Jańa tehnologıalardyń damýy ekstremızm men terorızm ıdeologtarynyń dindi paıdalanyp, dinı rıtorıkanyń erekshe ádisterin qoldana otyryp, halyqtyń belgili bir toptarynyń oı-sanasyna teris yqpal etýine jol ashty. Jastar ózderiniń áleýmettik-psıhologıalyq, fızıologıalyq jáne demografıalyq erekshelikterine baılanysty ekstremızm men terorızm ıdeologıasynyń qurbanyna aınaldy. Radıkaldardyń nazaryna kóbine 16-30 jas aralyǵyndaǵy azamattardyń túsýi tańqalarlyq jaǵdaı emes, sebebi jastardyń ózin qorǵaý ınstınkti, áleýmettik jaýapkershiligi tómen bolyp keledi. Sonymen qatar radıkaldar joǵary bilimi bar, ásirese qurylysshylar, munaıshylar, hımık, dáriger, aýyl sharýashylyǵynyń mamandary, IT, fızıkter, aýdarmashy mamandardy da arbaýǵa tyrysady. Óıtkeni qandaı da bir terrorısttik aktilerde de, soǵys alańynda bolsyn atalǵan maman ıeleriniń atqarar mańyzy óte zor.

Búgingi tańda zamanaýı tehnologıalardyń ýaqytynda, elimizdiń árbir azamatynyń álemdik ınternet jelisine qosylýyna múmkinshilik jasalǵan. Kez kelgen mektep oqýshysynyń qolynda smartfon bar. Dál osy jaǵdaıda ata-analar men oqytýshylar saq bolmasa, ınternet jelisi jastardy radıkalızasıalaýǵa belsendi qoldanady. Keıbir kompúterlik oıyndar, áleýmettik jelilerdegi kezdesetin kóptegen toptar, sonyń ishinde sýısıdtik, dástúrli emes dinı, jalǵan dinı birlestikter men neshe-túrli sýbkýltýrany nasıhattaıtyn saıttar qoǵamǵa jáne jastardyń ómirine qaýip tóndiredi. Elimizde arnaıy organdar tarapynan ekstremısttik sıpattaǵy ınternet jelisindegi materıaldar jabylýda, biraq jastarǵa sol aqparat jetpeı jatyp, árbir ata-ana balasyna muqıat qarap, qandaı ortada, qandaı adamdarmen aralasyp júrgenin, ınternetten qandaı aqparat alyp jatqanyn tekserip otyrǵany abzal.

Bul oraıda qazirgi ýaqytta memlekettiń quzyrly mekemeleri ekstremıstik uıymdardyń jáne olardyń ıdeologtarynyń qyzmetin aıqyndap, tyıym salý baǵytynda yqpaldy sharalar qabyldaýda. Sonymen bir mezgilde aqparattyq-nasıhat jumystary, ártúrli din ókilderi arasynda suhbat ornatý jumystary júrgizilip jatyr. Rýhanı-aǵartý jáne tárbıe jumystarynyń sapasyn kóterip, tıimdiligin arttyrý úshin biz qazaq halqynyń rýhanı qundylyqtary men dástúrlerin, qazirgi jastardyń elikteýine laıyqty tanymal tulǵalardy belsendirek nasıhattaýǵa tıispiz.

Bıyl tuńǵysh prezıdentimizdiń bastaýymen jýsan İ, jýsan İİ, jýsan İİİ operasıalary aıasynda elimizge Sırıadan 500-den asa qandasymyzdyń qaıtarylǵanyn bilemiz. Onyń basym bóligi balalar men áıel kisiler. Bul jaǵdaıdy qoǵamnyń bir bóligi qýana qoldasa, ekinshisi kúmánmen, qorqynyshpen qabyldady. Halyq kókeıinde bolashaqta bul kisilerden qaýip tónbeıtinine kim kepil degen suraq týyndady. Ia ras, mysaly Reseı jáne basqa da memleketterde Sırıadan qaıtyp kelgen azamattar qoǵamǵa teris áserin tıgizgen, al áıelder bala-baqshalarda tárbıeshi qyzmetin atqaryp, balalardyń sanasyn ýlaǵan jaǵdaılar tirkelgen. Biraq bizdiń elimizde arnaıy ońaltý ortalyqtary qurylǵan. Memleket ózine júktelgen áleýmettik fýnksıasyn tolyǵymen oryndaýda. Qaıtarylǵan azamattarmen eń myqty mamandar jumys istep, qoǵamǵa beıimdep shyǵarady. Ol kisiler árdaıym erekshe baqylaýda bolady jáne kinási anyqtalǵan jaǵdaıda zańǵa saı qatań jaýapqa tartylady.

Arnaıy statısıkalarǵa súıensek, elimizde sońǵy 3-4 jylda destrýktıvti dinı aǵymdardyń arasyna ótken adam sany edáýir azaıǵan. Bul kórsetkishke sebep qoǵam dinı, saıası saýattanýda. «Qazaqstan Respýblıkasynyń dinı ekstremızm men terrorızsge qarsy is-qımyl jónindegi 2018-2022 jylǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy» qabyldandy. Almaty qalasy Qoǵamdyq damý basqarmasynyń «Monıtorıń jáne taldaý» ortalyǵy tarapynan memlekettik organdar qyzmetkerlerinen, ǵylymı dárejesi bar mamandardan, sarapshy-dintanýshylardan, zańger-psıhologtardan, qoǵam qaıratkerleri men dinı konfesıa ókilderinen quralǵan aqparattyq-túsindirmelik toptyń (ATT) quramy qurylǵan bolatyn. Bul quram músheleri Almaty qalasynyń barlyq áleýmettik toptaryn, mektep oqýshylary, joǵary jáne arnaýly orta oqý oryndary stýdent jastary, memlekettik qyzmetkerler, áleýmettik qorǵaý mekemeleri, medısına qyzmetkerleri, ákimdik qurylymdary jáne t.b. áskerı qyzmetkerler, jaýyngerler, áskerı oqý oryndarynyń kýrsanttary, saýda ortalyqtary men túzetý mekemelerindegi jazasyn óteýshiler arasynda dárister, kezdesýler ótkizetin aqparattyq-nasıhattyq túsindirý jumystaryn júrgizip jatyr. «Monıtorıń jáne taldaý ortalyǵy» Almaty qalasynda bıyl 600 is-shara uıymdastyryp, 100 myń adamdy qamtýdy josparlap otyr.

Álip Tursynǵalı,

dintanýshy,

magıstr,

Almaty qalasynyń

Aqparattyq-túsindirý tobynyń múshesi