Baǵzy zamannan bergi tarıhtyń kýágeri kim nemese ne bolýy múmkin? Ýaqytpa álde ejelgi jazbalarma? Ýaqyt -  ólshem. Al jazba degenimiz - adamnyń erkimen jazylǵan tarıhtyń jurnaǵy ǵana. Naǵyz kýáger ol - jer. Bul meniń oıym.

Dúnıe jaralǵaly tabıǵattyń nebir tosyn syıy oryn alyp keledi. Al jer bunyń barlyǵyn qabyldap, óz mindetin atqaryp jatyr.

Qabyrǵasy myń sógilip, tarıhy talaı tegerýindi jyldarmen tolyqqan, at ústinde ǵumyr keship, jaýymen jaǵalasyp ótken "qazaq" deıtin halyqtyń túbi altyn qazyna eken.

Kúni keshe ǵana "Alash" dese arqalanyp, Álıhan atamnan bastap Alashtyqtardy úlgi tutatyn Eýrazıa Ulttyq Ýnıversıtetinde bilim alyp jatqan men jáne "Alash jastar" birlestiginiń tóraǵasy, Astana qalalyq Jastar máslıhatynyń depýtaty Kenjebek Serjanuly sonymen birge Alashtyń abyroıyn asyrsam degen kókeıinde arman otynyń ushqyny bar Bekzat Bolatpen Astana qalasynyń bir buryshynda ornalasqan qazaq úshin qan tókken biraz azamattardyń jany jaı tapqan, "óliler mekeni" "Qaraótkelge" baryp zıarattap, quran oqydyq.

Eń aldymen, zıratqa kirmes buryn qazaqy dástúrdiń qalyby boıynsha "Qaraótkeldiń" qaraýshysy bolyp jumys isteıtin Qurban Smaǵululy aqsaqalmen jubaıyna sálem berip, aman-saýlyǵyn suraýdy jón kórdik. Keýdesi kóp syrdy aqtarǵysy kelip, tarıhtyń bir parasysynan oı qozǵady. Aqsaqaldyń aıtqandary arqyly uqqanymyz: 4-5 ǵasyrlyq tarıhy bar zırattyń "máńgilik turǵyndary" ishinde memleket jáne qoǵam qaıratkeri, Alash arysy Smaǵul Sádýaqasulymen qazaqtyń sońǵy hany Kenesarynyń 250 shamasynda sarbazdary jerlenipti. Sonymen qosa Táýke hannyń uly Sámeke, Aqmolanyń negizin qalaýshy aǵa sultan Qońyrqulja Qudaımendın, Bógenbaı, Qabanbaı, Kenesary, Amangeldi batyrlardyń da sarbazdary, kópes Baımuhamed Qosshyǵulov, dini musylman halyqqa belgili Samarqan, Buhar, Qazan qalalarynda týǵan qaıratkerler jerlengen degen derekter bar ekenin aıtyp ótti. Árıne, tarıhta birshama aty qalǵan tulǵalarǵa tikeleı qatysy bar bul zırattyń mańyzyn Qurban aqsaqaldyń kishigirim áńgimesinen keıin odan ári túsine bastaǵandaımyz. Kelgen maqsatymyzdy jalǵastyrmaq nıette qorymǵa kirip, aralaýǵa kóshtik.

Baıqanymyz, kóptegen molalardaǵy qulyptas jazýlary kóbinese arabsha jazylypty. Arasynda kırıll álipbıimen jazylǵandary da bar. Ártúrli ulttarǵa jatatyn musylmandar jerlengen zırattyń ishinen birinshi izdegenimiz memleket jáne qoǵam qaıratkeri, Alash arysy Smaǵul Sádýaqasuly boldy. Biz ony qorymnyń shetinen, oqshaýlanǵan jerinen kórdik. Mármár tasqa qashap salynǵan beınesine qarap turyp otty kózderin, mysy basyp turatyn beınesin kórip eriksiz harızmatıkalyq kelbetine tań qalasyń. Nebári 33 jyl ǵumyr keshse de qazirgi enjarlyq basyp, syltaýdy maqaldatatyn aǵa býynnyń arasynan Smaǵul sekildi azamatty ańsaıtynym bar.

Smaǵul Sádýaqasulynyń basyna quran oqyp, qazirgi táýelsiz eldiń qazyǵyn qaqqany úshin ishteı alǵys aıtyp, odan ári júrdik.

Aldymyzdan jazýy óshýge aınalǵan, qańqasy ǵana qalǵan qulyptastardy da kózimiz shaldy.

Kishkene júrgen soń, Kenesary hannyń sarbazdarynyń jatqan jerlerine keldik. Oılap qarasań, túkte qupıasy joq shóp basqan jer dep oılaýyńyz múmkin. Biraq olaı emes. Basynda aıtyp ótkenimdeı baǵzy zamannyń kýágeri ol - jer. Han Kene tizgindegen tulpardyń tuıaǵy tıip, urandap atoılaǵan daýysyn estigen qasterli jer. Talaılardyń taǵdyry sheshilip, "orysqa", "jońǵarǵa" berilmeımiz dep qol jınap, shybyn janyn, qasyq qanyn taýysyp, mańdaıymnan shyqqan ter urpaǵymnyń kóz jasy dep tabandy túrde qarsylasqan batyrlarymnyń ózin kórgen qasıetti jer.

Qazaq jerindegi bir ýys topyraqtyń ózi tunyp turǵan tarıh emespe?! "Qaraótkeldegi" zıaratymyz aıaqtalyp, "Alashty súıetin úsheýimiz" oı qorytyp, "rýhanı" azyq alyp, táýbe atty sezimge qaıta oraldyq.

Koıchýkýlov Januzaq,

L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa Ulttyq Ýnıversıtetiniń Jýrnalısıka jáne Saıasattaný fakúltetiniń 1 kýrs stýdenti