Nursultan Nazarbaevtyń qazaq tiliniń garfıkasyn latynǵa kóshirý týraly jarlyǵy sheteldik BAQ tarapynan, ásirese reseılik basylymdarda  rezonans týdyryp, qyzý talqyǵa salyndy. Ýkraına, Reseı basylymdary bul jańalyqqa synı kózqaraspen qarap, biri narazylyǵyn bildirse, endi biri qoldady. Alaıda, ýkraınalyq BAQ latyndandyrý saıasatyn biraýyzdan synasa, soltústiktegi negizgi kórshilerimizdiń pikirleri men kózqarastary bir arnaǵa toǵyspaı, jan-jaqa shashyryp jatyr. Qamshy.kz aqparat agenttigi latyn álipbıine qatysty orys tildi ortanyń pikirin usynady.

Reseıdiń tanymal Gazeta.rý portaly  «Býkvy protıv dýha» maqalasynda mynadaı pikir aıtylypty. «Qazaqstan qybyldaǵan reforma  orys tiliniń pozısıasyn álsiretý  tendensıasynyń tek bir bóligi ǵana»,-dep jazady portal.

Business FM basylymy  «Latınıse v Kazahstane — byt. Alfavıt ızmenát do 2025 goda»  maqalsynda  latyndandyrýǵa baılanysty qoǵam qaıratkeri Muhtar Taıjannan, Halyqaralyq ekonomıka jáne saıasat ınstıtýtynyń almatydaǵy ofısiniń jetekshisi Asqar Nurshadan  osy máselege baılanysty pikir alǵan. 

  Basylym Ózbekstannyń latyn grafıkasyna kóshkenin mysalǵa keltire otyryp, qazirgi ýaqytta eldegi memlekettik uıymdar saıttary tórt transkrıpsıada (orys tili, aǵylshyn, ózbek tili latyn grafıkasynda, ózbek tili kırıll garfıkasynda) aqparat usynatynyn jazady.

 Reseıdiń Ulttyq aqparat qyzmeti «Alfavıtnyı dreıf: zachem Kazahstaný latınısa» materıalynda TMD elderi ınstıtýty dırektorynyń orynbasary Vladımır Jarıhın pikir bildirgen. Onyń aıtýynsha, latyn grafıkasyn engizý respýblıkanyń  qazaqtildi azamattarynyń ómirin ǵana ózgertedi. Al qalǵandary orys tilin qoldana beretin bolady. Sonymen birge V.Jarıhın latyndandyrý saıasatynyń basty maqsaty Qazaqstannyń basqa túrki tektes eldermen jaqyndasý ekenin aıtady.

    Reseılik BAQ-tyń kópshiligi Qazaqstannyń latyn grafıkasyn engizýde lıngvısıkalyq emes, saıası astar jatqanyn jazady. Maqala, materıaldardyń birshamasynda osy arqyly Qazaqstan Reseıdan alystap bara jatyr degen oı kóptep kezdesedi.

FBA «Ekonomıka segodná» basylymy  «Kazahstan menáet alfavıt po polıtıcheskım prıchınam»  atty maqalasynda tanymal jýrnaldyń redaktory Ajdor Kýrtovtan pikir alǵan.

«Osy arqyly Qazaqstannyń saıası basshylyǵy Máskeýge Reseıdiń olardyń jalǵyz seriktesi emes ekenin dáleldegi kelip otyr. Eldiń basqa da álternatıvti seriktesteri bar ekenin aıtpaq»,-deıdi  A.Kýrtov.

Pýblısıs.rý portalynda «Qazaqstan taǵy da Reseıdiń betine túkirdi. Kim kináli?» (Perehod Kazahstana na latınısý – novyı plevok v lıso Rossıı. No kto vınovat?)  degen shýly taqyryppen maqala jazypty.

 «Reseıdiń Sırıanyń aldynda tize búgip qalýynan keıin Nazarbaev birden Qazaqstandy orys áleminen shyǵarýdy buıyrdy. Resmı túrde bul jaı ǵana: Qazaqstan prezıdenti qazaq alfavıtin latyndandyrýǵa usynys jasady dep málimdeldi. Tipti, latyn qarpine kóshý tym uzaq ýaqytty alady (sondaǵysy 2 jyl) delindi. Alaıda, jaǵdaı aıtpasa da túsinikti edi»,-deıdi maqala avtory Mıhaıl Delágın.

Onyń aıtýynsha, osydan 10 jyl buryn qazaq elıtasy qazaq tilin tek turmystyq deńgeıde ǵana qoldanatyn. Osy jaǵdaıdy túzeý úshin Qazaqstan qyrýar jumys atqardy. Memlekettik qujat isi tolyq qazaq tiline aýdaryldy. Endi Reseıden alystaýdyń ekinshi kezeńi: latyn grafıkasyna kóshý qolǵa alynyp otyr.

  «Reseı úshin bul óte nashar jańalyq. Sebebi til grafıkasy mádenı kodtardyń qurylymynda úlken mańyzǵa ıe, latynǵa kóshý degenimiz – Batysqa jol tartý. Osyǵan qosa, mundaı sheshim rýsofobıa men ultshyldyq fatorlarynan emes, kerisinshe sanaly sheshim, memlekettik saıasat aıasynda qabyldanyp otyr. Demek, bul Qazaqstan basshylyǵynyń  emosıasy men jańsaqtyǵy emes, strategıalyq, aldyn-ala  baıyppen qabyldanǵan  sheshimi»,-deıdi ol.

Lenta.rý portalynda «Bespredelnyı Qazaqstan. Kazahskım nasıonalıstam ne nravıtsá kırıllısa, no prıglánýlıs rossııskıe zemlı» atty  maqala jarıalanǵan eken. Onda qaznette taralǵan Qazaqstannyń Reseı, Ózbekstan, Qytaı elderiniń jeriniń bir bóligin qosyp alǵan karta jaıynda áńgime órbigen. Maqala avtorlary mundaı kartanyń jelide taralýyna latyn álipbıine kóshýdiń qandaıda bir qatysy bar deıdi.  

«Latyn grafıkasyna kóshý qazaq tilin modernızasıalaý problemasyn sheshedi-mys. Respýblıka BAQ-y azamattardyń jańa bastamany ashyq túrde qoldaıtyndyǵyn bildirgen. Qazaqstanmen kórshiles elder (Túrkimenstan, Ózbekstan) latyn grafıkasyna kóshse de, til reformasy memlekettik is júrgizýdi tolyq qamtı almaǵan»,-dep jazady avtorlar.

Reseılik sarapshy mamandardyń bir sypyrasy Nazarbaevtyń latyndandyrý saıasaty Reseımen arany sýytý tásili ekenin aıtyp, eki memlekettiń saıası qarym-qatynasy arasyndaǵy ózgerister oryn alady dep boljaıdy.   Ortalyq Azıa boıynsha sarapshy maman Arkadıı Dýbnov:

«Nazarbaev bılikti otyrǵan kezde Qazaqstan Reseıden qatty alshaq etpeıdi. Sebebi bizde Eýroodaq bar. Alaıda, bul saıasat Máskeýdiń qulaǵyna ltyn syrǵa ispetti»,-dep pikirin bildirgen.

  Al, Ýkraına basylymdarynyń kópshiligi birjaqty pikirdi ustanyp otyr. Qazaqstannyń latynǵa kóshýi «orys áleminiń jáne Pýtınniń jeke sátsizdigi» degen kózqaras bildirgen.

Qazaqstannyń til reformasy soltústiktegi kórshilerimizdiń ǵana emes, AQSH tarapynan da qyzyǵýshylyq týdyrýda. The New York Times (NYT) basylymy latyn grafıkasynyń sońǵy qabyldanǵan nusqasyna baılanysty saýalnama júrgizgen.  Kóp mamandar sońǵy qabyldanǵan nusqadaǵy apostrovtar sanyn kórip shoshyǵandyqtaryn jetkizgen.  Halyqaralyq qatynastar  jáne túrik zertteýleri  Mıchıgan ýnıversıtetiniń profesory Tımýr Kokaoglýdyń aıtynsha bul nusqa adamnyń kózin aýyrtyp jiberedi.

Desek te, qazaq tiliniń latyn álipbine 2025 jylǵa deıin tolyq kóship bitýi qazaqstandyq lıngvıserdi kóbirek alańdatyp otyr.