Elimizdi túgeldeı kógildir otynmen qamtamasyz etý máselesi kezeń-kezeńimen júzege asyp keledi. Júıeli túrde atqarylyp kele jatqan jumys adamdardyń ómir súrý sapasy men ekologıalyq ahýaldy jaqsartyp qana qoımaı, el ekonomıkasynyń damýyna da edáýir septigin tıgizedi.
Energetıka mınıstrliginiń málimetinshe, byltyr 1 700 shaqyrymnan astam gaz qubyry salynyp, 300 myńnan astam azamat kógildir otynǵa qol jetkizgen. Al bıyl taǵy 12 mln 400 myń adamnyń gazben qamtylmaq. Iaǵnı, memleket 7 eldi mekendi gazdandyrýǵa arnalǵan 45 jobany iske asyrý úshin 65,9 mlrd teńge bóldi.
Osy istiń ilgerileýine atsalysyp, Almaty jáne Almaty oblysyndaǵy eldi mekenderdegi mıllıonǵa jýyq turǵyndy turaqty gazben qamtamasyz etý jáne ınfraqurylymdy damytý jobalaryn memlekettik ınvestısıalarǵa júginbeı-aq óz qarajatymen júzege asyryp kele jatqan «Almaty oblysy gaz sharýashylyqtarynyń qaýymdastyǵy» ZTB quramyna kiretin kompanıalar tobynyń atqarǵan eńbegi mol. Búginde qaýymdastyq óńirdegi eń iri gaz taratý keshenine aınalyp, ýrbanızasıa jáne ónerkásiptik damý úshin gazdandyrý jáne gaz ınfraqurylymyn qurý boıynsha mindetterdi jemisti oryndap keledi. Qaýymdastyq quramyna gaz jetkizý qyzmetin atqaratyn úsh gaz taratý uıymy kiredi. Olar:
«Taýekel-N-Alǵabas» JSHS,
«Taýekel-gaz qubyry» JSHS,
«Jetisý gaz qubyry» JSHS.
Bul kompanıalar 25 jyldan astam ýaqyt boıy 90 myńnan astam turmystyq jáne komýnaldyq tutynýshylarǵa, sondaı-aq áleýmettik sala nysandaryna turaqty jáne úzilissiz gaz jetkizýdi qamtamasyz etip keledi.
Búginge deıin atqarylǵan eń mańyzdy jobalarǵa kóz júgirtsek, 2013 jyly Almaty qalasynyń Alataý aýdanyndaǵy «Orbıta» gaz taratý stansıasynyń aýmaǵynda qýaty 60 000 m³/saǵ bolatyn avtomattandyrylǵan gaz taratý stansıasy qurylysy aıaqtalyp, iske qosylsa, sonymen qatar joǵary qysymdy gaz qubyrynyń ekinshi sanattaǵy shyǵarý jelisi Alǵabas eldi mekenindegi gaz rettegish pýnktine deıin tartyldy. Al 2018 jyly Almaty oblysynyń Talǵar aýdanynda «Talǵar» gaz taratý stansıasynyń aýmaǵynda qýaty 30 000 m³/saǵ bolatyn gaz taratý stansıasy paıdalanýǵa berildi. Budan ózge Jambyl aýdanyndaǵy Qarǵaly aýylynda joǵary qysymdy «GRS Fabrıchnyı» gaz taratý stansıasyna jańǵyrtý jumystary júrgizildi.
Bir aıta keterligi, «Almaty oblysy gaz sharýashylyqtarynyń qaýymdastyǵyna» kiretin turǵyn úılerdi gazdandyrýmen aınalysatyn kompanıalar áleýsettik jaǵynan osal toptarǵa turaqty túrde jeńildik usynady. Qaýymdastyq tóraǵasy Moldıar Nurbaevtyń aıtýynsha, birlestikke kiretin kompanıalar áleýmettik jaýapkershilik qaǵıdasyn qatań ustanady. «Iaǵnı, abonentter úshin yńǵaıly tarıftik saıasat bekitilgen. Kompanıa usynǵan jeńildik jalpy sany 13 myń abonentke berilse, olardyń ishinde myńnan astamy gaz jelisine tegin qosylǵan. Taǵy 5 myńnan astam abonent 50 jáne 7 myńǵa jýyǵy 30 paıyzdyq jeńildikti paıdalandy», – deıdi Moldıar Nurbaev.
Atap aıtqanda, Uly Otan soǵysynyń ardagerlerine tegin, al «Altyn alqa» ıegeri atanǵan ananyń balalaryna 50% jeńildik qarastyrylǵan. Sondaı-aq, aýǵan soǵysynyń ardagerleri, 1-2 top múgedekteri, «Kúmis alqa» anasynyń balalary 30% jeńildikpen kógildir otyn qosa alady. Buǵan dálel gaz jetkizý kompanıasy 25 jyl ishinde turǵyn úılerdi gazdandyrýǵa mynandaı jeńildik usyndy:
Tegin – 1050 birlik;
50% – 5280 birlik;
30% – 6840 birlik.
Sondaı-aq, gaz tarıfi boıynsha tabıǵı monopolıa sýbektisi sanalatyn «Taýekel-N-Alǵabas» JSHS tarıf baǵasyn uzaq merzimge bekitken. Sońǵy ózgeris 2021-2026 jyldarǵa, ıaǵnı bes jylǵa bir-aq engizilgen. Demek, kompanıa naryqtaǵy baǵa qalyptastyrý erejesine súıenip, Tabıǵı monopolıalar departamentimen keńese kele shekti baǵany belgileıdi. Qazirgi ýaqytta fızıkalyq tulǵalar úshin 1 m³ gaz tarıfi – 42,24 teńge, zańdy tulǵalar úshin – 42,85 teńge. Al áleýmettik jáne turǵyn úı kómegin alatyn azamattar jeńildik tarıfimen, ıaǵnı 31,29 teńgemen tóleıdi.
Bul turǵyda «Almaty oblysy gaz sharýashylyqtarynyń qaýymdastyǵy» dırektory Moldıar Nurbaev: «Qaýymdastyq búdjetti turaqty toltyryp otyr. Jyl saıyn qaýymdastyq quramyndaǵy kompanıalar el qazynasyna 228 mıllıon teńgeden astam salyq tóleıdi», – dep atap ótti.
Munda jumys isteıtin mamandar da bilikti. Qaýymdastyq quramyndaǵy 900-ge jýyq joǵary bilikti maman 70-ke jýyq arnaıy tehnıkalyq qural-jabdyqtyń qulaǵynda oınaıdy. Demek, kompanıa mamandary elimizdiń eldi mekenderin kógildir otynmen qamtamasyz etý jospary aıasynda jobalaýdan bastap, gaz qubyrlaryn salýǵa, gazdy tasymaldaý men jetkizýge deıingi qyzmettiń bárin júzege asyrýǵa áleýeti de, múmkindigi de jetedi. Sondyqtan qaýymdastyq gaz jelisine qosyla almaı otyrǵan Almaty oblysyndaǵy júzdegen turǵyndy kógildir otynmen qamtý isin jedeldete túsýge bilek sybana kirispek.
Pikir qaldyrý