Nurgeldi Salyǵulov túsirgen, Dýlat Isabekov senarıin jazǵan «Balýan Sholaq» fılmi 18-sáýirden bastap úlken ekranǵa jol tartty. Aldyn-ala kórsetilimde bolǵan sanaýly kórermen dán rıza. Premeraǵa arnaıy barǵan qalyń kórermenniń de pikiri kóńil qýantarlyq.

"Balýan Sholaq" kınokartınasynda bas keıipker – Nurmaǵambettiń rólin somdaǵan daryndy akter Erkebulan Daıyrovpen áńgime-dúken qurǵanbyz.

- "Balýan Sholaq" fılmindegi Nurmaǵambettiń rólin somdadyńyz. Búgin fılm qalyń kórermenge jol tartty. Ne kútesiz? Kórermenge qanshalyqty ótimdi bolady dep oılaısyz?

- Iá, "Balýan Sholaq" úlken ekranǵa shyqty. Endigi dúnıeniń bári tógilgen terdiń, jasalǵan eńbektiń óteýi bolmaq. Buıyrǵanyn kóremiz.

Qazir áleýmettik jeli degen dúnıe jaqsy boldy ǵoı. Birqatar jaqsy pikirler alyp ta úlgerdik. Bireýge unaıdy, endi bireýine unamaıdy. Desek te, biz ótkenimizge qaıta oralyp, ólgenimizdi tirilttik. Jas býyndy ata-babasynyń tarıhymen tanystyryp jatyrmyz shama-sharqymyzsha. Fılmniń túsiriliminde birge júrgen, birge eńbek etken toptyń eń basty jetistigi – osy.

Arǵy jaǵyn patsha kóńil kórermenniń ózi biledi. Kórermenniń árbir pikiri, árbir oıy biz úshin de, men úshin de mańyzdy.

- Qazaq kınoındýstrıasynyń kóshi kún sanap jyljyp keledi. Shúkir deıik. "Balýan Sholaq" fılmi osy ilgerileýdiń kórinisi bolýǵa laıyq pa? Kınoda qanshalyqty jańashyldyq bar?

- Árıne, "Kósh júre túzeledi" deıdi. Qazaq kınosynyń, qazaq kınoındýstrıasynyń da kóshi birtindep túzelip kele jatyr. Árbir kartına taspalanǵan saıyn óne boıynan damýǵa, damytýǵa degen qulshynys baıqalyp turady.

"Balýan Sholaqty" da bul sanatqa qosýǵa ábden bolady. Oǵan quqyǵymyz da, eńbegimiz de bar.

Bárinen buryn, fılmniń arqalaǵan ári jaýapkershiligin artqan jáne abyroımen aly shyqqan rýhanı júgi – onyń eń basty jańashyldyǵy da, ereksheligi de.

Sondaı-aq, taspegerler men operatorlar da aıanbaı ter tókti. Túsirilimnen keıingi sharýalardyń da kartınanyń sátti shyǵýyna áseri mol. Tehnıkalyq, dybystyq dúnıeler týraly sol kisiler pikir bildirse, áldeqaıda tushymdyraq bolar.

- Tarıhı, ǵumyrbaıandyq kınokartınalarda qazaq pen orys arasyndaǵy qaqtyǵys mindetti túrde bolady. Biraq kóp ýaqyt boıy sol dúnıeni taspalaýǵa birqatar rejıserdiń tumsyǵy batpaı keledi. "Balýan Sholaqta" osy taptaýryndy buzýshylyq, oń betburys tóbe kórsetti. Áldebir taraptardan senzýralyq qysym bolmady ma?

- Senzýralyq qysymdar bolǵan-bolmaǵanynan beıhabarmyn. Biraq qazaq-orys arasyndaǵy qaqtyǵys ǵasyrlar boıy sozylyp kele jatyr, bul – qospasyz shyndyq. Túsirilim barysynda da áldebir taraptardan qysym bola qoıdy dep oılamaımyn. Óıtkeni, "Balýan Sholaqtaǵy" tarıhı oqıǵalardyń barlyǵy aına-qatesiz kórsetilgen.

Álgi qatyǵystar áli de jalǵasyp kele jatyr. Qarýdyń, qara kúshtiń, bilektiń emes, bilim men din, til turǵysynda. Ár halyq óziniń ata-babasynan qalǵan mol mırasyn kóziniń qarashyǵyndaı qorǵaýy, ózge kúshter tasasynda jutylyp ketpeýin qadaǵalaýy kerek.

Biz óskeleń urpaqqa osyny kórsetkimiz keldi. Árkim óziniń tili, dini, ulttyq qundylyqtary, jeri úshin kúresý kerek. Ata-babamyz ne úshin jan alysyp, jan berise kúreskenin kúlli halyq bilýi tıis.

Osy maqsattarǵa birshama jetkenimiz, kórermenge aıtar oıymyzdy kıno arqyly kórsete alǵanymyz – bizdiń jetistigimiz.

- Nurmaǵambet – aqyn, ánshi. "Ǵalıadan" ózge án fılmde kórine qoımady. Oǵan sizdiń ánshilik qabiletińiz tusaý boldy ma, álde tulǵanyń ulttyq dárejedegi qaıratkerligin kórsetý aldyńǵy qatarǵa shyqty ma?

- Iá, durys aıtasyz. Biz bul kınotýyndyda Balýan Sholaqtyń shyǵarmashylyǵynan góri batyrlyq tulǵasyn kórsetýge, azamattyq obrazdaryn ashýǵa kúsh saldyq. Al Nurmaǵambettiń aqyn, sazge, ánshi ekenin halyq biledi. Onyń shyǵarmashylyǵy týraly fılm jasaý qıyn, serıalǵa ulasady. Tipti, "Ǵalıa" ániniń ǵana tarıhy birneshe serıaǵa sozylýy kerek. Áıtpese onyń naǵyz kórinisi ashylmaı qalady.

Ol kisiniń aqyndyǵy, sazgerligi – bir tóbe, al batyrlyǵy, azamattyǵy – bir tóbe. Bizge qazirgi ýaqytta eń qajet dúnıe – jas býyndy, óskeleń urpaqty patrıottyqqa, elin-jerin súıýge tárbıeleý. Balýan Sholaqtyń qazaq jeriniń bir pushpaǵy úshin de jan aıamaı kúreskeni – osy múddelerdiń údesinen shyǵaratyn áreket. Al ekran aldyndaǵy jas býynǵa bul áser etpeı qoımasy anyq. Mine, tárbıe osydan bastalady.

Ózderińiz de bilesizder, qazirgi ýaqyttaǵy óte aýyr ári aýrý taqyryp – jer máselesi, el máselesi. Osy jaǵdaılardyń barlyǵyn eskere otyryp, Balýan Sholaqtyń batyrlyq kelbetin taspalaý – óte utymdy sheshim.

- Róldi somdaý úshin qansha ter tóktińiz. Kúreske ıkemińizdiń bar ekeni aıqyn kórindi. Bul Ulan Rysqul bergen tájirıbe me, álde boıda burynnan bar qasıet pe?

- Árbir kınoda kez-kelgen róldi somdaý úshin ter tógilý – zańdylyq. Biz de az ter tókken joqpyz.

Balýan Sholaqtyń syrt poshymyna bir taban bolsa da jaqyndaý úshn eńbek ettik. Bala kezden alysyp-julysyp úırenipqalǵanymyz bar, ony bylaı qoıǵanda, Ulan batyrdyń, Ulan Rysquldyń kómegi kóp tıdi. Qalaı desek te, qazaqsha kúres – ol óz aldyna bir ǵylym, óz aldyna bólek baǵyt, bólek sport.

Jigitterge alǵysym sheksiz. Qazaqsha kúres jasaı bersin!

- Teatr akterlarynyń kınoǵa kóńil bólýi aıtarlyqtaı baıqalady. Osy nársege qalaı qaraısyz?

- Teatr men kınony bóle-jaryp qaraýǵa áste bolmaıdy. Kıno – toqaldan týǵan bala emes. Ol – ulttyń kelbeti. Sheteldikter kınoǵa qarap tanıdy degendeı. Kıno men teatr – bir uǵym, salasy bólek bolǵanymen, olarǵa qajetti kásibı deńgeı, óner, jaýapkershilik ortaq.

Ekeýi de – úlken ónerdi, úlken eńbekti talap etetin salalar. Sondyqtan, teatr akterlarynyń kınoda tóbe kórsetýi – óner salasynyń damýyna birge atsalysyp, ıleıtin terimizdiń pushpaǵy bir bolǵasyn tize qosyp qımyldaýymyzdyń kórinisi shyǵar.

- Baıqasaq, siz somdaıtyn rólderdiń deni kórermenniń júregine týra jol tartatyn keıipkerler, is-áreketi jaǵymdy tulǵalar. Bul talǵampazdyq pa, álde kezdeısoqtyq pa? Jalpy, Erkebulan ózine qandaı róldi laıyq kórip, qandaı jaýapkershilikterdi júkteıdi?

- Erkebulan ózine ról tańdaıdy degen – teris pikir. Buıyrǵany bolady. Tańdaımyn degennen góri júktelgen róldi halyq júregine jaqyndatý úshin, tolyqtaı ashý úshin eńbek etemin degen durys.

Buıyrǵan rólderdi somdap kelemiz. Tarıhty tiriltýge, qoǵamǵa oı salýǵa jararlyq dúnıelerden bas tartpaımyn. Moıynǵa artylǵan júkti barynsha joǵary deńgeıde alyp shyǵý – árbir akterdiń mindeti.

- Túıin suraq bolsyn. Siz ekrandaǵy bet-beıneńiz, somdaǵan rólderińiz arqyly ultty tárbıeleıtinińizdi, jastardy baýlıtynyńyzdy qanshalyqty jıi eske alasyz? Sheshim qabyldar aldynda osy jaýapkershilikti ózińizge júktep otyrasyz ba?

- Kez-kelgen akter, kez kelgen óner salasynyń ókili qur kelip, qur ketpeýi kerek. Mynadaı jaqsy bir sóz bar – «Men ónerge bir kúnde kelgen joqpyn jáne bir kúnge kelgen joqpyn» degen.

Ár akter, ár ónerpaz ekrandaǵy, sahnadaǵy rólderin somdaý barysynda el aldyndaǵy jaýapkershiligin, mindetin bilýi tıis. Siz qoıyp otyrǵan suraqtaǵy otansúıgishtik, ulttyq tárbıe degen dúnıelerdi dáripteý – ár akterdiń mindeti.

Baıqasańyzdar, qazirgi ýaqytta túsirilip jatqan kartınalardyń deni osy baǵytta. Shetelge, muhıttyń arǵy jaǵyna kózin satyp turǵan jastardyń sanasyna ulttyq qundylyqtardy engizý, olardyń júreginde otansúıgishtik sezimin qalyptastyrý – maqsat.

Al jeke basyma jaýap bersem, men bul qaǵıdany myqtap ustanamyn. Ómirlik ustanymym desem de bolady. Ónerdegi ómirlik – ustanymym.

- Áńgimeńizge rahmet!

Áńgimelesken: Ádilet Mádenıet