Qazaqstan Respýblıkasynyń

Premer-mınıstri

A.U.Mamınge

DEPÝTATTYQ SAÝAL

Qurmetti Asqar Uzaqbaıuly

Pandemıaǵa baılanysty tótenshe jaǵdaı rejımi, karantın jáne lokdaýn sekildi shekteý sharalaryn engizý ýaqyt kórsetkendeı, aýrýdyń erekshe qarqynmen damýyn toqtatýǵa septigin tıgizgen sheshim boldy.

Osy oraıda «Halyq komýnıseri» fraksıasy bul sharalar jaldamaly jumysshylar men kásipkerlerdiń kirisiniń tómendeýine nemese joǵalýyna ákelgenine nazar aýdaryp otyr. Árıne, bul jaǵdaı olarǵa baılanysty emes. Biraq eshkim halyq pen bıznestiń qarjy uıymdary aldyndaǵy mindettemeleriniń kúshin joıǵan joq.

Karantın kezinde SHOB salasynda óndiris kólemi kúrt tómendedi: qoǵamdyq tamaqtaný – 53%-ǵa, bólshek saýda – 45%-ǵa, kólik – 37%-ǵa. Bul kásipkerlerdiń de, olardyń qyzmetkerleriniń de kásiporyndardy jabý, bankrottyq jarıalaý, banktermen sot isin júrgizý sekildi táýekelin arttyrady.

Resmı málimet boıynsha, karantın kezinde jumyspen qamtý aımaǵynan 4 mıllıon 200 myń adam shyǵyp qaldy. Shyn máninde, jumyssyzdyq 46%-ǵa jetti. Bul el tarıhynda buryn-sońdy bolmaǵan deńgeı. Qazirgi daǵdarys tek sanıtarlyq-epıdemıologıalyq qana emes, sonymen birge eńbek naryǵyndaǵy tótenshe jaǵdaı sıpatyna ıe. Tıisinshe, tótenshe shara qajet.

Prezıdenttiń Qazaqstan Respýblıkasy azamattarynyń qaryzdyq júktemesin azaıtý jónindegi tapsyrmasyn oryndaý, ıaǵnı «kredıttik raqymshylyq» 2019 jyly qoǵam men qarjy ınstıtýttaryna oń áserin tıgizdi. Biraq 2020 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda mıkrokredıt kólemi aıtarlyqtaı ósti.

SHOB-qa berilgen mıkrokredıt kólemi 850%-ǵa ósti. Bul rette negizgi borysh nemese eseptelgen syıaqy boıynsha merzimi ótken bereshek 283%-ǵa jetti.

Jeke tulǵalar shaǵyn nesıelerdi 145%-ǵa ulǵaıtty. Merzimi ótken bereshek 332%-ǵa ósti.

Buryn azamattar turmystyq tehnıka, qymbat kıim satyp alý, túrli otbasylyq is-sharalardy ótkizý úshin nesıe alsa, shekteý sharalary jaǵdaıynda jáne odan keıingi kezeńde ýaqyty ótip ketken nesıeni óteýge, oqýǵa, emdelýge, kıim men azyq-túlikke qaryz alatyn boldy.

Qarjy ınstıtýttary qaryz alýshylarǵa tólemdi keıinge qaldyryp tóleýdi usyndy. Biraq Prezıdent jarıalaǵan moratorıı merzimi qyrkúıek aıynda aıaqtalady. Komýnıser oǵan deıin qaryz alýshylar tólem qabilettiligin qalpyna keltiredi degenge kúmánmen qaraıdy.

Mamandardyń boljamynsha, 3 mıllıonǵa jýyq qazaqstandyq shaǵyn jáne orta bızneske shoǵyrlanǵan. Eger jańa shekteý sharalary engizilmese, shaǵyn jáne orta bızneske shamamen bir jyl boıy qalpyna kelý qajet bolady. Túrli baǵalaýlarǵa sáıkes, SHOB sýbektileriniń 30-50%-y jabylady dep kútilýde.

SHOB pen qyzmetkerlerdiń joǵaryda atalǵan barlyq problemasy qaryz boıynsha defolt táýekelin arttyrady.

Ekonomıkanyń quldyraýy jaǵdaıynda kóptegen elder tutynýshylyq suranysty, salyqtyq, nesıelik amnıstıalar men demalystardy yntalandyrý baǵdarlamalary negizinde halyq pen bıznesti qoldaýdyń túrli sharalaryn qoldanyp jatyr.

Naqty nemese mınımaldy bazalyq kiris engizilýde.

Qazaqstanda daǵdarysqa qarsy jospar sheńberinde jumyspen qamtýdy jáne ekonomıkalyq belsendilikti qoldaýdy yntalandyratyn sharalarǵa da aıtarlyqtaı qarajat bólinedi. Olar taǵy da komersıalyq bankter men kvazımemlekettik ınstıtýttar arqyly jiberiledi. Demek olarǵa taǵy da qoldaý kórsetiledi.

Aldyńǵy kezeńderdegi daǵdarysqa qarsy sharalardyń tájirıbesin eskere otyryp, «Halyq komýnıseri» fraksıasy basymdyqty qaıta qaraýdy jáne jeke tulǵalar men SHOB-ty qoldaýǵa erekshe nazar aýdarýdy usynady.

Elde shekteý sharalary engizilgenge deıin turaqty túrde salyq tólegen, jumys oryndaryn qurǵan, qazir obektıvti sebepke baılanysty nesıelerge qyzmet kórsetý boıynsha kúrdeli jaǵdaıǵa tap bolǵan jeke jáne zańdy tulǵalar úshin keń aýqymdy neseı raqymshylyǵyn júrgizý qajet. Olar ómir súrýge qarajat tappaı, qarjy ınstıtýttarynyń qysymyna ushyraýy múmkin.

Nesıe raqymshylyǵyn ázirleý aıasynda komýnıser barlyq múddeli taraptardyń ókilderin tarta otyryp, memlekettik komısıa qurýdy, nesıe aýdıtin júrgizýdi, qarjylandyrý kózderi men raqymshylyqqa qatysýshylar úshin krıterıılerdi anyqtaýdy usynady.

Komýnıser qarjylandyrý kózi ákimshilik-sharýashylyq qyzmetke jáne salyqtyq manevrge memlekettik shyǵystardy ońtaılandyrýdan bosaǵan qarajatty baǵyttaýǵa bolady dep boljaıdy. Atap aıtqanda, azamattardyń murasyna jáne ústeme kiristerine salyq salýdy EYDU elderiniń deńgeıine deıin, ıaǵnı 30%-ǵa arttyrýdy, jeke tulǵalardyń aqsha aýdarymdaryna salyq salýdy engizýdi, kampanıalardyń taza kirisin shetelge saralanǵan salyqpen 10%-ǵa deıin shyǵarýdy, turýǵa arnalǵan jyljymaıtyn múlik obektileriniń sany úsheý jáne odan da kóp, azamattardyń eki jáne odan da kóp nysandaryna komersıalyq jyljymaıtyn múliktiń árbir obektisi úshin 2 eselengen koefısıentpen iri sheteldik tehnologıalyq kompanıalardyń jergilikti túsiminen 3%-dyq sıfrly salyq engizýdi usynady.

Depýtattyq saýaldy Qazaqstan Respýblıkasynyń qoldanystaǵy zańnamasynda kórsetilgen tártip boıynsha qaraýdy jáne qabyldanǵan sharalar týraly jazbasha jaýap berýdi suraımyz.

«Halyq komýnıseri»

fraksıasynyń depýtattary:                                        

A.Qońyrov

J.Ahmetbekov

G.Baımahanova

V.Kosarev

M.Magerramov

I.Smırnova

T.Syzdyqov

2020 jylǵy 16 qyrkúıekte jarıalandy