"Doktor Veb – Ortalyq Azıa" JSHS tehnıkalyq qoldaý qyzmetiniń basshysy Vıtalıı Býgaev jelide ózińdi qalaı qorǵaýdyń 5 tásilin usyndy

Alǵashqy tásil – birneshe akkaýntqa ártúrli qupıa sóz qoıý

Mamannyń aıtýynsha, ınternet alaıaqtardan saqtanýdyń eń qarapaıym joly – senimdi paról. Qupıa sóz ártúrli áripten, sıfrlar men arnaıy sımvoldan quralýy tıis.

"Paról segiz sımvoldan kem bolmaǵany abzal. Jáne ol sózdikte bar belgili bir sóz bolmaýy kerek, áripter kezdeısoq tańdalǵany jaqsy. Qazir kóptegen resýrs paróldi engizgen kezde, qupıa sóz "álsiz, ortasha" dep kórsetip turady. Onyń ústine, servısterde eki faktorly avtorızasıa qoldanylady. Parólden bólek, telefonyńyzǵa pın-kod jazylǵan habarlama keledi. Bankterdegi sıaqty. Bul da qaýipsizdik úshin jasalǵan", –dedi.

V.Býgaev birneshe akkaýntqa bir paróldi qoldaný alaıaqtardyń jumysyn jeńildetetinin eskertti. Sondaı-aq eger bir áleýmettik jelidegi paraqshanyń qupıa sózi jarıa bolsa, onda avtomatty túrde basqa akkaýnttarǵa da qaýip tónedi.

Ol qupıa sózderdi ara-tura ózgertýge keńes berdi. 

Mamannyń aıtýynsha, qazirgi tańda eń tanymal qupıa sózder: 123456, 123456789, qwerty, password, 12345, qwerty123, 1q2w3e, 12345678, 111111 jáne 1234567890. Egerde ınternet alaıaqtardyń arbaýyna túsip qalǵyńyz kelmese, atalmysh qupıa sózderdi qoldanbańyz.

Ekinshi tásil – akkaýntty buzbaı-aq jeke málimetterdi urlaý

V.Býgaev akkaýnttyń buzylǵanyn qaıdan bilýge bolatynyn túsindirdi.

Eń aldymen, siz jelide otyrmasańyz da, "statýsyńyz" onlaın bolyp turady. Sizdiń atyńyzdan dostaryńyzǵa neshe túrli hat, spam joldanady.

Alaıaqtar basqa elde otyrypta sizdiń jeke paraqshańyzdy buzyp kiredi. Sol sebepti , eger akkaýnttta Qazaqstannan emes, Ýkraınadan kirip otyrǵanyńyz kórsetilse, onda tez arada qupıa sózdi ózgertý qajet.

Odan ózge akkaýntty buzbaı-aq, jeke málimetterdi urlaýdyń joly bar. Ol – tehnologıa áleýmettik ınjınırıń dep atalady.

"Máselen, sizge bireý habarlasyp, ózin bank qyzmetkeri dep tanystyrýy múmkin. Esepshotyńyz buǵattaldy, qazir tekseris júrgizip jatyrmyz dep áńgimege tartady. Sodan keıin JSN-dy rastaýdy ótinedi, basqa da málimetterdi surap biledi. Osylaısha, qupıa aqparatqa qol jetkizedi. Aldanyp qalǵanyńyzdy sezbeı de qalasyz", – deıdi Vıtalıı Býgaev.

Al eger ınternet resýrs bolsa, onda fıshıngtik (jalǵan) paraqshanyń kómegimen urlaýy múmkin. Mundaı saıttardan saqtaný úshin kompúterge keshendi antıvırýs ornatqan jón.

Odan bólek, keıbir saıttarǵa kirgen kezde, sizden tirkelýdi, ıaǵnı poshtanyń logıni men parolin engizýdi suraıdy. Bul jaǵdaıda, logın retinde telefon nómirińizdi nemese elektrondy poshtanyń adresin jazasyz. Al qupıa sózdi jańadan oılap tabýyńyz kerek. Ózińiz qoldanyp júrgen elektrondy poshtanyń parolin jazýǵa múlde bolmaıdy. Eger dál sol poshtanyń parolin talap etse, onda bul alaıaqtardyń isi degen sóz.

Úshinshi tásil – Tegin Wi-Fi 

Barshamyz qoǵamdyq oryndarda tegin Wi-Fi-ǵa qosylatynymyz jasyryn emes. Al dál osy tegin ınternettiń kompúterde nemese uıaly telefonda saqtalǵan jeke málimetterdiń urlanýyna sebepshi bolatynyn bireý bilse, bireý bilmeıdi. Sebebi, mundaı jeli jalpyǵa qoljetimdi ári qorǵalý deńgeıi álsiz.

"Tegin Wi-Fi-ǵa qosylǵan kezde, operasıalyq júıe sizden bul jalpyǵa qoljetimdi jeli me, álde jeke me dep suraıdy. Bárine qoljetimdi ekenin kórsetý kerek. Osydan keıin operasıalyq júıe basqasha jumys isteı bastaıdy", - dep túsindirdi maman.

Tórtinshi tásil – akkaýntqa basqa bireýdiń kompúterinen kirý

Jeke paraqshaǵa basqa bireýdiń kompúterinen kirý, siz oılaǵandaı, qaýipsiz emes. Keı kezde braýzer qupıa sózdi saqtap qalady. Osyǵan mán berý kerek. Kompúterdegi sharýańyzdy jumysyńyzdy aıaqtaǵannan keıin, braýzerge kirip, akkaýnttyń paroli saqtalyp-saqtalmaǵanyn tekserińiz. Al eger saqtalyp qalsa, óshirip tastańyz.

Ondaı sátte kompúterde ózdiginen jańaryp otyratyn antıvırýstyń bolǵany jaqsy.

Besinshi tásil – akkaýnt buzylǵan jaǵdaı

Eger jeke paraqshańyz buzylsa, qupıa sózdi dereý aýystyrý kerek. Alaıda, keı kezde alaıaqtar sizden buryn qımyldap, qupıa sózińizdi ózgertip jiberýi múmkin. Osydan keıin siz akkaýntyńyzǵa kire almaısyz. Mundaı jaǵdaıda servıstiń ákimshilerine habarlasyp, shaǵymdanańyz. Olar sizge silteme jiberedi. Sol silteme arqyly ótip, jańa qupıa sóz oılap tabasyz. Ia bolmasa eski paraqshanyń ornyna jańa akkaýnt ashýǵa bolady. Biraq, eski akkaýntty alaıaqtar paıdalanyp, aram pıǵylyn iske asyrýy múmkin.