Densaýlyq zor baılyq deımiz. Biraq onyń mańyzyna mán bere beremiz be? Qazaqta bir ulaǵatty támsil bar: «aýyryp em izdegenshe, aýyrmaıtyn joldy izde». Shyndyǵynda da solaı. Salaýatty ómir saltyn quryp, tek júrgender, toq júrgender jeterlik. Halyqtyń saý, baqýatty ómir súrýi eń aldymen memleketke jaqsy. Al memlekettik bılik turǵyndardyń densaýlyǵynyń artýyna barlyq jaǵdaıdy jasap jatyr. Elbasy Nursultan Nazarbaev qol qoıǵan 100 naqty qadam, Ult jospary baǵdarlamasynda da halyqtyń densaýlyǵyn kúsheıtýge qatysty barlyq sharalardyń júrgizilýi kerektigine toqtalǵan. Atap aıtar bolsaq, Ult josparynyń 80 qadamynda medısınaǵa qatysty jasalynatyn jumystardyń bir sarasy naqty tapsyrma retinde berilgen. «80 - qadamda  Bastapqy medısınalyq-sanıtarlyq kómekti (BMSK) basymdyqpen qarjylandyrý. Bastapqy kómek aýrýdyń aldyn alý jáne erte bastan kúresý úshin ulttyq densaýlyq saqtaýdyń ortalyq býynyna aınalady». dep atap kórsetilgen. Demek, 100 naqty qadam medısına salasynyń damýyna qýatty serpin beretini sózsiz.

Jalpy aıtqanda, 80 qadamda «Bastapqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek (BMSK) týraly beker aıtylyp otyrǵan joq. Qazaq tilinde bul termın biraq ártúrli qoldanylyp júr, bir jerde joǵaryda aıtylǵan BMSK delinse, ekinshisinde «Medısınalyq sanıtarıalyq alǵashqy kómek» (MSAK) dep te aıtylady. Sondyqtan biz kóńilge qonymdy bolyp júrgen MSAK termınin aldyq. Jalpy álemdik medısınada MSAK-tyń Qazaqstanmen, onyń ishinde Almaty jáne Astanamen tikeleı baılanysy bar. Óıtkeni osydan 41 jyl buryn, naqty aıtqanda 1978 jyly Almaty qalasynda medısınalyq -sanıtarıalyq alǵashqy kómek týraly Almatyda dúnıejúzilik halyqaralyq konferensıa ótkeni belgili. Bul árıne sol kezdegi qazaqstandyq bıliktiń qoldaýymen Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy jáne IýNISEF-tiń ótkizilgen. Oǵan sol kezdegi Qazaqstannyń Densaýlyq saqtaý mınıstrligin basqarǵan Tóregeldi Sharmanovtyń ta eńbegi zor bolǵanyn aıta ketý kerek. Qalaı aıtqanda da, Almaty konferensıasy tarıhı sheshim qabyldady. Sóıtip, álem medısınasy MSAK-tiń  mańyzy zor halyqaralyq qujatyn Almaty qalasynda qabyldady. Budan keıingi álem medısınasynyń basyn qosqan kezdesý Astana qalasynda ótti.  Bul jıyn Medısınalyq sanıtarıalyq alǵashqy kómek týraly (MSAK) qabyldanǵan Almaty deklarasıasynyń 40 jyldyǵyna arnaldy. Al MSAK-tiń Astana jıynyna Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymyna múshe 120 elden azamattar keldi. Medısına salasyna qatysy bar jandardyń barlyǵynyń basyn quraǵan bul samıt taǵy halyqaralyq mańyzy bar qujat qabyldady. Ol – Medısınalyq sanıtarıalyq alǵashqy kómekti jandandyrý týraly Astana deklarasıasy.

Al Astana deklarasıasyn qabyldaýdyń aldynda oǵan qatysty álemniń túkpir túkpirinen 500-den astam usynys túsken. Munyń ózi 40 jyl burynǵy halyqaralyq qujatqa qaıta, jańasha kózqaraspen qaraýdyń mańyzdylyǵy arta túskenin dáleldeıdi.

Astana dek­larasıasyn daıyndaýǵa halyqaralyq qoǵamdastyqtyń da yntasy zor boldy desek, qatelespeımiz. Oǵan álemdegi jáne Qazaqstandaǵy dárigerlerden 500-den astam usynys túsken. Bul qu­jat aqıqatynda medısınalyq qyzmet sapasyn arttyrýǵa ólsheýsiz yqpalyn tıgizdi.

Birinshiden, 40 jyldan astam ýaqyttan beri medısına salasynda kóp ózgerister boldy.

 Ekinshiden, densaýlyq salasy sıfrlandyrýǵa kóshti.

Úshinshiden, aqparattyq te,hnologıa medısına salasynda kúrt damydy.

Tórtinshiden, halyqtyń densaýlyǵy artty.

Besinshiden, turǵyndardyń ómir súrý uzaqtyǵy uzardy.

Altynshydan, medısınaǵa jańasha kózqaraspen qaraý kún tártibine kóshti.

Jetinshiden, álemde ınfeksıalyq aýrýlar kúrt azaıdy.

Segizinshiden, sozylmaly aýrýlardyń aldyn alý ózekti máselege aınala bastady.

Toǵyzynshydan, halyqtyń densaýlyqty saqtaýǵa áleýmettik jaýapkershiligi artady.

Erekshe aıta keter bir jaǵdaı,  Almaty basqosýynyń zańdy jalǵasy bolǵan Astana deklarasıasy medısınada Qazaqstannyń tarıhı róliniń arta túskenin naqty dáleldeıdi. Muny biz beker otyrǵan joqpyz. Osydan birneshe kún buryn, ıaǵnı 23-25 qyrkúıekte Nú-Iorkte taǵy da halyqaralyq mańyzy bar jıyn bolyp ótti. Bul da endi Qazaqstanǵa taǵy da tikeleı qatysty. Naqty aıtqanda, BUU Bas Assambleıasynyń 74 sesıasynyń aıasynda álemdik medısınanyń basshylary MSAK-tiń qazaqstandyq úlgisin talqylady. Qysqartyp aıtqanda, Medısınalyq sanıtarıalyq alǵashqy kómekke qatysty (MSAK) tarıhı qujat qabyldanǵan qazaqstanda osy sala boıynsha ne istelinip jatyr, ol qalaı júzege asady. Atalǵan máselelerdiń barlyǵy da sesıa aıasynda sóz bolyp, densaýlyq salasynyń ókilderi qazaqstandyq delegasıanyń atap aıtqanda, mınıstr Eljan Birtanovtyń jumysynyń nátıjesin tyńdady. Basqosýda MSAK arqyly densaýlyq salasyndaǵy álemde bolyp jatqan ózgerister men jańashyl bastamalar talqylandy.

Jıynda Qazaqstannyń Densaýlyq saqtaý mınıstrligi Eljan Birtanov MSAK-qa qatysty Almaty jáne Astana deklarasıasy álemdik medısına salasy men densaýlyq saqtaýdyń eń basty irgetasy bolyp otyrǵanyn atap kórsetti. Birtanov sondaı-aq adam densaýlyǵy Qazaqstan úshin eń basty qundylyq ekenin de aıtty. Keler jyldan bastap, elimizde mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesi engiziledi. Halyqqa medısınalyq kómek qoljetimdi bolady, medısına qaǵazbastylyqtan arylyp, túgeldeı elektrondy qyzmetke kóshedi.

Qazirdiń ózinde munyń aıqyn kórinisin biz baıqap júrmiz. Elbasy tapsyrma etip qoıǵan 100 naqty qadamnyń Ult josparyndaǵy 80 - qadam tolyqtaı oryndalyp jatyr. Medısına salasyndaǵy reforma qazirgi tańda qarqyn aldy. Óıtkeni joǵaryda atap kórsetkenimizdeı. Medısınalyq sanıtarıalyq alǵashqy kómekke (MSAK)  qatysty halyqaralyq qujat 1978 jyly Almatyda, sosyn 40 jyl ótken soń, zańdy jalǵasy retinde Astanada qabyldandy. Al endi BUU-nyń Bas Assambleıasynyń 74 sesıasynda MSAK-tyń qazaqstandyq úlgisiniń tanystyrylýynda da osyndaı syr jatyr.  Sondyqtan Almaty jáne Astana deklarasıasynyń zańdy jalǵasy Nú-Iorkte jalǵasyn tapty dese de bolady. Aıǵaq retinde Nú-Iorkte saıası deklarasıa qabyldandy. Ol jappaı densaýlyq saqtaý qyzmetimen qamamasyz etýge arnalǵan saıası deklarasıa dep atalady. Demek, Qazaqstan medısına basshysynyń sonaý muhıttyń ar jaǵyna baryp, BUU-nyń sesıasynda MSAK-tyń qazaqstandyq úlgisin tanystyryp jatýynyń ózi biz úshin úlken jaǵymdy qadam ekeni sózsiz.