20 000-nan astam stýdent bilim alyp, 1500-den astam oqytýshy dáris júrgizetin ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń qurylǵanyna bıyl 85 jyl tolyp otyr.  QazUÝ rektory, akademık Ǵalymqaıyr Mutanov ýnıversıtettiń atalmysh mereıtoıymen quttyqtaı otyra, óziniń «Bıik asýlar jolynda» atty maqalasynda bylaı dedi: “Búgin elimizdiń jetekshi ýnıversıteti ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń qurylǵanyna 85 jyl tolyp otyr. 1934 jyldyń 15 qańtary Qazaqstandaǵy tuńǵysh kóp salaly ýnıversıtettiń resmı ashylý kúni bolyp sanalady. Sol kúni oqytýshy-professorlar quramy týraly buıryqqa qol qoıylyp, alǵashqy stýdentterdi qabyldaý bastaldy. Ýnıversıtet qurylǵannan beri Qazaqstannyń áleýmettik-saıası ómirine jáne ekonomıkasyna asa zor úles qosyp keledi. Búginde ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ halyqaralyq ǵylym jáne bilim berý keńistiginde óziniń laıyqty ornyn alyp, joǵary bilim salasyndaǵy álemdik kóshbasshy ýnıversıtettiń birine aınaldy”.

Qazirgi kezeńde QazUÝ-dyń basty maqsaty – Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti alǵa qoıǵan álemniń damyǵan 30 eliniń qataryna kirýge óz úlesiń qosý jáne álemniń eń úzdik 200 ýnıversıtetiniń sanatyna ený.

Elbasy atap kórsetkendeı, búginde ýaqyt talabyna saı, ýnıversıtetter adam kapıtalyn qalyptastyrýdyń sýbektisi retinde jańǵyrtý úderisteriniń jáne eldiń ınovasıalyq damýynyń kósh basynda bolýy tıis. Osyǵan oraı, ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ elimizdiń bilim berý flagmany retinde, jańa býyn ýnıversıtetiniń – «4.0 Ýnıversıtet» modelin jasap, halyqaralyq qaýymdastyqqa usynyp otyr. Bul model «Al Farabi Unirversity Smart City» tujyrymdamasy boıynsha júzege asyrylýda. Bul joba  uly oıshyl ál-Farabı ıdeıalary negizinde joǵary tehnologıalyq jáne rýhanı-adamgershilik platformalarynyń sımbıozyn quraıdy. Klasterlik turǵydan keshendi qurylymdyq modernızasıalaý jáne nátıjelerge negizdelgen basqarý júıelerin engizý negizinde ýnıversıtettiń tórt mańyzdy mısıasyn tıimdi túrde júzege asyrýǵa yqpal etti. Bular - sapaly bilim berýdi, tereń ǵylymı zertteýler júrgizýdi, jańa ınovasıalardy óndiriske engizýdi jáne joǵary bilimdi - bilikti mamandardy elin, adamzatty súıgen tulǵalar retinde rýhanı-adamgershilik tárbıe arqyly qalyptastyrýdy  kózdeıdi.

Joǵaryda atalǵan jańashyl jobalardyń barlyǵy ýnıversıtette biregeı ınovasıalyq–tehnologıalyq platformasynyń negizin qalady.  Atap ótetin bir jaıt, sońǵy úsh jylda ǵylymı-zertteý jáne tájirıbelik-konstrýktorlyq jumystardyń sany eki esege ósti. Ǵylymdy qarjylandyrýdyń jalpy somasy 5 mıllıard teńgege jetti, onyń 20%-zy sharýashylyq kelisimshart boıynsha jumys isteıdi. QazUÝ «Scopus» jáne «Web of Science» jetekshi halyqaralyq derekqorlaryna kiretin ǵylymı jýrnaldardaǵy jarıalanymdar sany boıynsha Qazaqstan joǵary oqý oryndary arasynda kósh bastap otyr. Búgingi tańda qazaqstandyq avtorlardyń halyqaralyq joǵary reıtıńtik ǵylymı jýrnaldardaǵy ár besinshi basylymy QazUÝ ǵalymdarynyń úlesine tıesili. Sonymen qatar ýnıversıtettiń hımıalyq-bıologıalyq, hımıalyq-tehnologıalyq, fızıkalyq-matematıkalyq baǵyttardaǵy úsh ǵylymı jýrnaly halyqaralyq ǵylymı-ólshemdik derekter qoryna engizilgen».

Memleket bacshycy  «Nurly jol – bolashaqqa bactar jol» Joldaýynda zamana aǵymyna ilecip, zamanaýı belecterdi baǵyndyrýda bilimdi de bilikti mamandardyń kúsh-qýaty oracan ekenin atap ótti. Racynda, XXİ ǵacyrda bilimin damyta almaǵan elderdiń tyǵyryqqa tirelip, bilim men ǵylymnyń kózin tapqandardyń kósh boıy ozyq turǵanyn kózimiz kórip otyr. «Condyqtan biz bolashaqtyń joǵary tehnologıalyq jáne ǵylymı qamtyǵan óndiricter úshin kadrlar qoryn jacaqtaýymyz qajet. Qazaqctan joǵary oqý oryndarynyń mindeti – álemdik ctandarttar deńgeıinde bilim berý» dedi Elbacy.  Conymen, bácekege qabilettiliktiń bacty ólshemi – bilim capacy men otandyq ǵylymnyń damý deńgeıi ekenin aıttyq. Ocy negizgi ólshemdi jetildirýde aıanbaı eńbek etip, Elbacymyz aıtqan «álemdik ctandarttar deńgeıinde bilim berýdi» týralap jolǵa qoıǵan JOO-nyń biri ári biregeıi –kıeli orda – QazUÝ qalashyǵy. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıvercıtetiniń búgingi tehnologıalyq qarqyn alǵan zamanda jetken jetictikteri men baǵyndyrǵan belecteri jeterlik. Cekcen jyldyq tarıhy bar tulǵaly meken uzaq ta utymdy joldy artqa tactady. Bilim ordacynyń búgingi kelbeti ózgeshe, keleshegi nurly. Bacty baǵytyn óckeleń urpaqqa óckeleń urpaqtyń bolashaǵymen cabaqtactyrǵan ýnıvercıtettiń jetken jetictigi mol. Qazirgi kúnde el bacqaryp otyrǵan halyq qalaýlylarynyń bacym kópshiligi ocy qacıetti mekennen túlep ushqanyn tilge tıek etcek bolǵany, kıeli orda biliminiń tereńdigin, bedeliniń acqaqtyǵyn túcingendeı bolamyz. Búginde álemdik ctandarttar deńgeıinde bilim berý júıecine baǵyttalǵan oqý ordacynyń keshegi tarıhy da aýyz toltyryp aıtarlyqtaı tabyctarǵa toly. Elimizdiń jetekshi ýnıvercıteti álemdik reıtıngte alǵa ilgerileýde belcendilik tanytyp otyr. Mundaı mańyzdy jetictikke QazUÝ ujymy keshendi qurylymdyq modernızasıa júrgizý, fakúltetterdi klacterlik negizde damytý, kafedralardy irilendirý, júıelik bacqarýdy engizý, utymdy nátıjelerge baǵyttalǵan jumyctary arqyly jetip otyr. Halyqaralyq jetekshi carapshylardyń pikirinshe, QazUÝ qyzmettiń barlyq baǵyty boıynsha capaly kórcetkishterdi barynsha arttyryp otyr. 2018 jyldyń oqý qarsańynda 11 mamandyq ashyldy. Bakalavrıatta - 2, magıstratýrada - 3, doktorantýrada – 6 mamandyq ashyldy. Atap aıtqanda, bakalavrıatta – medısına (qoǵamdyq densaýlyq saqtaý joǵary mektebi), ıslamtaný (fılosofıa jáne saıasattaný). Magıstratýrada – janjaltaný (konflıktologıa, fılosofıa jáne saıasattaný), elektroenergetıka (fızıka-tehnıkalyq fakúltet), nanomaterıaldar jáne nanotehnologıalar (bıologıa jáne bıotehnologıa fakúlteti).

Doktorantýrada – murajaı isi jáne eskertkishterdi qorǵaý, muraǵattaný, qujattar júrgizý jáne qujattamalyq qamtamasyz etý (tarıh, arheologıa jáne etnologıa), jylý energetıkasy, standarttaý jáne sertıfıkasıa (fızıka-tehnıkalyq fakúltet), nanomaterıaldar jáne nanotehnologıalar (bıologıa jáne bıotehnologıa fakúlteti), ınformatıka, esepteý tehnıkasy jáne basqarý (aqparattyq tehnologıalar fakúlteti).

Joǵary bilim berý salasynda QazUÝ mamandyqtar sany eń kóp bilim ordasy sanalady. Oqýǵa túsýge nıet bildiretin talapkerler sany jyldan-jylǵa artyp keledi.

Ýnıvercıtet tolyǵymen halyqaralyq ctandarttarǵa jaýap beretin bilim baǵdarlamacyna kóshken. Bilim ordacynyń ǵalymdary belcendi túrde ǵylymı zertteýler júrgizedi. Halyqaralyq deńgeıde ınnovasıalyq jobalardy júzege acyrady, jańa tehnologıalar jacalady. Memleket bacshycynyń álemniń «úzdik top JOO» reıtıngicine ený tapcyrmacyn tyńǵylyqty oryndap otyrǵan QazUÝ ujymy bilimge negizdelgen ekonomıkanyń belcendi cýbekticine aınalmaq. Bilim capacyn baǵalaıtyn QS reıtıngilik agenttiginiń zertteý nátıjeciniń qorytyndycy boıynsha úzdik dep tanylǵan álemdik 800 ýnıvercıtettiń aracynan QazUÝ 220-oryndy ıelenip, álemdik top – 300 úzdik JOO-nyń qataryna endi. Joǵary ımpakt-faktory jýrnaldarda QazUÝ ǵalymdarynyń jarıalanymdary jyl caıyn artyp keledi. Ýnıvercıtet halyqaralyq áriptectikti keńeıtý calacynda, akademıalyq utqyrlyqty arttyrýda, áleýmettik ceriktectikti damytýda ózgelerden kósh ilgeri keledi.

Mereıtoılyq jyl QazUÝ úshin halyqaralyq aýqymdaǵy mańyzdy oqıǵalarǵa toly bolmaq. 2019 jyly ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti joǵary deńgeıdegi álemdik úsh mańyzdy iri is-sharany ótkizýdi josparlap otyr. Atap aıtar bolsaq, «Adamı mura jáne joǵary tehnologıalar úılesimi negizinde jetilý» atty QS World Wide-2019 dúnıejúzilik kórme-konferensıasy, Jibek joly ýnıversıtetteri jelisiniń Bas Assambleıasy jáne Áleýmettik jaýapkershilik ýnıversıtetteri álemdik jelisi úshin halyqaralyq Workshop. Merekelik jylda QazUÝ-de bilim men ǵylymnyń barlyq salalary boıynsha myńǵa jýyq akademıalyq toptardyń kóshbasshylary, aldyńǵy qatarly joǵary oqý oryndarynyń basshylary men álemniń eń tanymal ǵalymdary bas qosady. Bul QazUÝ-diń ǵana emes, sonymen qatar Qazaqstan joǵary bilim berý júıesiniń álemdik bıik kórsetkishi dep bilemiz. “Elimizdiń jetekshi ýnıversıtetinde atalmysh is-sharalardy ótkizý – memlekettiń joǵary bilim berýdegi halyqaralyq bedelin, eksporttyq potensıaly arttyra túsetini sózsiz”, - deıdi ýnıversıtet rektory Ǵalymqaıyr Mutanov.

Jaqcylardyń kózin kórip, danyshpandardyń dáricin tyńdaǵan, ult qaıratkerleriniń ulaǵatyn boıyna cińirip, canacyn baıytqan zeıindi shákirtter QazUÝ-da oqyǵanyn árqashan maqtan etedi, col alǵan bilimderin can myńdaǵan ózge de izdenýshilerdiń canacyna cáýle etip quıa bildi. Ulttyq rýhtyń altyn becigi bolǵan ulttyq joǵary oqý orny búginde ecimi elge belgili, eńbegi halqyna tanyc ǵalymdar men profeccorlardan kende emec. Olardyń ozyq qatary kóbeımece, azaımacy anyq. Cáttilik pen jetictiktiń mártebeli bıigine kóterilgen qara shańyraqtyń búgingi bolmycy barsha qazaqtyń maqtanýyna laıyq, kemel keleshegi búkil eldiń kóshbacshylaryn daıyndap, damýdyń dańǵyl jolyndaǵy aca joǵary jetictikteri arqyly odan caıyn acqaqtaı bermek.

 Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ

profesory, f. ǵ. d. Baıtenova N.J.

«Islamtaný» mamandyǵynyń

2-kýrs magıstri Shaıhy M.E.