyshandardy aqtaý alý maqsatynda Saransk qalasyndaǵy basqarma úıininiń birinde áli kúnge deıin «Keńester úıi» (Dom Sovetov) degen jazý men keńestik eltańba saqtalynǵanyn mysal retinde aıtady. Bul qanshalyqty oryndy? Saransk Reseıde ornalasqandyqtan, álbette, Saransk úshin KSRO zamany ystyq bolar. Biraq Qazaqstanǵa  KSRO qandaı jaqsylyq ákeldi? Bıliktegiler osyny oılady ma eken?! Bizdińshe, oılanbaq túgil, áli de keńes zamanyn ańsaıtyn sekildi. Ony keıingi jyldary Aqordanyń Kedendik odaq, Biryńǵaı ekonomıkalyq keńistik sekildi uıymdarǵa kirip, Reseımen ıntegrasıany odan ary jaqyndastyrýy dálel. Sonymen qatar, mınıstrlik óz jaýabynda «barlyq arhıtektýralyq bólshekterdi saqtap qalý keleshek úshin asa mańyzdy» delingen. Sonda, keńestik zaman, onyń rámizderi Qazaqstannyń keleshegi úshin qandaı mańyzdylyqqa ıe? Bolashaq úshin KSRO-nyń qazaq jerin tóstep-bıleýi, zıalyq qaýym ókilderin repressıaǵa ushyratýy, halyqty asharshylyqqa ushyratýyn eske alyp, mańyzdy dep tanýy tıis pe?! Álde bıliktiń «Keńes zamanyna qaryzdarsyńdar, keleshekteriń Reseımen birge» degisi kelgeni me?

Antıkonstıtýsıalyq zańdar qabyldap, ol arqyly keńes úkimetiniń elesterin elimizde qaldyrý ultqa qıanat jasaý, bıliktiń Qazaqstan táýelsizdigin moıyndamaý dep baǵalaımyz. Ókinishke oraı, qazirgi tańda tıisti zańdar burynǵy keńestik jazýlar men nyshandardy ózgertýge tyıym salynýda. Alaıda, buǵan qaramastan, bizdiń talabymyz jastar bıliktiń ádiletsiz, ultyn joıýǵa baǵyttalǵan saıasatyna qarsy ekenin bildirýimiz bolyp tabylady. Ult taǵdyryna qater tónip turǵanynda mundaı qarsylyqtar men narazylyqtar toqtamaıdy. Óıtkeni shyn máninde,  komýnıstik dáýir Qazaqstan memleketin ulttar polıgonyna aınaldyrdy, qazaqtardy ultsyzdandyryp, máńgúrt atandyrdy, tilimizdi shubarlatyp, dinimizdi burmalady. Endeshe, bıliktiń aıtqany durys pa? Bıliktiń jaýabyna sizdiń aıtar oıyńyz qandaı?  

13 qarasha 2012 j.

Jýmagýlov B.T.

Qurmetti “Rýh pen til” qoǵamdyq-saıası uıymy!

Ulttyq ǵylym akademıasynyń «Qazaq SSR Ǵylym akademıasynyń» ǵımarat kesheni 1948-1957 jyldar aralyǵynda salynǵan kúrdeli arhıtektýralyq ansámbl. Bul ǵımaratty turǵyzýǵa ǴA birinshi prezıdenti Qanysh Imantaıuly Sátbaev erekshe eńbek sińirgen. Ǵımaratty salýǵa N.Prostakov, A.V.Shýsev, V.Ekk, M.Pavlov, A.Ordabaev, M.Zvonsov, N.Beloýsova jáne basqa sáýletshiler qatysqan. Ǵımarat óziniń arhıtektýrasymen eskertkish retinde memleket qamqorlyǵyna alynǵan. Shet memleketterde erte kezde salynǵan arhıtektýralyq ǵımarattar qazirge deıin qalpynsha saqtalyp, olardaǵy jazýlardy ózgertýge tyıym salynǵan. Máselen Fransıa astanasy Parıjde erteden salynǵan «Uldar mektebi» nemese «Qyzdar mektebi» degen jazýmen qalǵan ǵımarattar kóne eskertkish retinde sol kúıinde saqtalyp, qazirde aralas (ul-qyzdar oqytatyn) mektep qyzmetin atqaryp otyrǵany belgili. Reseıdiń iri qalalarynda kóne jazýlarmen jazylǵan ǵımarttar sol kúıinshe saqtaýly. Mysaly, Saransk qalasyndaǵy basqarma úıininiń birinde áli kúnge deıin «Keńester úıi» (Dom Sovetov) degen jazý men keńestik eltańba saqtalynǵan. «Tarıhı-mádenı mura obektilerin qorǵaý jáne paıdalaný týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń 1992 jylǵy 2 shildedegi № 1488-Hİİ Zańynyń «joıýdan, taǵylyq aktilerinen, óńin aınaldyrýdan, jalǵan dáripteýden, burmalaýdan, orynsyz ózgerister engizýden, tarıhı túpmátinnen úzip tastaýdan qorǵaýdy qamtamasyz etý» 4-babyna sáıkes jóndeý barysynda jazýy bar barlyq arhıtektýralyq bólshekterdi saqtap qalý keleshek úshin asa mańyzdy. Ózgeriske tek ǵımarattyń tysyndaǵy taqtaıshada jazylǵan jazýlar ǵana ushyraýy tıis.Sonymen qatar, atalǵan zańnyń 27-babyna sáıkes qabyldanǵan «Respýblıkalyq mańyzy bar Tarıh jáne mádenıet eskertkishteriniń memlekettik tizimin bekitý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń 2008 jylǵy 21 naýryzdaǵy N 279 qaýlysymen ǵımarat resmı túrde tizimge engen. Osyǵan oraı, «Qazaq SSR Ǵylym akademıasy», «Akademıa naýk Kazahskoı SSR» jazýlary tarıhı eskertkish sımvolıkasy retinde qalýǵa tıis dep sanaımyz.

 Áýelgi taqyryby: Baqytjan Jumaǵlov "Rýh pen til" uıymynyń shaǵymyna jaýap berdi. http://rukhpentil.org

Sýret azattyq.org saıtynan alyndy